Les 4. Samenhang - Schrijven

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 3

Samenhang

Lesdoelen

• Je weet wat signaalwoorden zijn en waar ze voor gebruikt worden.
• Je herkent welk verband bij welk signaalwoord hoort.

Samenhang aanbrengen

Als je zelf een tekst schrijft, breng je de tekstdelen inleiding, kern en slot in je tekst aan. Daarnaast denk je na over het verband in je tekst. 

• Voor welk verband kies je? 
• Hoe herkent de lezer dit?
  
• Welke signaalwoorden gebruik ik?
• Plaats ik een afbeelding die de tekst ondersteunt?

Goede samenhang

Niet perse nodig

voor goede

samenhang

Tekst verdelen in inleiding,

kern en slot

Door een

duidelijke

alinea indeling

te maken

Door moeilijke

woorden te

vermijden

Door signaal-

woorden te

gebruiken

Door een

groot letter-

type te 

gebruiken

Door in de 

inleiding de 

structuur van de tekst

aan te geven

Signaalwoorden

Een signaalwoord (verbindingswoord) is een woord of woordgroep waarmee een verband wordt aangegeven tussen twee alinea's, zinnen of deelzinnen.

Signaalwoord?

Verbanden

Signaalwoorden geven verbanden aan in de tekst.

Verschillende soorten teksten hebben verschillende verbanden en signaalwoorden. Bijvoorbeeld:

• Een betoog heeft als verband argumentatie
• Een uitleg heeft als verband voorbeeld/toelichting
• Een routebeschrijving heeft als verband opsomming.

Verbanden

We kennen in de Nederlandse taal elf verschillende verbanden:

• Tijd
• Opsomming
• Tegenstelling
• Vergelijking
• Oorzaak-gevolg
• Doel-middel

Hier horen dan weer verschillende signaalwoorden bij.

• Probleem-oplossing
• Reden/argument
• Voorbeeld/toelichting
• Voorwaarde
• Samenvatting/conclusie

Tijd

Je benoemt gebeurtenissen in een logische volgorde.

Signaalwoorden:

als, daarna, eerst, later, nadat, nu, sinds, terwijl, tijdens, toen, totdat, uiteindelijk, vervolgens, voordat, vroeger, zodra, zolang

Voorbeeld:

Eerst ga ik naar de winkel, daarna laat ik mijn haar knippen bij de kapper, vervolgens ga ik een nieuwe jas uitzoeken bij H&M.

Schrijf een zin met de signaalwoorden:
toen, uiteindelijk

Opsomming

Je noemt twee of meer gelijksoortige dingen na elkaar.

Signaalwoorden:

bovendien, daarnaast, en, ook, ten eerste ... ten tweede, tevens, verder,

ten slotte

Voorbeeld:

We eten vandaag boontjes, aardappelen en een biefstuk.

Tegenstelling

Je noemt twee of meer tegenovergestelde dingen na elkaar.

Signaalwoorden:

maar, hoewel, toch, echter, aan de ene kant ... aan de andere kant, daarentegen

Voorbeeld:

Ik dacht dat hij in de twintig was, maar bij bleek al bijna veertig.

Schrijf een zin met een tegenstelling.

Vergelijking

Je vergelijkt twee of meer zaken met elkaar

Signaalwoorden:

evenals, in vergelijking met, soortgelijk(e), zo, net als

Voorbeeld:

Mijn huidige bijbaantje is veel leuker dan mijn vorige.

Oorzaak-gevolg

Je beschrijft een gebeurtenis (oorzaak) en de gebeurtenis die daaruit voortkomt (gevolg).

Signaalwoorden:

als gevolg daarvan, daardoor, door, doordat, dus, het gevolg is,

het komt door, hierdoor, waardoor, zodat, vanwege, te danken aan

Voorbeeld:

Door het droge weer, valt de oogst tegen.

Schrijf een zin met een oorzaak-gevolg verband. Gebruik het signaalwoord:
daardoor

Doel-middel

Je geeft aan wat er nodig is (middel) om iets te bereiken (doel).

Signaalwoorden:

daarvoor, door middel van, om, met de bedoeling, om dat te bereiken, zodat, opdat, waarvoor

Voorbeeld:

Ik moet nog een auto regelen, zodat ik mee kan helpen met verhuizen.

Probleem-oplossing

Je beschrijft een probleem en de oplossing hiervoor.

Signaalwoorden:

probleem, oplossing, manier, door, overlast, lastig, knelpunt, moeilijkheid, dilemma, vraagstuk, uitkomst, antwoord, helpen, handreiking, steun, maatregelen, maar, daarom, als ... dan, dus, om ... te, mits

Voorbeeld:

Ik vind het heel lastig om op te letten in de klas, daarom krijg ik steun van mijn klasgenoten.

Reden/argument

Je legt uit waarom iets zo is.

Signaalwoorden:

daarom, omdat, want, namelijk, dus, aangezien, dat blijkt uit, vanwege, immers

Voorbeeld:

Ik ben niet naar het feest gegaan, want ik voelde mij niet lekker.

Begin je zin met: "De opdracht vind ik" en maak het af met een argument.

Voorbeeld/toelichting

Je beschrijft een bepaalde gebeurtenis of situatie om te verduidelijken of te bewijzen wat je net hebt gezegd.

Signaalwoorden:

bijvoorbeeld, zo, zoals, onder andere

Voorbeeld:

Ik heb veel verschillende bijbaantjes gehad. Ik ben bijvoorbeeld afwasser en schoonmaker geweest.

Voorwaarde

Je stelt dat er een bepaalde handeling moet gebeuren om iets anders voor elkaar te kunnen krijgen.

Signaalwoorden:

 als...dan, indien, mits, tenzij, in (/voor) het geval dat, wanneer

Voorbeeld:

Als je ophoudt met giechelen, dan praat ik weer met je.

Samenvatting/conclusie

Je vat de tekst samen (samenvatting) en/of je geeft een oordeel (conclusie).

Signaalwoorden:

samengevat, kortom, dus, al met al, vandaar, dat

Voorbeeld:

Kortom: onze trainer is onmisbaar en mag niet ontslagen worden in verband met bezuinigingen.

"Ten eerste" is het signaalwoord dat hoort bij oorzaak-gevolg.

1. Waar
2. Niet waar

"Door middel van" is het signaalwoord dat hoort bij doel-middel

1. Waar
2. Niet waar

"Denk aan" is het signaalwoord dat hoort bij bewijs.

1. Waar
2. Niet waar

"Met andere woorden" is het signaalwoord dat hoort bij een tegenstelling.

1. Waar
2. Niet waar

"Daarentegen" is het signaalwoord dat hoort bij tijd.

1. Waar
2. Niet waar

Opdrachten maken

Bouwstenen 3F H4 § 4.3 Schrijven