Hoofdstuk 5 Planten Herhaling 5.4. LES 4

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 5 Planten

In deze les leer je over 5.4. Voortplanten;
- Onderdelen van de bloem 
- Voortplantingorganen van een plant 
- Hoe zaden ontstaan 
- De verspreiding van stuifmeel en zaden

5.1. Planten en bloemen

Een bloem bestaat uit verschillende onderdelen:

• De kroonbladeren (meestal mooie, gekleurde bladeren).
  
• De stamper (het vrouwelijke deel van de bloem).
  
• De meeldraden (het mannelijk deel van de bloem).
  
• De kelkbladeren (de kleine groene blaadjes onder de bloemkroon).
  

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Stamper

Vruchtbeginsel

Bloembodem

Helmknop

Kroonblad

Stempel

Stijl

Kelkblad

Bloemsteel

• Kroonbladeren
  

- Zijn meestal groot en mooi gekleurd om insecten te lokken (voor de bestuiving).

- Soms zijn deze kroonbladeren juist erg klein en groen gekleurd (bijv. bij gras). 

• Meeldraden
  - De meeldraden maken stuifmeelkorrels
  - De meeldraden bestaan uit twee onderdelen: 
        - Helmdraad
  (een soort stengeltje)   
        - Helmknop
  (hierin worden de                                 stuifmeelkorrels gemaakt)
  
  
  
• Stuifmeelkorrels zijn 
  mannelijke voortplanting-
  cellen; je kunt ze vergelijken met zaadcellen van mensen  

Onderdelen van de bloem

• De stamper
  - In de stamper zitten de eicellen
  - De stamper bestaat uit drie onderdelen: 
         - De stempel (een plakkerig uiteinde van de stamper voor het opvangen van de stuifmeelkorrels)
        - De stijl (ook weer een soort stengeltje)
        - Het vruchtbeginsel (hierin zitten de eicellen (zaadbeginsels) die bij bevruchting uitgroeien tot zaad)
• In de stamper zitten vrouwelijke voortplantingcellen

Welk deel is mannelijk?

1. Meeldraad
2. Stamper
3. Kelkblad
4. Kroonblad

Welke onderdeel is vrouwelijk?

1. Meeldraad
2. Stamper
3. Kroonblad
4. Vruchtbeginsel

Kelkblad

Helmdraad met stuifmeel

Kiembuis

Zaadjes

Stengel

Kroonblad

Stamper

Wat is 3?

1. Kroonblad
2. kelkblad
3. Vruchtbeginsel
4. Stempel

En van onderdeel 7?

1. Helmknop
2. Kroonblad
3. Meeldraad
4. Kelkblad

Hoe heet nummer 6

1. Kroonblad
2. Knopblad
3. Kelkblad
4. Kruinblad

Meeldraad en Stamper

Benoem de onderdelen

Stempel

1

Stijl

2

Helmknop met helmhokjes met daarin het stuifmeel

3

Helmdraad

4

kroonblad

5

Bestuiving

De voortplanting van planten begint bij de bestuiving.

Bij bestuiving gaat stuifmeel van de meeldraden van de ene bloem naar de stamper van de andere bloem van dezelfde soort.

Bestuiving = als stuifmeelkorrels terecht komen op stempel van dezelfde soort

Alleen bestuiving bij dezelfde soort planten. 
Een tulp kan nooit een roos bevruchten. 

Bestuiving kan op 2 manieren: 

• Via insecten:
  - Bijv. een hommel zoekt naar nectar, dat ligt onder de bloem. Als hij naar beneden kruipt raakt hij de meeldraden aan. Er komt dan stuifmeel op zijn lichaam. 
  Daarna gaat de hommel naar een andere bloem. Hij raakt dan de stempel aan. Die is erg kleverig en blijven de stuifmeelkorrels aan plakken. 
  Zulke bloemen heten insectenbloemen
  
  
• Via de wind
  - Bij windbloemen neemt de wind het stuifmeel mee. Windbloemen zijn minder opvallend dan insectenbloemen. De meeldraaden en stempel hangen buiten de bloem. Zo komt de wind er goed langs. 

Bij insectenbloemen bestuiving door insecten

0

Bij windbloemen bestuiving door de wind

Insectenbloemen

- fel gekleurde kroonblaadjes
- bestuiving door insecten
- maken nectar

- maken weinig stuifmeel

- hebben meestal geur

- meeldraden in de bloem

- stempels zijn klein

Windbloemen

- geen opvallende kroonblaadjes

- bestuiving door de wind

- hebben geen nectar

- maken veel stuifmeel

- hebben geen geur

- meeldraden buiten de bloem

stempels zijn groot

Wat is bestuiving?

1. Als stuifmeelkorrels op de stempel komen van dezelfde soort
2. Als eicellen op de stempel terecht komen

Kan de wind voor bestuiving zorgen?

1. ja
2. nee

Hoe noemen we bloemen die door de wind bestoven worden?

1. insectenbloemen
2. windbloemen

Zijn kenmerken van insectenbloemen?

1. kroonbladeren fel gekleurd
2. stempel groot
3. meeldraden buiten de bloem
4. ze ruiken lekker

Hebben windbloemen veel of weinig stuifmeel?

1. weinig
2. veel

• Van bloem ...
  

• ...tot vrucht en zaad
  

De bloem bloeit en is op z'n mooist. Insekten worden gelokt door de geur en de kleur. Als ze de bloem bezoeken om nectar te zoeken brengen ze stuifmeelkorrels over van de meeldraden naar de stempel van de stamper

1

De bestuiving en bevruchting zijn achter de rug en de eicellen zijn bevrucht. 

De kroonbladeren en meeldraden hebben geen functie meer. 

Ze verwelken en vallen af

2

De zaadbeginselen ontwikkelen zich tot zaden (de pitten) waaruit een nieuwe plant kan groeien. Het vruchtbeginsel groeit en vormt vruchtvlees dat gegeten wordt door dieren. Als de dieren de zaden opeten worden die later weer uitgepoept. 

3

Bevruchting

1. Stuifmeel komt op de stempel.

2. Stuifmeelkorrel vormt een stuifmeelbuis.

3. Stuifmeelbuis gaat door de stijl heen.

4. Stuifmeelbuis komt bij de eicel in het vruchtbeginsel.

De bloem is bevrucht

- In het vruchtbeginsel bevinden zich 1 of meerdere zaadbeginsels.

- In een zaadbeginsel ontstaat één eicel (vrouwelijke geslachtcel). In iedere eicel zit een kern.

In de bloem:

Zaadbeginsels worden zaden

Na de bevruchting gaan de zaadbeginsels en het vruchtbeginsel groeien. De zaadbeginsels ontwikkelen zich tot zaden met in elk zaad een bevruchte eicel. 

Als een eicel in een zaadbeginsel niet bevrucht is, verschrompelt dat zaadbeginsel.

De zaden van peulvruchten noem je bonen.

1. Verschrompeld zaadbeginsel: Dit zaadbeginsel is niet bevrucht.

2. Een minder goed ontwikkelt zaad (het kleinere boontje)

1

Restant bloemkelk met bloemsteel

2

Restant van de stijl

3

In welk onderdeel van een bloem vindt bevruchting plaats?

1. Helmknop
2. Stempel
3. Stijl
4. Vruchtbeginsel

Wat ontwikkelt zich
na de bevruchting
uit het vruchtbeginsel?

de bloem van een appelboom is bevrucht

1. de appel
2. een pitje in de appel
3. het vruchtvlees van de appel
4. Het vruchtvlees en het klokhuis met de pitjes

Deze sinaasappel bevat vier zaden en is na bevruchting uit een sinaasappelbloem gegroeid.

1.Hoe vaak heeft in deze bloem minstens bevruchting plaatsgevonden?
2. Hoeveel vruchtbeginsels zijn er betrokken geweest bij de vorming van deze vrucht?

1. 1) 1 x 2) 1 vruchtbeginsel
2. 1) 1 x 2) 4 vruchtbeginsels
3. 1. 4 x 2) 4 vruchtbeginsels
4. 1) 4 x 2) 1 vruchtbeginsel

Zaadverspreiding 

- Als zaden allemaal vlak bij de moederplant terechtkomen, krijgen ze niet genoeg water en licht. 
- Verspreiding van zaad is dan nodig. 
Dit kan op 3 manieren; 

Zaden: verspreiding door wind

De wind neemt de zaden mee. Dit kan alleen als de zaden licht zijn. 

Zaden: Verspreiding door dieren

Dieren eten de vrucht op en poepen ze later weer uit. Of de zaden blijven hangen aan de vacht van het dier.

Zaden: verspreiding door plant

Vruchten kunnen bijvoorbeeld open knappen. De zaden worden dan tot wel vier meter weggeschoten. 

Plaats de juiste zin/woord in het

 juiste 

vierkant. 

Bestuiving

bevruchting

Mannelijk

Vrouwelijk

vruchtbeginsel

Meeldraad

Wanneer stuifmeel op de stempel valt. 

Wanneer een stuifmeelbuisje een zaadje bereikt. 

Klaar!

- Maak de opdrachten uit je werkboek
- Klaar?: Nakijken (foto's bij docent)