4.1 De pruikentijd (verlichting)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Vooraf

Lessonup

• Gebruik je eigen naam (smiley/emoji mag)

• Alleen voor het beantwoorden van vragen heb je je telefoon nodig, leg hem anders plat op je tafel
  

(online) Rules!

• Wat je in real life niet zou doen, doe je ook online niet

• We hebben de camera aan en de microfoon op mute (tenzij anders aangegeven)

• We doen actief mee aan de les.

• Vraag of wil je iets zeggen: gebruik het handje in teams
  

Wat wordt bedoeld met de 'verlichting'?

1. Doorbraak van een wetenschappelijke manier van denken in de 17e eeuw
2. Beweging van mensen die het gebruik van het verstand willen bevorderen
3. Vernieuwing van de Europese cultuur omstreeks 15e eeuw met een herboren belangstelling voor de klassieke cultuur
4. Een afdeling in de IKEA waarbij allemaal verschillende soorten lichtbronnen worden verkocht

De verlichting

Het Licht

• Men kan alles begrijpen en verklaren met het  verstand (rede)
• Door het rationele denken zou de wereld beter en gelukkiger worden

Het Duister

• Het kwaad en ellende zijn een gevolg van domheid
• Mensen moesten niet zomaar de autoriteiten of de kerk volgen.
  

Is onze huidige maatschappij verlicht?

Ja

Nee

Voltaire

• God als een soort klokkenmaker; wel geschapen, maar bemoeide zich er verder niet meer mee.

• Sommige gingen zelfs zo ver dat ze niet meer gelovig waren (Atheïst)
  

• Candide ou l’Optimsime
• Hij valt de sociale omstandigheden van zijn tijd aan, die zichtbaar werden in het kolonialisme, militarisme, de slavernij, religie, hebzucht en in allerlei irrationele denkbeelden

• Het individu zou niet de standaard instanties of denkbeelden van kerk en overheid moet navolgen, maar zijn/haar eigen gezonde verstand moet gebruiken.

    “Onze priesters zijn niet wat het dwaze volk denkt. Op onze goedgelovigheid berust hun hele wetenschap.” – Uit: Oedipe (1718)

Onder welke groep(en) zou het werk van Voltaire populair zijn?

1. Vorsten
2. Geestelijken
3. Edelen
4. Het 'gewone' volk

Locke

• Een staat waarin iedereen gelijk is en iedereen zich aan de wet moet houden. (rechtstaat)
  
• Vorsten krijgen hun macht niet van God, maar van het volk. Door dit 'contract', mag het volk de vorst afzetten als deze zijn macht misbruikt.

• Tabula Rasa - onbeschreven blad
• Hiermee bestreed hij de theorie dat de mens ter wereld kwam met ‘aangeboren ideeën’. Locke stelde dat menselijke ideeën het resultaat zijn van een hele serie ervaringen en indrukken.

• Ergo - het 'goddelijke recht' kan dus niet bestaan.
  

De enige bescherming tegen de wereld is een grondige kennis ervan.

Hoe zou het werk van Locke worden ontvangen in Engeland

(na de glorious revolution)

1. Slecht, hiermee zou de macht van vorst beperkt worden
2. Onverschillig, de regering was hier niet mee bezig
3. Goed, het sluit aan bij het gedachtegoed van de 'glorious revolution'

Montesquieu

• Trias politica (driemachtenleer)

1) Wetgevende macht          Het parlement maakt wetten

2) Uitvoerende macht          De regering voert wetten uit

3) rechterlijke macht         Rechters controleren volgens de wet

•  l’Esprit des Lois
• Het boek, dat vaak als zijn hoofdwerk wordt beschouwd, onderscheidt drie regeringsvormen: De republiek (een samensmelting van de democratie en de aristocratie), de monarchie en het despotisme (het systeem waarbij één persoon de absolute macht heeft
• Gescheiden macht is volgens Montesquieu de beste vorm
  

Is de filosofie van Montesquieu na de verlichting bewaard gebleven?

1. Nee, de trias politica wordt nergens meer toegepast
2. Ja, in landen waar een dictator is wordt de trias politica nog steeds gebruikt
3. Nee, de geschriften zijn waarschijnlijk verloren geraakt
4. Ja, dit is de meeste gebruikte vorm in democratische landen

Montesquieu

Locke

Voltaire

Vorsten krijgen hun macht niet van God, maar van het volk. Door dit 'contract', mag het volk de vorst afzetten als deze zijn macht misbruikt

God als een soort klokkenmaker; wel geschapen, maar bemoeide zich er verder niet meer mee.

Een staat zou verdeeld moeten zijn onder een uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht

Tegen welke bevolkingsgroepen richt de verlichting zich vooral?

Franse standenmaatschappij

1e stand: de geestelijkheid

2e stand: de edelen

3e stand; de rest (arme boeren, arbeiders, rijke burgers, etc)

Privileges eerste en tweede stand:

• Betalen geen belasting, krijgen alle goede overheidsbanen, heerlijke rechten (belasting vragen, pacht vragen, etc.)

De derde stand:

• Betalen alle belasting (direct en indirect), lonen blijven achter, rijke burgers voelen zich achtergesteld.
  

Homework

(optioneel)*

Paragraaf 4.1: 7, 9

*Waarom optioneel? Om de huiswerkdruk te verminderen en jullie de kans geven om prioriteiten te stellen. Desondanks wil ik het je wel aanraden om het wél te maken, het blijft een goede oefening. Hier zijn echter wel een paar voorwaarden aan verbonden. Mocht je er niet zo goed voor staan bij geschiedenis, dan kan ik je wel (nadrukkelijk) aanraden om het huiswerk te maken. In sommige gevallen kan ik je zelfs verplichten als ik denk dat het nodig is. In die gevallen controleer ik het huiswerk ook.