Thema Transport en afweer Basis

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 4

Transport en afweer

Thema 11

Basisstof 1 t/m 6 (blz 98 t/m 164 en 174 t/m 181)

Basisstof 1

Vragen vooraf

• wat is bloed?
• waarvoor heb je bloed nodig?

      Leerdoelen

BS1

11.1.1 Je kunt de bestanddelen van bloed noemen.

11.1.2 Je kent de kenmerken en functies van bloedplasma.

11.1.3 Je kent de kenmerken en functies van bloedcellen en bloedplaatjes.

11.1.4 Je kunt uitleggen wat leukemie is.

11.2.1 Je kunt uitleggen wat de bloedsomloop is.

11.2.2 Je kunt de bloedsomloop indelen in de kleine en de grote bloedsomloop.

11.2.3 Je kent de functies van de kleine en de grote bloedsomloop. 

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.

De samenstelling van bloed

Bloedplasma: Waterig deel van het bloed met plasma eiwitten en andere opgeloste stoffen.

Rode bloedcellen: Ronde bloedcellen zonder celkern; vervoeren zuurstof.

hemoglobine: Eiwit in rode bloedcellen dat zorgt voor de binding met zuurstof.

Witte bloedcellen: Onregelmatig gevormde bloedcellen met celkern; maken ziekteverwekkers onschadelijk.

Bloedplaatjes: Delen van cellen zonder celkern; belangrijk voor de bloedstolling.

Het ontstaan van rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes uit stamcellen in het rode beenmerg.

Het rode beenmerg bevindt zich in de koppen van pijpbeenderen (opperarmbeen en dijbeen) 

en

in platte beenderen 

(ribben en heupbeenderen).

Witte bloedcellen maken bacteriën onschadelijk door ze in te sluiten.

Er zijn drie typen witte bloedcellen:

• witte bloedcellen die dode celresten opruimen.

• witte bloedcellen die antistoffen maken tegen ziekteverwekkers.

• witte bloedcellen die bacteriën doden.

Bloedplaatjes = Bloedstolling

Leukemie(Beenmergkanker)

In het beenmerg kan leukemie ontstaan. Dit is een ziekte waarbij heel veel onrijpe witte bloedcellen worden gevormd. De witte bloedcellen functioneren niet goed. Het lichaam is daardoor niet goed beschermd tegen infecties. Bij leukemie worden er ook minder rode bloedcellen en bloedplaatjes gevormd. Leukemie is een vorm van kanker.

Basisstof 2: Bloedsomloop

kleine bloedsomloop: Bloedsomloop tussen het hart en de longen.

grote bloedsomloop: Bloedsomloop tussen het hart en de rest van het lichaam.

Let op de stroomrichting van het bloed en op de kleuren blauw en rood

Aan de slag

Bs. 1 opgave:

1,3,5,6,8,9.

Bs. 2 opgave:

1,2,4,5,6,7. 

Planning 20 januari

1. Maken bladzijde 110-115
2. Maken op de laptop Test-je-zelf: basisstof 11.1 en 11.2
3. Uitleg basisstof 3: De bloedvaten 
4. Maken bladzijde 117-127

      Leerdoelen

bs. 3+4

11.3.1 Je kent de bouw en functies van de drie typen bloedvaten.

11.3.2 Je kunt de samenstelling van het bloed in een slagader of ader aangeven.

11.3.3 Je kunt in het bloedvatenstelsel van een mens slagaders en aders benoemen.

11.4.1 Je kunt de delen en functies van het hart en de aansluitende bloedvaten noemen.

11.4.2 Je kent de werking van de kleppen van het hart.

11.4.3 Je kunt beschrijven hoe een hartslag verloopt. 

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.

slagader: Bloedvat dat bloed van het hart naar de organen vervoert.

haarvaten: Bloedvaten met een wand van één cellaag dik.

ader: Bloedvat dat bloed van de organen naar het hart vervoert.

Bouw van de bloedvaten

De meeste aders en slagaders hebben de naam van het orgaan waar ze vandaan komen of naartoe lopen. 

andere namen

Aorta (grootste slagader)

Holle ader (grootste ader)

Krans(slag)ader (op het hart)

Poortaders (van darm naar lever)

Lever

Een functie van de lever is het constant houden van de bloedsuikerspiegel

Als het bloed in de poortader veel glucose bevat, zet de lever glucose om in glycogeen.

Als het glucosegehalte van het bloed te laag wordt, zet de lever glycogeen weer om in glucose.

Maken

Bladzijde 117-127

www.instagram.com

Ligging van het hart 

Werking van het hart 

hartritme (hartslagfrequentie):Snelheid waarmee het hart samentrekt.

Aan de slag

Bs. 3 opgave:

1 t/m 4 + 8 t/m 12

Bs. 4 opgave:

1,2,3,5,6.

 

Aflsluiting BS 3+4

 Hier Lesdoel vragen maken.

Activering bs.5+6

Corona vaccin?

      Leerdoelen

bs. 5+6

11.5.1 Je kunt de gevolgen van hart- en vaatziekten noemen.

11.5.2 Je kunt aangeven hoe je de kans op hart- en vaatziekten kunt verkleinen.

11.6.1 Je kunt beschrijven hoe je je tegen ziekteverwekkers kunt beschermen.

11.6.2 Je kunt het belang uitleggen van inentingen en antibiotica. 

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.

Oorzaken hart- en vaatziekten

• Erfelijke aanleg
• Ongezonde leefstijl
• Overgewicht
•  Roken
• Te weinig beweging
• Te zware inspanning
• Stress

www.instagram.com

Bij slagaderverkalking (atherosclerose) ontstaan vernauwingen in de slagaders  door afzetting van cholesterol tegen de wanden.

 kleine beschadigingen aan de wanden van de bloedvaten ontstaan onder andere door stress en door roken.

hartinfarct (hartaanval)

Een deel van de hartspier krijgt geen zuurstof meer.

hartritmestoornis

Verstoring van het normale hartritme.

Afweer

Bescherming van het lichaam tegen het binnendringen en vermenigvuldigen van ziekteverwekkers.

Infectie

infectie: Ziekteverwekkers dringen het lichaam binnen en vermenigvuldigen zich.

Lichaamsvreemde stoffen: Stoffen die niet in je lichaam thuishoren.( Ziekteverwekkers:  bacteriën, virussen, schimmels of dieren). Kunnen je lichaam binnenkomen via de luchtwegen, via het darmkanaal of via de huid.

De afweer bestaat uit verschillende delen: 

• Op de huid zit een laagje talg
  
•  In je mondholte, neusholte, longen en darmen zitten slijmvliezen
  
• Maagsap bevat zoutzuur en doodt veel ziekteverwekkers
  
• witte bloedcellen maken bacteriën en andere ziekteverwekkers onschadelijk door ze in te sluiten.

koorts:

Verhoogde lichaamstemperatuur die de ontwikkeling van ziekteverwekkers tegengaat.

antibioticum

Medicijn waarmee bacteriën worden bestreden/gedood.

Andere ziekteverwekkers zoals schimmels en virussen gaan niet dood door antibiotica.

Afweer door witte bloedcellen

Antistoffen zijn speciale stoffen die tegen één bepaalde ziekteverwekker werken.

Om te voorkomen dat je ziek wordt, is goede hygiëne belangrijk.

immuun

Niet vatbaar voor een bepaalde ziekteverwekker.

inenting

Zorgt ervoor dat witte bloedcellen weten welke antistoffen ze moeten maken tegen een bepaalde ziekteverwekker.

Aan de slag

Bs. 5 opgave:

1 t/m 5+ 8.

Bs. 6 opgave:

1 t/m 6. 

Aflsluiting BS5+6

 Hier Lesdoel vragen maken.