Rouw en verliesverwerking

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 2

Verlies 

en 

Rouwverwerking

leerdoelen

• 5 fasen van rouw
• hoe wordt rouwen vormgeven
  
• houdingsaspecten bij het begeleiden van mensen met verlies

wat weet je al over
rouwverwerking

2. Spreek je alleen van rouwen bij het verlies aan de dood?

wie rouwt er eigenlijk en waar wordt er om gerouwd?

Is rouwen voor iedereen hetzelfde?

1. ja
2. nee

rouwen is een eenmalig proces

1. ja, als de rouwfasen zijn doorlopen dan stopt het rouwen
2. ja, dat gebeurt alleen in het begin
3. nee, dat komt vaker terug
4. nee, dat is altijd aanwezig

wat wordt er verstaan onder chronische rouw?

Definities van rouw

• Rouwen is jouw proces om jezelf aan te passen aan die totaal veranderde situatie. 
  
• Het totaal van gevoelens, gedachten en gedrag dat ontstaat ten gevolge van het permanent missen van iets of iemand dierbaars.
• Een combinatie van emotionele, mentale, lichamelijke, spirituele en gedragsmatige reacties op verlies  

Kenmerken bepalend voor rouwreacties

• de relatie met de overledene.
• de leeftijd van de overledene.
• geslacht van de rouwende.
• de vooraf bestaande lichamelijke en geestelijke toestand van de rouwende (zelf ziek zijn, mentale sterkte, etc.)

rouw reactie groepen

emotionele (verdriet, angst, agressie, opluchting, tevredenheid)

mentale (verward, gespannen, hopeloos, zelfmoordgevoelens)

lichamelijke (hoofdpijn, slaapproblemen, eet probleem)

spirituele (eenzaamheid, verlies van levenslust, angst voor eigen  dood)

gedrag (zoekgedrag, nerveus gedrag, opgewonden gedrag)

Symptomen en 4 dimensies

Psychisch domein:​

• Depressie​
  
• Angst​
  
• Delier
• Omgang met ziekte

Sociaal domein:

• Eenzaamheid​
  
• Financiële problemen​ 
  
• Relationele problemen​ 
  
• “Ik ben nog nodig”​
  
• Contact met naasten

Fysiek domein:

• Pijn​
  
• Benauwdheid​/kortademigheid
• Vermagering​
  
• Vermoeidheid​
• Onrust

Verwerkingsdomein:

• Spiritueel lijden​
  
• Zinloosheid​
  
• Doodsangst​
  
• Afhankelijkheid​
  
• “Ik wil niet sterven

anticiperende rouw

Men ziet het einde aankomen en kan zich voorbereiden.

Voordeel; er is tijd om waardig afscheid te nemen, dit kan de gevoelens verlichten.

Nadeel; bij snel overlijden kan het gevoel van in de steek gelaten worden optreden.

Belangrijk bij rouw

- Rouw is geen stappenplan 

- Sommige mensen slaan fasen over

- Sommige mensen blijven lang in een fase hangen 

De 5 fasen zijn herkenbaar in elke emotionele reactie op persoonlijke trauma en verandering.

rouw model

Er bestaan verschillende manieren (modellen) die aangeven hoe een rouwproces verloopt. 

Deze modellen kunnen aangeven in welke fase men zit en welke zorg misschien nodig is.

Dr. Elisabeth Kübler-Ross (1926 – 2004) 

Elisabeth Kübler-Ross onderscheidde in het rouwproces 5 fasen. Ze beschouwde rouw echter niet als een lineair proces, dat iedereen stap voor stap doorloopt.

Bij iedereen verloopt het rouwproces anders. Sommige mensen slaan fasen over. Anderen blijven lang in één fase hangen of hernemen een eerdere fase. Ook verlieservaringen uit het verleden bepalen mee hoe iemand vandaag omgaat met rouw.

5 fases rouwverwerking

1. Ontkenning

2. Woede

3. Onderhandelen

4. Verdriet en depressie

5. Aanvaarding

fasen

wat is de juiste volgorde van de 5 fasen van rouw volgens Kubler Ross

1. boosheid - gevecht-aanvaarding - depressie-ontkenning
2. begrip- gevecht- boosheid-ontkenning- depressie
3. ontkenning- boosheid- gevecht- aanvaarding-depressie
4. ontkenning-boosheid-gevecht- depressie- aanvaarding

Stroebe en Schut duaalmodel

William Worden

Modellen

Waar het bij alle modellen op neer komt is een einddoel waarbij het leven doorgaat na het verlies.

 interventies 

• verlies vaststellen en definiëren
• stimulering tot uiting van gevoelens
• begrip tonen
• ondersteuning bij individuele coping strategieën
• uitleg geven over de fase van rouw
• stimulering van spirituele/ culturele/ religieuze uitingen
• bied een luisterend oor aan

Rouw en verlies in verschillende culturen

Rouw reacties zijn niet universeel

Iedere mens/cultuur kijkt anders naar rouw en verlies

- Kennis hebben hierover is belangrijk omdat: 

      je mensen uit verschillende culturen verzorgt

      ieder mens andere rituelen en gebruiken heeft bij dit thema.

Rituelen zijn:

• Handelingen die emoties oproepen.
• Vertrouwd voor bepaalde mensen
• Komen vaak voort uit oude tradities
• Geven aan dat het leven doorgaat. 
  

Rituelen:

• Bieden houvast
• Helpen bij afscheid nemen
• Scheppen ruimte om een nieuwe fase te starten.
  

Culturen en religie
Christendom / Katholicisme 

Christendom

• Thuis of rouwcentrum
• Begravenis binnen drie en vijf dagen na overlijden
• Moment om nog één keer afscheid te nemen
• Meestal begraven
  
  

Katholicisme 

• Bediend --> gods nabijheid
• De avond voor de uitvaart een avondwake
• Cremeren of begraven

Wat wordt er afgekeurd in de rooms-katholieke kerk wanneer iemand ernstig ziek is en binnenkort komt te overlijden?

1. Medicijnen
2. Bedienen
3. Euthanasie
4. Hulp van buitenaf (thuiszorg)

Boeddhisme + Hindoeïsme

Boeddhisme:

• Reïncarnatie 
• Cremeren
• bidden 49 dagen durende begrafenisperiode  --helpend bij Reïncarnatie 

Hindoeïsme

• Bevrijding van het lichaam --> Lichaam wordt verbrand
• Rouwplechtigheden duurt 12 dagen
• Kinderen mogen niet trouwen het eerste jaar na het overlijden --> afgesloten met een herrineringsmaaltijd

Wat raadt het boeddhisme aan wanneer de overledene in een bepaalde houding moet worden neergelegd?

1. Rechterzijde draaien
2. Dezelfde houding als hoe de Boeddha is gestorven
3. Linkerzijde draaien
4. Een gestrekte houding

Rituelen spitsen zich vooral toe op: 

• Het verzorgen van de overledene  

• Het opbaren van de overledenen

• Het rouwbezoek

• Maaltijden voor de rouwbezoekers

• De dodenherdenkingsdagen

Wat is belangrijk bij het organiseren van een herdenkingsbijeenkomst.

Rouw ondersteuning

We rouwen allemaal op onze eigen manier.

Om goed aan te kunnen sluiten en de ander te begeleiden is het goed om de ander te kennen, meer over diegene te weten.

Bijvoorbeeld is iemand een prater of juist niet.