Domein I

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Examentraining

Domein I 

Herhaling domein I

samen oefenen

zelf oefenen

Conjuctuur

Bij hoogconjunctuur is de EV groter dan de productiecapaciteit.

Bij laagconjunctuur is er sprake van onderbesteding.  

Output gap en inflatie

Output gap is indicator van inflatie want:

Positieve output gap in hoogconjunctuur --> risico op inflatie

Negatieve output gap in laagconjunctuur --> weinig inflatie

Hoge bestedingsinflatie vanwege hoge bestedingen

Hoge kosteninflatie vanwege krappe arbeidsmarkt en hogere loonkosten.

Berekening CPI

RIC = NIC / PIC x 100

Hoe conjunctuur te stabiliseren?

•   Monetair beleid > CB
• Begrotingsbeleid > overheid

1. Door anticyclisch beleid  
2. Automatische conjunctuurstabilisatoren   

Procyclisch en anticyclisch begrotingsbeleid

De overheid kan negatieve gevolgen van een laag- of hoogconjunctuur proberen tegen te gaan, door de overheidsbestedingen en/of de belastingen aan te passen.

Procyclisch begrotingsbeleid: als het de golfbeweging van conjunctuur versterkt.

Anticyclisch begrotingsbeleid als het te conjunctuurbeweging probeert afremt.

Anticyclisch of procyclisch conjunctuurbeleid

Hoe zou de overheid dat kunnen doen?

Automatische stabilisatoren

Welke automatische stabilisatoren maken de conjunctuurbeweging minder heftig?

Kernwoorden:

- sociale uitkeringen

- progrssief belastingstelsel

inverdieneffect

Wanneer de overheid de economie wil stimuleren, zal een deel van de extra uitgaven via extra belastinginkomsten worden terugverdiend.

  

werkt helaas ook omgekeerd als overheid wil bezuinigen...

Europese Centrale Bank (ECB)

Centrale bank van de EMU landen
Taken van de ECB >  monetair beleid:

• Waarde van de euro bewaken (prijsstabiliteit)                     -- ---- - inflatie laag houden --> euro behoudt zijn koopkracht
• Hoogte van rente vaststellen                                                                      - als banken geld willen lenen van de ECB
• Brengt eurobiljetten en euromunten in omloop 

Banken en rente

• Bank leent geld van de ECB tegen een basisrente, bijvoorbeeld 1,5% (=refi rente van het begrip refinance)
• Rentemarge naar klant is bijv 2% (Verschil tussen het rentepercentage dat de bank ontvangt van leners en wat spaarders betalen). 

• De rente die klanten in totaal betalen is 3,5%
  

Maatschappelijke geldhoeveelheid

De centrale bank regelt de hoeveelheid geld in een land / gebied.

Al het girale en chartale geld in handen van het publiek (consumenten en bedrijven) heet de maatschappelijke geldhoeveelheid. Als er sprake is van geldschepping, neemt de maatschappelijke geldhoeveelheid toe.

Effectieve ondergrens rente

Nominale rente

Daling van inflatie --> inflatie bleef laag. 

Rente lager dan 0%? --> Dat kan --> Betalen voor je spaargeld.

Chartaal geld houden brengt kosten met zich mee. 

Ook banken moeten dan betalen voor hun liquiditeitsoverschot. 

Risico's van sparen

• Depositogarantiestelsel
  
• Tot € 100.000,- op Europese bank is gegarandeerd
• Alles daarboven = pech

Wisselkoersen

Ontstaan door vraag en aanbod 

Appreciatie = stijging wisselkoers

Depreciatie = daling wisselkoers 

Inflatie en wisselkoers

Inflatie in eurozone stijgt --> internationale concurrentiepositie neemt af --> minder vraag naar export uit EU --> vraag naar euro neemt af --> wisselkoers euro daalt. 

Inflatie in eurozone is laag --> internationale concurrentiepositie stijgt--> meer vraag naar export uit EU --> vraag naar euro neemt toe --> wisselkoers euro stijgt. 

Wisselkoers beïnvloed werkgelegenheid

Als de wisselkoers van de euro daalt, worden producten uit het eurogebied goedkoper. De internationale concurrentiepositie stijgt. 

Iemand buiten de EU krijgt voor hetzelfde geld meer producten. 

Met de euro krijg je minder producten buiten de EU. 

De export uit het eurogebied zal stijgen. 

De import zal afnemen. 

--> De extra producten moeten gemaakt worden --> productie stijgt --> vraag naar arbeid stijgt. 

Trilemma monetair beleid

Een centrale bank moet de volgende keuzes maken:

- wel of geen vrij internationaal kapitaalverkeer

- wel of geen zelfstandig rentebeleid

- een vaste of een zwevende wisselkoers

In het algemeen is het zo dat de bank bij twee van deze drie kan kiezen, maar dat dan de derde al vaststaat.

Wat is het IS MB GA model?

Het IS MB GA model is een economisch model dat gebruikt wordt om de economische conjunctuur te verklaren.

Leg kort uit wat het IS MB GA model is.

Bestedingsevenwicht

Er is sprake van evenwicht op de goederenmarkt als de bestedingen gelijk zijn aan het inkomen, dus Y = EV.

De economie komt altijd 

terug in het evenwicht (Y*).

Y= C + I + O

Evenwicht op de vermogensmarkt

Bij evenwicht op de goederenmarkt is er ook evenwicht op de vermogensmarkt.

Het spaargeld (S) van de gezinnen, wordt gebruikt door de financiële instellingen om uit te lenen aan de bedrijven (voor I) en de overheid (voor overheidstekort).

S = I + (O-B)

kan herschreven worden als: (S-I) = (O - B)

Multiplier

Als autonome bestedingen of de belastingen stijgen of dalen, heeft dit gevolgen voor de bestedingen (EV) en dus voor het evenwicht op de goederenmarkt. 

Het effect op het inkomen (Y*) is echter groter dan de oorspronkelijke stijging of daling van C0, I0, O0 of B. 

Dit komt door de multiplier: 

Veranderingen IS-MB blok

• Autonome bestedingen: een verandering van de autonome particuliere consumptie (C₀) of autonome particuliere investeringen (I₀).
  
• Begrotingsbeleid: een verhoging of verlaging van de overheidsbestedingen (O₀) of belastingen (B₀ of b).
  
• Monetair beleid: een verhoging of verlaging van de rente door de centrale bank.

GA-LT

Op de lange termijn leiden hogere inflatieverwachtingen tot het opnieuw onderhandelen van contracten en CAO’s waardoor de GA-curve naar links / omhoog verschuift. Het aanbod neemt langzaam weer af bij ieder inflatieniveau.

Samen oefenen

a Van de consumentenprijzen is gegeven dat:

CPI2015 = 145; CPI2017 = 120

⇒ Met hoeveel procent is het algemene prijspeil in deze periode veranderd? Afronden op één decimaal.

b Iemand verdient in 2012 een nominaal inkomen van € 40.000. In 2017 is dit inkomen gestegen naar € 45.000. De prijzen zijn in 2017 t.o.v. 2012 met 9,7% gestegen.

⇒ Met hoeveel procent is het reëel besteedbaar inkomen in 2017 veranderd t.o.v. 2012? Afronden op één decimaal.

c Het CPI stijgt van 110 tot 135.

⇒ Bereken met hoeveel procent de koopkracht van het geld is veranderd door deze prijsstijging. Afronden op één decimaal.

Oplossing

a Antwoord: -17,2%

b Nic: 45000/40000x100=112,5; 

PIC = 109,7

Dus: 112,5/109,7x100 = 102,6

Het reële inkomen is dus met 2,6% gestegen.

c 

Nominaal: 100 (bedrag blijft gelijk)

Prijzen: 122,7 (van 110 naar 135)

Antwoord: -18,5%

Samen oefenen

d Iemand leent in 2015 € 5.000 van de bank. Over 5 jaar zal hij dit bedrag in één keer terug betalen. In deze periode zullen de prijzen vermoedelijk met 20% stijgen.

⇒ Bereken de procentuele afname van de koopkracht van deze € 5.000 als dit bedrag (zonder rente) na afloop van de uitleentermijn wordt terugbetaald. Afronden op één decimaal.

e De bank vraag voor een lening een nominale rente van 5,5%. De inflatie bedraagt 2,2%

⇒ Bereken de reële rente die de bank voor de lening vraagt.

Oplossing

d Methode 1

Stel dat een product €1,- kost. Dan kan hij nu met het geleende bedrag 5.000 producten kopen.

Over 5 jaar kost het product €1,20 (+20%). Dan kun je met € 5.000 nog maar 4.167 producten kopen.

De koopkracht (het aantal producten dat je kunt kopen) is dus met 16,7% afgenomen.

Methode 2

Je kunt ook gewoon gebruik maken van de formule alt

Het nominale bedrag blijft gelijk (NIC=100) en de prijzen stijgen met 20% (PIC=120).

Daaruit volgt dat RIC = 83,3 (daling van 16,7%)

e Ook hier kun je gewoon gebruik maken van de formule alt

De nominale rente is 5,5% (NIC=105,5) en de prijzen stijgen met 2,2% (PIC=102,2).

Daaruit volgt dat RIC = 103,2 ⇒ een reële rente van 3,2%

Tot het eind examen

- Vragen mag altijd via Teams

- Je mag oude examens maken en door mij laten nakijken

- 6 mei 10.30-16.00 spreekuur in Zaandam ( D3.10)

8 mei 8.30 - 10.15 spreekuur in Alkmaar (A2.02)

Opgave maken

Voorbeeldopgave