H34 zorgvuldig handelen bij ethische dilemma's

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Begeleiden zorgvrager 

‘Begeleiden bij zingeving en ethiek, zorgvuldig handelen bij ethische dilemma’s’

REAG

H34

‘Begeleiden bij zingeving en ethiek, zorgvuldig handelen bij ethische dilemma’s’

Terugblik:
Vorige lesonderwerp wat is er aan bod geweest?
Hospitalisatie en afhankelijk gedrag

Doelen

• Weet wat Ethiek/ Zorgethiek ( menslievende zorg/ compassievolle zorg) is
  
• Weet wat ethische vraagstukken, ethische dilemma’s zijn en kent het verbeter stappenplan
• Weet wat de beroepscode, het beroepsprofiel, de beroepsethiek over de rol van de verpleegkundige in de zorg en begeleiding van zorgvragers en naasten zegt

Dilemma

Ethisch dilemma

Opdracht

• Wat is Ethiek/ Zorgethiek ( menslievende zorg- compassievolle zorg)?
• Wat zijn ethische vraagstukken, een ethische dilemma’s? Geef voorbeelden.
• Zoek een stappenplan om een ethisch dilemma te analyseren
• Wat betekent het woord compassie?
  
• Wat betekenen de termen beroepsethiek, beroepsprofiel, beroepscode en beroepshouding en wat is de relatie tot de rol van de verzorgende/verpleegkundige in de zorg en begeleiding van zorgvragers en naasten bij bijv. ethische vraagstukken, morele dilemma’s.

Keuze en dilemma

Keuze

Een keuze wil zeggen dat er twee of meer

mogelijkheden zijn waaruit je kiest.

Vaak kies je zonder erbij na te denken.

Dilemma

Bij een dilemma hebben alle mogelijkheden

waaruit je kunt kiezen wel bezwaren.

Bij een dilemma moet je afwegen wat

uiteindelijk het minst nadelig is.

Het gaat om de vraag wat rechtvaardig is.

Keuzes die geen dilemma zijn:

• Bij het kopen van nieuwe laarzen: kies ik de
  
• zwarte of de blauwe? 
• Doe ik jam of pindakaas op mijn brood?
• Ga ik om negen uur of half tien de deur uit?
  

Normen

 zijn concrete richtlijnen voor het handelen die worden opgesteld om

bepaalde waarden te kunnen bereiken (bijvoorbeeld ‘je mag niet roken in

openbare gebouwen’).

Waarden

zijn de idealen die nastrevenswaardig zijn (bijvoorbeeld

‘gezondheid is het hoogste goed’).

Ethiek

 Ethiek (Grieks: èthos, gewoonte of zedelijke handeling) of moraalwetenschap is een tak van de filosofie die zich bezighoudt met de kritische bezinning over het juiste handelen.

In algemene zin probeert ethiek de criteria vast te stellen om te kunnen beoordelen of een handeling als goed of fout kan worden gekwalificeerd, en om de motieven en consequenties van deze handeling te kunnen evalueren.

Het stellen van vragen over ethiek is ook in andere studiegebieden zoals politiek, geneeskunde, geschiedenis, biologie en sociologie soms onderwerp van discussie.

 In de ethiek vraagt de filosoof zich af wat de uiteindelijke norm is voor het menselijk handelen. Hoewel in de omgangstaal ’ethisch’ in de betekenis van ’moreel’ wordt gebruikt, gaat het om twee verschillende gebieden: ’moraal’ is het zedelijk handelen zelf, terwijl ethiek de studie ervan is. Er zijn drie kennisgebieden waarin ethiek een belangrijke rol speelt: de wijsbegeerte, de

theologie en de medische wetenschap.’ 

Vragen waar Ethiek zich over buigt

• Mag de echtgenoot van een comapatiënt besluiten over haar euthanasie, ook als haar familie erop tegen is? 
• Euthanasie bij voltooid leven, bij psychisch lijden
  
• Mogen dieren gebruikt worden in laboratoria die medicijnen ontwikkelen? (de discussie rond dierproeven)
• Mag een persoon worden afgeluisterd, als maar gedacht wordt dat hij "terrorist" zou kunnen
  
• worden/zijn?

Anderzijds houdt ethiek zich ook bezig met algemenere vragen zoals:
"Wat is rechtvaardigheid?" 
 "Moet men een handeling afwegen aan de hand van haar gevolgen of telt net de intentie?"
"Wanneer is een persoon verantwoordelijk voor zijn daad?“

Binnen de toegepaste ethiek wil men de morele principes, uitgewerkt in de

verschillende theorieën, toepassen op specifieke praktische problemen en maatschappelijke toestanden. Voorbeelden zijn de milieuproblematiek,

dierenrechten en de bio-ethiek.

Bio-ethiek: Deze

houdt zich bezig met alle ethische vragen die ontstaan bij de verschillende medisch-ethische kwesties of ingrepen in het menselijke leven. Onderwerpen

zijn zo bijvoorbeeld abortus, euthanasie, genetische verbetering en draagmoederschap.

Zorgethiek

Zorgethiek is een benadering in de ethiek die de zorg van mensen voor elkaar als uitgangspunt neemt.

Doel van het bestaan is dat mensen samen zorgen voor een leefbare wereld door middel van een web van wederkerige relaties.

Erkenning van het feit dat ieder mens als gevolg van zijn of haar lichamelijkheid en kwetsbaarheid afhankelijk is van de zorg.

Zorgen=

• zorgen is een medemenselijke betrekking
  
• zorgen is praktisch inspelen op iemands behoeftigheid / afhankelijkheid
• doel van zorgen is niet een ziek onderdeel oplappen maar de ander niet alleen laten in zijn/ haar lijden

Goede zorg

Goede zorg komt tot stand doordat de zorgverlener  afstemt op de concrete zorgontvanger en een betrekking aangaat ook als deze heel kort van duur is.

Beroepsethiek

bestaat uit de normen en waarden die leidend zijn in het dagelijks handelen van een zorgverlener.

Beroepsethiek is de verzameling standpunten over ethiek in de beroepsuitoefening die wordt

ontwikkeld binnen de beroepsgroep zelf.

De beroepsethiek is vastgelegd in de eerder genoemde International Counsil of Nurses ( ICN)

Het is van belang regelmatig de fundamentele waarden en normen te toetsen in de beroepsuitoefening door als beroepsgenoten te praten over wat volgens hen een goede en zorgvuldige handelwijze is: wat moet ik doen en laten?  wat is verantwoord?  wie bepaalt wat?   wat is respectvol

Ethiek

 Een ethische discussie gaat altijd over de achterliggende waarden. 

Een ethisch dilemma is een situatie waarin meerdere waarden tegelijkertijd

in het spel zijn die tegengestelde acties voorschrijven.

Ethische dilemma's en vraagstukken

Opdracht

Sam werkt als een vpk in een zkh. Dhr. IJdema, een van de patiënten van de afdeling waar Sam werkt, gaat de laatste tijd nogal achteruit. De voedingsassistente, Inge, komt juist uit de kamer van meneer IJdema en schiet Sam aan: 'Ik zit met een probleem: meneer IJdema wil niet eten en ook niet drinken. Wil jij eens proberen of je met hem kunt praten?' Sam loopt met Inge mee. Samen proberen ze hem over te halen iets te eten en toch vooral wat te drinken. Met welke argumenten ze ook komen, het lukt niet. Sam besluit daarop contact op te nemen met de behandelend arts van meneer IJdema. Deze heeft weinig tijd en zegt licht geïrriteerd tegen Sam: 'Als hij niet wil, dan dwing je hem maar.' Sam voelt zich met een kluitje in het riet gestuurd. Hij kan meneer IJdema toch niet dwingen te eten? Wat moet hij nu doen?

Wat is er aan de hand? 

Welke info mis je?

Welke info mis je?

1. Hoe oud is meneer IJdema?
2. Wat mankeert hem precies
3. Wat wordt precies bedoeld als wordt gezegd dat meneer IJdema nogal is achteruitgegaan? 
4. Is dhr. IJdema terminaal en zo ja, beseft hij dat zelf?

Opdracht

Lees de casus van Jeroen blz 290 (blauwe balk)

en beantwoord de stappen van het stappenplan hierna

Stappenplan:

Stap 1: Beschrijven theorie

1. Wat is het probleem/dilemma?
2. Welke partijen zijn bij het dilemma betrokken
3. Wat zijn de feiten?
4. Welke belangen hebben betrokken partijen
5. Hoe zouden de betrokken partijen willen handelen?

Stap 2: Verhelderen: theorie

1. Welke handelingsmogelijkheden  zijn er?
2.  Welke voor- en nadelen hebben deze handelingsmogelijkheden?
3. Welke ethische opvattingen hebben de betrokkenen over het dilemma.
4. welke belangen spelen een rol in dit dilemma? Voor jou en voor betrokkenen?
   
5. welke artikelen van de Beroepscode spelen een rol in dit dilemma? Wat zeggen ze over dit dilemma?
   

Stap 3: Beoordelen: Theorie

1. Welke waarden staan er op het spel? (eerlijkheid, trouw, loyaliteit, onafhankelijkheid, liefde, vertrouwen)
   
2. Hoe zwaar weegt elk belang?

Stap 4: Beslissen en toetsen: Theorie

1. Beslissing mag niet in strijd zijn met de menselijke waardigheid.
2. beslissing mag niet in strijd zijn met wettelijke bepalingen en regels.
3. Beslissing mag niet tot gevolg hebben dat gelijke mensen in gelijke omstandigheden ongelijk worden behandeld.
4. De beslissing moet je voor jezelf kunnen accepteren (als je het zelf niet wil, het ook een ander niet aandoen)

Stap 1 casus Jeroen

Stap 2 casus Jeroen

Stap 3 casus Jeroen

Stap 4 casus Jeroen

Beroepscode

De beroepscode kan een hulpmiddel zijn bij morele vragen het gaat om geschreven en ongeschreven regels waaraan je je moet houden binnen de beroepsgroep.

De verwachtingen waar je als verzorgende/ verpleegkundige aan moet voldoen, komen samen in de beroepshouding. Er wordt van je verwacht dat je:

Respect toont

Bereid bent om te overleggen

De ander in zijn waarde laat

Uitgaat van de zelfbeschikking van de zorgvrager

Zorgvuldig omgaat met vertrouwelijke gegevens en privacy

Kritisch naar je zelf kunt kijken, fouten kunt erkennen en signaleren

Macht gebruikt ten dienste van de zorgvrager

Grenzen van het beroep

De taken die verzorgenden/ verpleegkundigen mogen verrichten

Functie omschrijving afgestemd op

➢ je deskundigheid en opleiding

➢ je verantwoordelijkheden

➢ je vergoeding of salaris

Criteria om het beroep te omschrijven

▪ verantwoordelijkheid (planning en uitvoering van zorg, coördinatie en organisatie van

zorg, realiseren van randvoorwaarden)

▪ complexiteit (de mate waarin je in staat bent om als beroepsbeoefenaar problemen op

te lossen)

▪ transfer (de mate waarin je als beroepsbeoefenaar in staat bent om kennis en

vaardigheden toe te passen in verschillende situaties)

Wat heb je geleerd vandaag?

Vooruitblik naar volgende les

Lessen Esther op woensdagmiddagen

Maken Werkboek (papier/digitaal):

H34

vanaf blz 372: 1-6

toepassing praktijk situaties: mw de Groot en Reina maken