Thema 5: paragraaf 5.5

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 1

Gedrag

Startopdracht

Kies samen met je buurman/ buurvrouw een hoofdstuk uit en ga elkaar om de beurt een vraag overhoren

                      Lesdoelen

Na deze les:

1. kan ik uitleggen wat gedrag is.
2. kan ik uitleggen wat normen en waarden zijn.
3. kan ik het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag. 

Reageren op prikkels

• Het rode licht is een prikkel
• In de ogen (zintuigen) ontstaan impulsen
• De impulsen gaan door de zenuwen naar de hersenen
• De jongen neemt rood licht waar (hersenen)

De jongen besluit te stoppen voor het rode licht en knijpt in zijn handrem, en nu..... (waarnemen)

• In de hersenen ontstaan impulsen
• De impulsen gaan door de zenuwen naar de spieren in de arm
• De spieren trekken samen, de jongen knijpt in de handrem
• Hij stopt voor het rode licht

Reageren op prikkels

• Stoppen voor het rode licht is een bewuste reactie. Je kiest ervoor om iets te doen. 

• Je hersenen sturen impulsen naar je spieren.

• Je reageert op een prikkel (rood licht). 

• Een reactie op een prikkel heet een respons.

Er zijn verschillende soorten prikkels. Honger is bijvoorbeeld een prikkel in het lichaam. 

Gedrag

Gedrag = alles wat een mens of dier doet.

Gedrag = een reactie op prikkels.

Handeling = dingen die je doet (zitten, staan, slapen, kijken)

Jij kunt zelf bepalen welk gedrag je laat zien. 

                               Wat zou jij doen als je klasgenoot een band leeg laat lopen?

  

Gedrag

• Gedrag bestaat uit handelingen die met elkaar samenhangen
• Die handelingen hebben samen een doel

Jachtgedrag is eten om in leven te blijven

Gedragsketen

Gedragsketen: handelingen die elkaar in een vaste volgorde opvolgen, waarbij het effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling

Prikkels

Inwendige prikkel  =  prikkel uit je eigen lichaam

• honger
  
• dorst
  
• hormonen  (je zegt dus nooit: zin in seks)
  

Uitwendige prikkel = prikkel uit je omgeving

• geur
• kleur
• licht
• temperatuur

Motivatie

• Motivatie:  is de bereidheid om bepaald gedrag te verrichten

Aangeboren en aangeleerd gedrag 

• Aangeboren gedrag: gedrag niet aangeleerd hoeft te worden.
• Aangeleerd gedrag: gedrag dat ontstaat door te leren.

Sociaal gedrag

Bij veel mensen en dieren wordt gedrag beïnvloed door soortgenoten. Dit gedrag noemen we sociaal gedrag. 

Voorbeeld: je ziet een bekende lopen. Hij steekt zijn hand op (signaal), jij zwaait terug. 

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag noem je een signaal. 

 Voorbeelden van signalen bij mensen zijn lichaamshouding, gebaren en taal. Dieren gebruiken vaak kleur, geluid of geur

Normen en waarden

Normen = gedragsregels 

Waarden = ideeën wat mensen belangrijk vinden

• Verschilt per cultuur
• Hebben dieren niet

Observatie en interpetatie

Observatie: Feitelijk, het gedrag kan omschreven worden. (iemand steekt een hand op)

Interpretatie: Wat jij denkt dat dit gedrag betekent. (de hond is blij, hij probeert de vlieg weg te jagen)

Gedrag is........?

1. Een reactie op een prikkel
2. Een reactie op een impuls

Is dit gedrag? Je pakt je fiets

1. Ja
2. Nee

Prikkel/respons

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plek

respons

prikkel

Je ruikt een gaslucht

Je schrikt

Je loopt naar het gasfornuis

Je ziet dat de gasknop open staat

Je draait het gas uit

Wat is aangeboren gedrag?

1. Gedrag dat alleen bij mensen voorkomt.
2. Gedrag dat alleen bij dieren voorkomt.
3. Gedrag dat alleen aangeleerd kan worden.
4. Gedrag dat aangeboren is en niet aangeleerd hoeft te worden.

Is dit gedrag?
DE WEKKER GAAT.

1. Ja
2. Nee

Is dit gedrag? Je denkt: Wat Jammer

1. Ja
2. Nee

Gedrag is........?

1. Een reactie op een prikkel
2. Een reactie op een impuls

Wat is aangeboren gedrag?

1. Lezen
2. Zitten
3. Taart bakken
4. Plassen

Wat is een interpretatie?

1. De kat heeft zijn staart omhoog met het puntje gebogen
2. De kat kijkt me bang aan
3. De kat is zwart
4. Katten zijn jagers

                      Lesdoelen

Na deze les:

1. kan ik uitleggen wat gedrag is.
2. kan ik uitleggen wat normen en waarden zijn.
   
3. kan ik het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag. 

Aan het werk & huiswerk

Maak de opdrachten van paragraaf 5.5

Basis: 5.5: Opdracht 1 t/m 8 

Kader: 5.5: Opdracht 1 t/m 8 

Mavo: 5.5: Opdracht 1 t/m 8

Ben je klaar bekijk dan de filmpjes die klaar staan op teams onder startpagina. 

Je mag op fluisterniveau met elkaar overleggen