DT5.2 les 2 Herhalen criminaliteit 2025

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Examentraining Maatschappijkunde

Log in op LessonUp met klascode bzajd

Log in op de Eindexamensite met code IJRW  

Wat gaan we doen deze les? 

• Nieuws kijken
•  Examentips en de stof herhalen

Log alvast in op deze les!

Examen

• Neem 2 pennen, potlood, gum + markeerstiften mee. 
• Neem een woordenboek en rekenmachine mee.

• Start: Kijk hoeveel vragen je moet gaan beantwoorden. 
• Noteer dingen die je lastig kan onthouden op je kladpapier. 
• Lees de vragen goed door.

Examen

• Begin eventueel met de AMV
• Sla een regel tussen de vragen over! 
• Weet je een vraag niet? Zet een rondje om de vraag zodat je weet wat je nog moet maken.  Vraag later alsnog ingevuld? Streep het rondje door...
• Check regelmatig de nummering

Werk netjes! 

Examentip  

Zorg dat je criminaliteit kunt verklaren

•  Criminaliteit wordt gezien als een maatschappelijk probleem, zodoende van belang om te weten waarom en hoe het probleem ontstaat >  er zijn zowel individuele verklaringen als maatschappelijke verklaringen zijn voor criminaliteit. 
• Je moet verschillende theorieën over criminaliteit kennen. Zorg dat je kunt verklaren waarom iemand in een bepaalde situatie een strafbaar feit pleegt.

Materiële gevolgen

Immateriële gevolgen

Kosten omdat er is ingebroken

Hogere prijzen voor producten en diensten

Gevoel van angst en onveiligheid

Morele verontwaardiging

Gevaar van eigenrichting

Kosten voor bestrijding criminaliteit

Normvervaging

Theorieën om criminaliteit te verklaren

Individuele omstandigheden

Wetenschappers hebben veel onderzoek gedaan naar crimineel gedrag. In dit hoofdstuk behandelen we theorieën die crimineel gedrag kunnen verklaren:

• De persoonlijkheidstheorie
• De bindingstheorie
• De aangeleerd-gedrag-theorie
• De etiketteringstheorie
• De gelegenheidstheorie
• Neutraliseringstheorie
• De anomietheorie

Een theorie is een verklaring voor dingen die om ons heen gebeuren.

Aangeleerd gedragtheorie

Neutraliserings-
theorie

Etikettentheorie

Anomietheorie

Rationele-keuze
theorie

Jongeren schakelen hun schuldgevoel uit als ze in een groep strafbare feiten plegen.

Het plegen van een misdrijf is een weloverwogen keuze. Er wordt afweging gemaakt van kosten en baten.

Als iemand steeds 'crimineel' genoemd wordt, kan de persoon zich hier naar gaan gedragen.

Crimineel gedrag wordt aangeleerd in contact met mensen uit je eigen omgeving

Criminaliteit is het gevolg van de botsing tussen het willen behalen, maar niet kunnen behalen van de door de samenleving gestelde doelen.

Maatschappelijke omstandigheden 

Naast persoonlijke kenmerken zijn er ook maatschappelijke omstandigheden die crimineel gedrag kunnen versterken:

1. Slechte leefomstandigheden (buurt/hoge werkloosheid etc) 

2. Minder strenge normen in de samenleving

3. Minder sociale controle.

Zijn de onderstaande zinnen waar of niet waar?

NIET

WAAR

WAAR

De overheid moet zorgen voor orde en veiligheid in de samenleving.

Criminaliteit heeft vaak emotionele gevolgen voor de slachtoffers.

Bij een diefstal is er vooral sprake van immateriële schade.

Door normvervaging is er minder criminaliteit.

Bewakers inhuren is een taak van de overheid.

Rechters maken de wetten over crimineel gedrag.

Het Openbaar Ministerie en de politie sporen verdachten op.

De burgemeester is verantwoordelijk voor de openbare orde in de stad. 

Examentip 

Zorg dat je weet hoe een rechtszitting verloopt

Een rechtszitting is een bijeenkomst in de rechtbank waarbij een strafbaar feit door de rechter wordt beoordeeld. Een rechtszitting verloopt in een bepaalde volgorde. 

Je  moet  weten wat een pleidooi, requisitoir, aanklacht en het vonnis zijn. Daarnaast hebben verdachten, officieren van justitie, rechters, getuigen, deskundigen, advocaten en slachtoffers verschillende rollen tijdens een strafproces. Zorg dat je die rollen kent.

Zet het verloop van een rechtszaak in de goede volgorde

Uitspraak/ Vonnis

Pleidooi

Verhoor getuigen

Aanklacht

Opening +  gegevens controleren 

Verhoor verdachte

Requisitoir 

Laatste woord verdachte

schooltv.nl

Tekst 1

Tbs-maatregel

Als verdachte verminderd of helemaal niet toerekeningsvatbaar is, is de verantwoordelijkheid voor het gepleegde misdrijf minder groot. Dat valt te lezen in het Wetboek voor Strafvordering, waarin details over straffen en

maatregelen beschreven worden. Door deze regel kan het gebeuren dat een verdachte geen gevangenisstraf krijgt. Wel kan TBS opgelegd worden.

naar: De Verslaggever van 16 mei 2015

Welke bewering over tbs is juist?

1. Tbs is gericht op behandeling van de verdachte
2. Tbs kan alleen worden opgelegd als er ook een hoofdstraf bij opgelegd is
3. Tbs valt onder de bijkomende straffen
4. Tbs wordt uitgezeten in een Huis van Bewaring

Examentip Maatschappijkunde  

Zorg dat je weet wat het verschil is tussen repressief en preventief beleid

De overheid kan criminaliteit op verschillende manieren bestrijden. Zo kunnen ze bijvoorbeeld focussen op het aannemen van meer politie-agenten of juist focussen op het aanpakken van de maatschappelijke oorzaken van criminaliteit.

Tekst 2

Enkelband wordt steeds vaker als straf opgelegd

De enkelband wordt in Nederland steeds vaker als straf opgelegd. In 2012 werd de enkelband 900 keer als straf opgelegd, maar in 2016 was dat 1759 keer. De straf wordt vooral opgelegd bij zaken als overvallen en delicten die met drugs te maken hebben. Volgens Reclassering Nederland is de enkelband vaak goedkoper dan iemand opsluiten in de gevangenis. Bovendien kunnen veroordeelden wel hun relatie, werk of opleiding behouden wat …........ zou voorkomen.

naar: www.nu.nl van 4 januari 2017 

Welk begrip moet op de puntjes in tekst 2 worden ingevuld?

1. eigenrichting
2. klassenjustitie
3. recidive
4. vergelding

Welke opties heeft de officier van justitie? 

Seponeren 

Schikken 

Vervolgen

Een straf geven (boete, taakstraf) 

Geen straf en niet voor rechter laten komen (vaak bij te weinig bewijs) 

Verdachte voor rechter brengen 

repressie

preventie

1 accijnzen (belastingen) op bier en wijn verhogen

2 beboeten van jongeren met alcohol onder de 16 jaar

3 comazuipers zelf de (eventuele) ziekenhuiskosten laten betalen

4 het verhogen van de leeftijd waarop alcohol gekocht mag worden 

5 meer voorlichting aan ouders geven

6 mensen die zwaar beschonken in een ambulance belanden, een boete geven

3

2

1. 

Hoge Raad

Rechtbank

Gerechtshof

Examentip  

 De media hebben verschillende maatschappelijke functies. 

1. Zo geven ze mensen informatie over zaken

2. Opiniërende functie > meningsvorming (en beinvloeding) 

3. Daarnaast hebben media ook een amuserende functie 

4. een socialiserende functie (opvoedende taak)

5. Media kan misstanden/taboes  aan de kaak stellen  

5. De media kan invloed uitoefenen op de politieke agenda. 

6. De controlerende functie.  Ze controleren de politiek.

Wanneer is nieuws betrouwbaar? 

 

1. Feiten en meningen scheiden

Om nieuws zo objectief mogelijk te brengen moeten media feiten en meningen van elkaar onderscheiden. 

Dat maakt het nieuws betrouwbaar en zorgt ervoor dat mensen alleen feiten krijgen te zien en horen. 

2. Hoor-  en wederhoor

Alle kanten van het verhaal belichten en onderzoeken. Verschillende mensen met verschillende invalshoeken aan het woord laten.

Bijvoorbeeld praten met: 

• het slachtoffer en de dader
• de boeren en de milieuactivisten

3. Check meer dan één bron

"Eén bron is geen bron"

Informatie uit één enkele bron is zelden echt betrouwbaar.

Journalisten zoeken daarom altijd naar meerdere mensen om een verhaal te bevestigen. 

Welke uitspraak klopt?
1. Het vermelden van een nieuwsbron betekent dat de informatie is gecontroleerd.
2. Bij het vermelden van een nieuwsbron is hoor- en wederhoor niet meer nodig.

1. 1 is juist, 2 is onjuist.
2. 1 is onjuist, 2 is juist.
3. 1 en 2 zijn beide onjuist.
4. 1en 2 zijn beide juist.

1. Als je nepnieuws gelooft, vorm je jouw

op basis van                            informatie.

2. Zoek je uit van wie een bericht afkomstig is, dan helpt dat jou te bepalen of er sprake is van                            .

3. Zie je veel informatie die niet klopt, dan kan dat ertoe leiden dat je ook                            informatie niet vertrouwt.

4. Professionele nieuwsmedia hebben in journalistieke regels vastgelegd dat ze hun nieuws zo                            en 

                          mogelijk moeten brengen.

5. In een filterbubbel kun je gemakkelijk                           

 ontwikkelen.

Onjuiste

Onafhankelijk

Betrouwbare

Objectief

Vooroordelen

Manipulatie

Mening

Examentip  

Bestudeer de analyse maatschappelijk vraagstuk

Zorg dat je:

• de vier kenmerken kent
• de invalshoeken van een maatschappelijk vraagstuk kent
• dat je weet wat normen en waarden zijn
• dat je de machtsmiddelen zijn 
• wat belangen, belangentegenstellingen en belangengroepen zijn
• dat je goed oplet of je moet citeren. 

Lees het krantenartikel en beantwoord de vragen.

 

Meisjes slaan erop los

UTRECHT – Twee meisjes heb¬ben gistermiddag in Utrecht een 15-jarige scholiere zwaar mishandeld op het schoolplein. Het slachtoffer zou iets hebben gezegd waar het tweetal het niet mee eens was. Het slachtoffer was enige tijd bewusteloos. De daders, twee meisjes van 15 jaar, werden overgeleverd aan de politie.

Bron: Actuanieuws

Lees het krantenartikel en beantwoord de vragen.

a. Begaan de twee meisjes een overtreding of een misdrijf?
b. De meisjes werden overgeleverd aan de politie. Leg uit wat de politie
verder met de meisjes doet.

                                                          Tekst 3

 

Drugssmokkelaars onthoofd

RIYAD – In Saudi-Arabië zijn een Nigeriaan en een Afghaan onthoofd. Zij waren voor drugssmokkel ter dood veroordeeld. De Nigeriaan probeerde cocaïne het land in te smokkelen door bolletjes te slikken. De Afghaan smokkelde heroïne het land in met een koffertje met een dubbele bodem.

Bron: Noord-Hollands Dagblad

Lees het krantenartikel en beantwoord de vragen.

a. De onthoofdingen vonden plaats op het plein voor de gevangenis. Welk doel van straffen wil de
Saudische regering daarmee bereiken?
b. Noem twee andere doelen die men met het straffen van criminelen wil bereiken.
c. Is de doodstraf in dit geval een preventieve of repressieve maatregel? Leg je antwoord uit.

Waar kan ik een klacht over de overheid indienen?

Als u een probleem heeft met de overheid, kunt u een klacht indienen. Stuur uw klacht naar de gemeente of de overheidsorganisatie waarover u de klacht heeft. Als u te lang moet wachten op een antwoord of u bent niet tevreden over het antwoord, dan kunt u contact opnemen met … .

naar: www.rijksoverheid.nl van januari 2017 

Welke instantie moet op de puntjes in tekst 6 worden ingevuld?

1. de Nationale Ombudsman
2. de reclassering
3. het ministerie van Justitie
4. slachtofferhulp

Lekker gewerkt!!