5.2 De overheid en de economie

• Economie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 4

5. Hoe werkt de overheid? 

De collectieve sector noemen we
ook wel de .......

1. de private sector
2. de particuliere sector
3. de publieke sector
4. de marktsector

Waarom zijn er collectieve
goederen en diensten?

1. Omdat de markt dit beter zelf kan regelen
2. Omdat dit voor iedereen betaalbaar moet zijn
3. Omdat anders de marktprijs te laag wordt
4. Omdat er anders te veel aanbieders zijn

Waaruit bestaat de particuliere sector?

1. bedrijven
2. bedrijven en burgers
3. overheidsinstellingen
4. sociale zekerheids-instellingen

Hoe noemen we overdragen van instellingen van de collectieve sector naar de particuliere sector?

1. Privatisering
2. Nationalisering
3. Markwerking
4. Subsidiëring

Wat is het doel van accijns?

1. Het gebruik ervan bevorderen
2. Het gebruik ervan afremmen

Op welke producten zit accijns?

1. Tabaksproducten
2. Alcoholische dranken
3. Frisdrank
4. Brandstoffen

5.2 De overheid en de Economie

• Ik kan uitleggen wat het verschil is tussen een planeconomie en een vrijemarkteconomie
• Ik kan uitleggen wat een sociale markteconomie is
• Ik kan uitleggen door welke instellingen de overheid geadviseerd wordt
• Ik kan uitleggen welk gevolg economische groei voor burgers en de overheid heeft
• Ik kan uitleggen hoe de overheid tijdens een recessie de economie kan stimuleren

Hoe "stuurt" de overheid de economie van een land:

Oftewel: welke rol speelt de overheid bij de economie? We onderscheiden:

• een planeconomie
  
• een sociale markteconomie
  
• een vrijemarkteconomie
  

Planeconomie

• GEEN marktwerking

• Voorbeeld: Noord-Korea (vroeger ook Cuba, China, Rusland)

Overheid bepaalt ...

1. wat er geproduceerd wordt 
2. hoeveel er geproduceerd wordt 
3. door wie er geproduceerd wordt 
4. tegen welke prijs er geproduceerd wordt

Vrijemarkteconomie

• Vraag & aanbod bepalen de prijs
• De overheid grijpt niet in met regels/wetten
• V.S. lijkt hier op 

Vrijemarkteconomie is nergens helemaal aanwezig; overal is er wel een overheid die maatregelen neemt.

Sociale markteconomie

Prijzen worden bepaald door Vraag en Aanbod 

Maar de overheid grijpt in met wetten en regels: 

• om basisbehoeften betaalbaar te houden 
  
• om iedereen een redelijk bestaan ('bestaansminimum') te garanderen.
  

• Denk bijvoorbeeld aan:

minimumloon en ARBOwet (§ 4.1)

sociale zekerheid (§ 5.3)  

Adviseurs van de overheid

De overheid kan bij het maken van keuzes op economisch gebied informatie en/of advies krijgen van:

CBS

CBS = Centraal Bureau voor de Statistiek:

verzamelt informatie over o.a. economische veranderingen.

CPB

CPB = Centraal Planbureau:

onderzoekt wat de gevolgen kunnen zijn van economische beslissingen.

SER

SER = Sociaal Economische Raad:

adviseert over sociaal-economische onderwerpen

(bestaat uit werkgevers, werknemers en onafhankelijke deskundigen).

BBP = Bruto Binnenlands Product

totale waarde van alle geproduceerde 

goederen en diensten in een land

=

BBP = Bruto Binnenlands Product

totale waarde van alle geproduceerde 

goederen en diensten in een land

=

Nationaal inkomen = het totale inkomen van een land 

(alle winsten van bedrijven en inkomens van werknemers)

Bbp per inwoner 2022

€ 53.200

Totale bbp

2022: € 943,3 miljard

2023: € 1.017,8 miljard

Als het BBP toeneemt, is er sprake van

economische groei.

Overheidsinkomsten stijgen door ...

meer btw, inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting

Overheidsuitgaven dalen door ...

minder werkloosheidsuitkeringen --> sociale premies/loonbelasting omlaag --> hoger nettoloon

volgende slide: video 2

Recessie

economische groei is lager dan de voorgaande periode en lager dan gemiddeld

Economische crisis

recessie duurt een langere tijd of het bbp krimpt

Wat kan de overheid doen om uit een recessie te komen, dus om de economie te stimuleren?

Inkomstenbelasting verlagen 

--> meer bestedingen --> meer productie

1

Subsidie aan innovatieve bedrijven --> betere concurrentiepositie t.o.v. buitenland

3

Investeren in onderwijs --> betere (hoogwaardige) productie

4

Investeren in infrastructuur --> meer werkgelegenheid

5

BTW verlagen --> producten worden goedkoper --> meer bestedingen --> meer productie

2

Aan de slag! 

Maken paragraaf 5.2:

- lees bladzijde 142 t/m bladzijde 145

- maak opdracht 1 t/m 9

Klaar? Kijk je opdrachten na via It's Learning :) 

Niet af? Dan is dit huiswerk!