3M - 3.1 - Nederland en Indonesië

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3

H3 Nederland en Indonesië

    §3.1 Handel en kolonialisme

Lesdoelen

Aan het einde van deze paragraaf weet je:

-hoe Nederlanders en Indonesiërs met elkaar in contact kwamen

-wat de VOC in Indonesië deed in de 17de en 18de eeuw

-wat het cultuurstelsel was en en wat de gevolgen ervan waren

-Wat Nederland in Indonesië deed in de jaren 1870-1942  

Specerijen

• Erg interessant, meer smaak, langere houdbaarheid, medicijn, leverde veel op. 

• Groeit alleen in Zuidoost-Azië.

• Door lange route, met veel tussenhandel zijn specerijen peperduur.

Herken jij deze VOC producten?

Koffie

Gember

Thee

Kruidnagel

Anijs

kaneel

Peper

Europese landen willen zelf winst maken

• De Portugezen ontdekken de route naar Azië
  (1498).
• 
  Portugezen houden deze Carreira da India strikt geheim.

• Nederlanders willen dat ook!
• Spionage...
• Jan Huygen van Linschoten reist mee en beschrijft de reis in zijn Itinerario.
  

Nederlanders in Azië

• Cornelis de Houtman komt in 1596 als eerste Nederland in Oost-Indië, aan.

• De reis duurde 2,5 jaar. Van de 250 bemanningsleden overleven 90 de reis. 

• Toch is het doel bereikt: een route via Kaap de Goede Hoop naar Oost-Indië is bewezen.

Indonesië had verschillende namen: : Indië, Oost-Indië, Oost-Azië, De Oost en later Nederlands-Indië.

Wie was de eerste Nederlander in Indonesië?

1. Cornelis de Manhout
2. Columbus
3. Cornelis de Houtman
4. Indonesië was al ontdekt

Waarom wilden de Nederlanders de route naar Indonesië weten?

1. Vonden ze leuk
2. Om specerijen te eten
3. Om kaarten te maken
4. Om winst te maken met de specerijenhandel

Een bewering: De reis van Cornelis de Houtman was aan de ene kant wel een succes, maar aan de kant niet.
Leg dit uit. Doe het zo: Het was een succes omdat, ... maar je kan het je ook niet succesvol noemen omdat ...

Nieuw probleem!

• Steeds meer Nederlandse (compagnieën) bedrijven gaan naar Indië varen.

• Hierdoor ontstaat veel concurrentie tussen Nederlanders onderling.

• De prijs van de specerijen daalt hierdoor snel, de winst dus ook.

Verenigde Oostindische Compagnie (1602)

• Nederlandse regering grijpt in.
• Om concurrentie tegen te gaan werd VOC opgericht. (Alle compagnieën in één bedrijf)

• De VOC kreeg het monopolie op de handel in Azië. Andere Nederlandse handelaren en bedrijven mochten er geen handel drijven. 
• VOC mocht ook namens Nederland forten bouwen, oorlog voeren, land veroveren en besturen. 

Jan Pieterszoon Coen

• In 1619 veroverde JPC de Javaanse havenstad Jakarta. Nederlanders hernoemde de stad Batavia. Batavia werd het hoofdkwartier van de VOC.
  

• Berucht vanwege het gebruik van geweld.
• Vermoorden of verbannen van de bevolking van de Banda-eilanden.

Factorij

• Een factorij is een versterkte handelspost. In het buitenland, met kantoren en pakhuizen. 
• De VOC had factorijen in heel Azië.
• Er was veel onderlinge handel. 
• Ze hadden toestemming van de plaatselijke vorsten. 

• Voordeel vorsten: deelname handel, steun VOC oorlogen tegen andere vorsten. 

Wat waren de belangrijkste producten die de VOC naar Europa bracht?

Ondergang VOC

De VOC werd in 18e eeuw minder winstgevend:

1. Corruptie, handelaren houden winst in eigen zakken.
2. Slecht bestuur, slechte boekhouding
3. Buitenlandse concurrentie.
4. Oorlog Nederland en Engeland.
5. Fransen veroveren Nederland. 

1799 -  VOC failliet

Wat was geen oorzaak van de ondergang van de VOC?

1. Oorlog Duitsland
2. Corruptie
3. Slechte boekhouding
4. Buitenlandse concurrentie

Wanneer ging de VOC failliet?

1. 1699
2. 1602
3. 1789
4. 1799

Noem drie oorzaken voor het failliet gaan van de VOC

Kolonie

1816: Indonesië werd kolonie van Nederland

Gezag werd afgedwongen door KNIL 

Eerst alleen bemoeienis met Java

Wanneer werd Indië een kolonie van Nederland?

1. 1819
2. 1818
3. 1816
4. 1817

Het cultuurstelsel

 (1830-1870)

• Doel: Indië moet weer winstgevend (voor Nederland) worden.

• Nederland liet Indonesiërs voor zich werken

• Met dat geld kan Nederland een modern land worden.

Hoe werkt het cultuurstelsel? (1)

• Javaanse boeren moeten 1/5 deel van hun land verbouwen met voor de Nederlanders interessante producten: koffie, thee en indigo 

• Javaanse boeren krijgen hiervoor plantloon

Hoe werkt het cultuurstelsel? (2)

• Javaanse boeren moeten 66 dagen werken voor de Nederlanders (herendiensten), bijvoorbeeld wegen, kanalen en spoorwegen aanleggen

• De Javaanse vorsten (Regenten) krijgen cultuurprocenten. Hoe meer hun boeren leveren, hoe meer cultuurprocenten.

Gevolgen voor Nederland

• Indië is binnen paar jaar weer winstgeven voor Nederland
  

• Infrastructuur (wegen, kanalen en spoorwegen) in Nederland  zijn vrijwel geheel betaald door deze winsten

Negatieve gevolgen voor Java

• Uitbuiting door eigen Javaanse vorsten

• Vaak meer dan 66 dagen herendiensten

• Loon is laag

Negatieve gevolgen voor Java

• Beste land moest voor het cultuurstelsel worden gebruikt
  

• Hongersnoden

Kritiek op het cultuurstelsel

Liberalen in Nederland aan de macht (1848)

• Cultuurstelsel wordt uitvoerd door de NHM, een staatsbedrijf. 

• Liberalen willen economische vrijheid en niet dat de overheid zich bemoeit met de economie.

• Ze willen dat óók particuliere ondernemers een bedrijf op Java kunnen starten

Liberalen willen persoonlijke vrijheid: het cultuurstelsel lijkt op slavernij en dwangarbeid

Ondernemers in Indië (1)

• Liberalen willen niet dat de overheid zich met de economie bemoeit
  

• Steeds meer wetten maken vrij ondernemerschap mogelijk: Mijnwet (1850), Agrarische wet (1870), Suikerwet (1871)

Ondernemers in Indië (2)

• Steeds meer Europese ondernemers gaan naar Indië

• Niet alleen op Java en Sumatra maar ook in de Buitengewesten

🏵

🌴

🌴

🌴

🕳

🌴

🕳

🛢

🛢

🛢

Koffie

☕️

⚽️

🌴

🍚

🍚

🍚

🍚

🖇

🖇

🚬

🌴

🚬

Goud

🏵

🌴

🛢

🌴

🌴

☕️

🛢

🌴

🍭

🏵

🏵

☕️

Palmolie

🌴

Tabak

🚬

Aardolie

🛢

Suikerriet

🍭

Kolen

🕳

Rubber

⚽️

Rijst

🍚

Tin

🖇

Thee

🍵

🍵

🍵

Max Havelaar

• Max Havelaar, of de koffij-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij.
  

• Boek van Multatuli (Latijn voor: 'ik heb veel leed gedragen'), pseudoniem van Eduard Douwes Dekker

• Belangrijkste protest tegen het cultuurstelsel
  

Ethische politiek

• Ontstaat rond 1900 in Nederland

• Nederland wil iets terugdoen voor de Indonesische bevolking 

• Beschaving en cultuur bij brengen

De Ethische politiek bestond uit:

• Verbetering van het onderwijs in Nederlands-Indië

• Irregatie aanleggen voor betere oogsten

• Emigratie bevorderen van dichtbevolkte naar dunbevolkte gebieden

• Verbetering gezondheidszorg

De gevolgen van beter onderwijs

• Sommige Indonesiërs gingen in Nederland studeren;
  

• ..en leren daar over vrijheid en democratie
  

• Gevolg: ontstaan nationalisme in Nederlands-Indië

• Let op: Ook in andere kolonies ontstaat nationalisme

Onder welke voorwaarde mochten de plaatselijke vorsten zelfstandig blijven?

1. Als ze bleven handelen met de VOC
2. Als ze geld gaven
3. Als ze soldaten leverden
4. Zolang ze de Nederlanders maar niet lastig vielen

Tijdens het Cultuurstelsel (1830-1870) moesten de boeren producten aan Nederland leveren.

Welke producten waren dat?

1. aardappels en vlees
2. specerijen
3. brood en groente
4. koffie en suiker

Het cultuurstels leidde voor de eenvoudige boeren tot...

1. Meer geld.
2. Hongersnood.
3. Meer producten.
4. Minder werk.

Waarom leidde het Cultuurstelsel tot hongersnoden?

Omdat de boeren

1. Minder geld gingen verdienen.
2. Steeds minder zin kregen om te werken.
3. Veel producten voor de export moesten leveren
4. In hongerstaking gingen.

Huiswerk

Paragraaf 3.1: 

Maak opdracht 5, 6, 8 en 9.