Les Lumières

• Frans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Les Lumières (+/-1715-1789)

De Verlichting is....:

- culturele en filosofische stroming die leidde tot een nieuwe manier van denken over de samenleving

- onstaan onder invloed van filosofen

- voorafgegegaan door een periode van absolute vorsten: la monarchie absolue

- vond in Frankrijk plaats na de dood van Lodewijk XIV

historische context: L'Ancien régime

l'Ancien régime is....:

- de periode voorafgaand aan de Franse Revolutie

- periode die zich kenmerkt door:

 1. standenmaatschappij

2. ongelijkheid

3. armoede voor de onderklasse

historische context: La monarchie deséquilibrée

- Louis XIV heeft geen directe opvolger

-Na dood Louis XIV Frankrijk tijdelijk bestuurd door regent die minder autoritair is

- Louis XV en Louis XVI soepeler bewind

ontstaan Verlichting

De Verlichting

- bouwt voort op 'erfenis' van de Renaissance (XV) en de Wetenschappelijke Revolutie (XVI-XVII)

- empirisme wordt belangrijk (waarneming essentieel om kennis te vergroten)

- leidt tot vele ontdekkingen en uitvindingen==> optimisme

- le mythe du bonheur : nastreven van geluk in het hier en nu als levensdoel

centrale begrippen Verlichting

De Verlichting kenmerkt zich door:

- de ratio (de rede staat centraal)

-vertrouwen in menselijk verstand en de wetenschap

- tolerantie, vrijheid en gelijkheid

La Révolution française 1789

- onvrede volk vanwege armoede en hoge belastingen

- liberté, égalité, fraternité (vrijheid, gelijkheid, broederschap)

- veel geweld

- La Terreur (periode van extreem geweld tegen contra-revolutionnisten) 

de gevolgen van de Verlichting

religie:

- godsbeeld anders

-ontstaan deïsme: God als Schepper, maar bemoeit zich niet met het leven op aarde 

Montesquieu (1689-1755)

-filosoof, jurist, natuurkundige

- trias politica (scheiding wetgevende, uitvoerende en rechtgevende maht)

L'esprit des lois

Lettres persanes (censuur ontwijken d.m.v. vertelperspectief) 

Voltaire (1694-1778)

-filosoof

- kritiek op katholieke geloof

- liberté de culte (recht op eigen geloof)

- kritiek op geestelijkheid

 - kritiek op Duitse filosoof Leibniz en zijn optimisme

Candide ou de l'optimisme

de gevolgen van de Verlichting

politiek:

- verzet tegen absolute macht vorst

-ontstaan Republiek

- scheiding der machten (trias politica)

de gevolgen van de Verlichting

sociale verhoudingen:

- principe van gelijkheid (mensen zijn gelijk)

- contrat social  (wet als sociaal contract tussen mensen, op basis van gelijkheid)

Rousseau (1712-1778)
https://www.filosofie.nl/filosofen/jean-jacques-rousseau/

- filosoof, pedagoog

- grondlegger contrat social

- deïst

- mens is van nature goed, maatschappij bederft hem

- vrije opvoeding: de edele wilde

-verwerpt slavernij

-voorloper van de Romantiek (verheerlijking-ik, liefde voor natuur)

de gevolgen van de Verlichting

economie:

- zo min mogelijk overheidsbemoeienis

- vóór vrijemarktseconomie gebaseerd op vraag & aanbod

verspreiding  ideeën van de Verlichting

De Verlichte ideeën werden verspreid via

- salons (ruimten in huizen van welgestelde dames)

- café's ==> café Procope in Parijs

- literatuur (l'Encyclopédie!) 

- marchands

Didérot (1713-1784)

- filosoof, atheist 

- schrijver l'Encyclopédie (samen met d'Alembert) 

- grondlegger van de encoclopedie (28 volumes, 25 jaar, gedeeltelijk gecensureerd)

literatuur tijdens de  Verlichting

- doel: verspreiden van kennis in begrijpelijke taal

- veel gecensureerd

- censuur vermijden d.m.v. vertelperspectief, pseudoniem, drukken in buiteland

- weinig poëzie

- contes philosophiques (Voltaire), roman épistolaire (Montesquieu), l'Encyclopédie (Diderot)

belangrijke begrippen

-De Verlichting

-la monarchie absolue

-l'Ancien Régime

- absoluut vorst

- censuur

- la Révolution française

- La Terreur

- de Wetenschappelijke Revolutie

- empirisme

- ratio

- trias politica

- la liberté de culte

- le contrat sociale

- le salons

- le conte philosophique (filosofische vertelling)

- le roman épistolaire (briefroman)

- l'Encyclopédie

-ironie

-perspectief