Informatievaardigheden

• Mediawijsheid
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Hoe gaat het? 

Goed

• 80 uur aan video's geupload
• 11.000 Whatsapp berichten
• 1000 Facebook likes
• 110 instagram posts

• 5 jaar en 4 maanden op sociale media
• 3 miljard zoektermen per maand op google 
• Google verdient 136 miljard per jaar aan advertenties 
• 8,5 uur per dag met media bezig

• 51.349.333 artikelen
• 1,71 miljard websites
• in 2014 & 2015 meer data dan in de gehele menselijke geschiedenis 

aftellen van 10 tot 1

"in deze 10 seconde is er ongeveer 80 uur aan video geupload op youtube, ongeveer 11.000.000 whatsapp berichten, bijna 1.000 facebooklikes en 110 instagram posts. Dat zijn duizelingwekkende getallen overs slechts 10 seconde.

Maar we kunnen het ook extreem lang maken. In ons leven, spenderen wij gemiddeld (hou je vast), 5 jaar en 3 maanden op sociale media. Iedere maand zoekt de wereld 3 miljard dingen op via google. 5 miljoen merken op facebook, 35 miljard inkomensten en google verdient ongveer 130 miljard per jaar.

https://screenforce.nl/mediatijd-2018-nederlander-besteedt-bijna-8%C2%BD-uur-per-dag-aan-media/

https://www.searchenginejournal.com/social-media-facts/258533/#close

https://www.marketingfacts.nl/berichten/mens-online-cijfers-over-ons-digitale-bestaan-2018

Aanleiding "ontstaan van digitale geletterdheid"

Digitaal geletterd bent u als u de vier basisvaardigheden beheerst: ict-basisvaardigheden, computational thinking, informatievaardigheden en mediawijsheid. Deze vaardigheden zijn nodig om goed te functioneren in de maatschappij, zowel in een leer- als in een werkomgeving. Het gaat daarbij om de samenhang tussen die vier vaardigheden.

Scholen zien steeds meer het belang van een structurele aanpak digitale geletterdheid. Inmiddels is pijnlijk duidelijk geworden dat grote groepen leerlingen onvoldoende digitaal geletterd zijn. Dat is een probleem, omdat u die kennis en vaardigheden tegenwoordig zo hard nodig hebt.

Zoals gezegd, de digitale kennis en vaardigheden van leerlingen laat nu nog te vaak te wensen over. Er zijn grote verschillen in digitale geletterdheid tussen de leerlingen uit verschillende onderwijstypen. Vooral bij leerlingen uit het praktijkonderwijs en het vmbo valt het lage niveau vaak op. Dit bleek ook uit eerdere onderzoeken. De 'Monitor Jeugd en Media 2017' 

Compas digitale geletterdheid

De vier digitale vaardigheden die volgens SLO en Kennisnet samen 'digitale geletterdheid' vormen:

• ict-basisvaardigheden
• informatievaardigheden
• mediawijsheid
• computational thinking

Maar wat betekent dit precies? Een korte uitleg:

Ict-basisvaardigheden

• basisbegrip ict: het kunnen benoemen van functies van computers en computernetwerken;
• infrastructuur: het kunnen benoemen, aansluiten en bedienen van hardware, het kunnen bedienen van verschillende apparaten en programma's en het kunnen opslaan en toegankelijk maken van informatie.
• standaardtoepassingen: het kunnen omgaan met standaard-kantoortoepassingen en andere softwareprogramma's voor onder meer internetgebruik, beeldbewerking, samenwerking en betalingsverkeer.

• veiligheid: het op de hoogte zijn van - en kunnen omgaan met - beveiligings- en privacyaspecten in het kader van persoonlijke en financiële gegevens.

Informatievaardigheden

U kunt een informatiebehoefte signaleren en analyseren, en op basis hiervan relevante informatie zoeken, selecteren, verwerken en gebruiken.

Mediawijsheid

Kennis, vaardigheden en mentaliteit die nodig zijn om bewust, kritisch en actief om te gaan met media.

Computational thinking

Problemen op een zodanige manier formuleren dat het mogelijk wordt om een computer of ander digitaal gereedschap te gebruiken om het probleem op te lossen.

Interessant handboek: https://www.kennisnet.nl/fileadmin/kennisnet/digitale-geletterdheid/Handboek_digitale_geletterdheid.pdf

Waarom digitale geletterdheid?

• Alleen kunnen lezen en schrijven (geletterd zijn) is op dit moment niet meer genoeg.
• Leerlingen moeten ook leren gebruik te kunnen maken van de digitale toepassingen die op dit moment beschikbaar zijn 
• Leerlingen moeten voorbereid worden op de digitale toekomst.

0

Aan de slag 

Opdracht informatievaardigheden 

• Werk in  je groepje
• Bekijk 1 video en 1 website

Zoek zo snel mogelijk!

Wie na 5 minuten de meeste antwoorden goed heeft wint!

https://www.thewikigame.com/group

The pacific Noordwest Boomoctopus 

Ga naar de website

Bekijk video

Het is nepnieuws. De noordwest boomoctopus bestaat niet. De vraga is of leerlingen dit doorhebben (waarschijnlijk niet). informatievaardigheden gaat dan ook niet over het snel opzoeken van dingen, maar het krtisch kunnen zoeken, verwerken en gebruiken van betrouwbare infromatie. 

Deze evt uitprinten 

evt printen 

leerdoel: Snel informatie opzoeken

Wat zou het leerdoel zijn van deze les?
(denken in stilte) (1 minuut)
(delen met buurman/vrouw) (1 minuut)
Uitwisselen (1minuut)

Zet in je mediawijsheid

document.

"windows" + SHIFT  + S

Interessant handboek: https://www.kennisnet.nl/fileadmin/kennisnet/digitale-geletterdheid/Handboek_digitale_geletterdheid.pdf

0

kijken wie de afzender is

meerdere media te zien

originele bron bericht

te mooi om waar tezijn, dan is het net

let goed op

0

Nepnieuws

Keuzeopdracht:

1. Maak zelf nepnieuws met deze Game 

2. Bedenk zelf nepnieuws:

Kies 2 nieuwsberichten die wel waar zijn en één die niet waar is. Andere klassen moeten raden 

Deel het met Padlet

afsluiter

Les 1 

Val niet voor vals

Bijt niet in de phishinghaak!

Thema 2

Lespakket over online veiligheid en digitaal burgerschap

Val niet

Pas op voor phishing, scams, bots en nepnieuws

voor vals

Extra: laat de leerlingen of doe dit samen met de leerlingen 4 categorieën bedenken waarbinnen zoveel mogelijk van de gegeven woorden in kunnen vallen: een linksboven, rechtsboven, rechtsonder en linksonder. Versleep vervolgens met klas deze woorden naar een van de categorieën.

Val niet voor vals

• Je leert wat phishing (en spearphishing) is, en hoe het eruitziet;

• je leert hoe je identiteitsdiefstal kunt voorkomen.

Les 1 

Bijt niet in de phishinghaak

Lesdoelen

Wat weet jij al 

van phishing?

Val niet voor vals

Vraag aan de leerlingen waaraan ze denken bij het woord 'phishing'. Dit mogen zoveel woorden zijn die bij hen te binnen schieten.

Na afloop kunnen de woorden worden omgedraaid en klassikaal worden besproken.

Leg aan de hand van de reacties van de leerlingen uit wat phishing en spearphishing zijn. Gebruik eventueel het verhaal uit het docentenmateriaal.

Val niet voor vals

Phishing: iemand verleiden om zijn persoonsgegevens (zoals naam, adres, telefoonnummer, wachtwoorden, bankgegevens, etc.) te delen. Meestal door middel van een e-mail of via een nagebootste website (van bijvoorbeeld een bank).

Scam: een aanbieding die te mooi is om waar te zijn. Bijvoorbeeld: aanbiedingen om veel geld te verdienen met weinig werk. Een 'scammer' is dus een oplichter.

Spearphishing: een speciale vorm van phishing waarbij iemand jou persoonlijk aanspreekt en dingen van je lijkt te weten, zoals de namen van je ouders, de naam van je hond of de namen van je broers en zusjes, wat een betrouwbare indruk maakt.

URL (uniform resource locator): in het dagelijks spraakgebruik betekent 'URL' meestal 'het adres van een webpagina', zoals https://www.buienradar.nl (bovenaan in je browser, in de adresbalk).

Les 1 

Bijt niet in de phishinghaak

Woordenlijst

Val niet voor vals

• Ziet de site er even professioneel uit als andere websites die je kent en vertrouwt, met het gebruikelijke logo van het product of het bedrijf, en met tekst zonder spelfouten? 

• Stemt de URL van de site overeen met de naam van het product of het bedrijf dat je zoekt?

• Staan er spelfouten in? Soms is er nét een lettertje verschil.

• Zijn er spamachtige pop-ups? 

• Begint de URL met ‘https’ en zie je een hangslotje? Zo ja, dan betekent dit dat de verbinding veilig is.

Les 1 

Bijt niet in de phishinghaak

Checklist 1

Bespreek de technieken om te controleren of iets vals is of niet. Maak eventueel een hand-out van de checklist.

Val niet voor vals

• Wat staat er in de kleine lettertjes? (Dat is waar het gevaar in schuilt.)

• Biedt de e-mail of de site iets aan dat te mooi is om waar te zijn, zoals de kans om veel geld te winnen? Zo ja, dan is dat altijd verdacht.

• Klinkt de boodschap een beetje vreemd? Alsof ze je kennen, maar je er bent toch niet helemaal zeker van? Bespreek het met je ouders, een docent, of een andere volwassene die je vertrouwt.

• Voor de meest recente waarschuwingen en tips: zie Fraudehelpdesk.nl en de pagina over phishing op Politie.nl.

Les 1 

Bijt niet in de phishinghaak

Checklist 2

Bespreek de technieken om te controleren of iets vals is of niet. Maak eventueel een hand-out van de checklist.

Val niet voor vals

Gebruik de instellingen om het bericht indien mogelijk te melden als spam.

Ben je toch in een val getrapt?

Geef het ook door aan je vrienden en andere contacten, zodat zij niet in dezelfde val trappen.

Vertel het meteen aan je ouders, een docent of een andere volwassene die je vertrouwt. Hoe langer je wacht, hoe erger het kan worden.

Raak niet paniek. Hoe rustiger je blijft, hoe beter je kunt reageren.

Verander de wachtwoorden van je online accounts.

Les 1 

Bijt niet in de phishinghaak

NEP

ECHT

Val niet voor vals

Dit is een digitale variant van de opdracht in het docentenmateriaal. De leerlingen kunnen m.b.v. hun devices de middelste afbeelding bekijken en slepen naar 'Echt' of 'Nep'. Er kan ook gekozen worden om als docent zelf de afbeelding te verslepen. Hiervoor moet (tijdens het presenteren van deze les) de optie 'Devices in de klas', onderaan het scherm worden uitgezet door het vinkje weg te halen.

Bespreek na de opdracht de voorbeelden klassikaal. Verwijs daarbij naar de manieren om te checken of iets misschien vals is. Was je verrast door de antwoorden?

Mogelijk antwoord:

Misschien echt, maar je weet het niet. Vraag je in ieder geval af of je eigenlijk wel lid was van 'Films2stream'. Positief is in ieder geval dat er geen klikbare link wordt gegeven.

NEP

ECHT

Val niet voor vals

Dit is een digitale variant van de opdracht in het docentenmateriaal. De leerlingen kunnen m.b.v. hun devices de middelste afbeelding bekijken en slepen naar 'Echt' of 'Nep'. Er kan ook gekozen worden om als docent zelf de afbeelding te verslepen. Hiervoor moet (tijdens het presenteren van deze les) de optie 'Devices in de klas', onderaan het scherm worden uitgezet door het vinkje weg te halen.

Bespreek na de opdracht de voorbeelden klassikaal. Verwijs daarbij naar de manieren om te checken of iets misschien vals is. Was je verrast door de antwoorden?

Mogelijk antwoord:

Nep. Rare URL met het cijfer nul (0) in plaats van de letter O, en geen veilige https-verbinding (geen slotje). Van een webmaildienst mag je een veilige verbinding verwachten.

NEP

ECHT

Val niet voor vals

Dit is een digitale variant van de opdracht in het docentenmateriaal. De leerlingen kunnen m.b.v. hun devices de middelste afbeelding bekijken en slepen naar 'Echt' of 'Nep'. Er kan ook gekozen worden om als docent zelf de afbeelding te verslepen. Hiervoor moet (tijdens het presenteren van deze les) de optie 'Devices in de klas', onderaan het scherm worden uitgezet door het vinkje weg te halen.

Bespreek na de opdracht de voorbeelden klassikaal. Verwijs daarbij naar de manieren om te checken of iets misschien vals is. Was je verrast door de antwoorden?

Mogelijk antwoord:

Waarschijnlijk echt. Er is een veilige verbinding (https) en er worden geen privézaken van je gevraagd. Wel kun je nog even checken of deze webwinkel echt bestaat. Zoek bijvoorbeeld reviews erover.

NEP

ECHT

Val niet voor vals

Dit is een digitale variant van de opdracht in het docentenmateriaal. De leerlingen kunnen m.b.v. hun devices de middelste afbeelding bekijken en slepen naar 'Echt' of 'Nep'. Er kan ook gekozen worden om als docent zelf de afbeelding te verslepen. Hiervoor moet (tijdens het presenteren van deze les) de optie 'Devices in de klas', onderaan het scherm worden uitgezet door het vinkje weg te halen.

Bespreek na de opdracht de voorbeelden klassikaal. Verwijs daarbij naar de manieren om te checken of iets misschien vals is. Was je verrast door de antwoorden?

Mogelijk antwoord:

Voorbeeld 4: Nep. Zielig gedoe over arme leraren, een aanbod dat ‘te mooi is om waar te zijn’ (1 miljoen euro beloning), en ‘speciaal voor jou’. Bovendien wordt gevraagd om je bankgegevens te mailen, wat je natuurlijk nooit moet doen.

NEP

ECHT

Val niet voor vals

Dit is een digitale variant van de opdracht in het docentenmateriaal. De leerlingen kunnen m.b.v. hun devices de middelste afbeelding bekijken en slepen naar 'Echt' of 'Nep'. Er kan ook gekozen worden om als docent zelf de afbeelding te verslepen. Hiervoor moet (tijdens het presenteren van deze les) de optie 'Devices in de klas', onderaan het scherm worden uitgezet door het vinkje weg te halen.

Bespreek na de opdracht de voorbeelden klassikaal. Verwijs daarbij naar de manieren om te checken of iets misschien vals is. Was je verrast door de antwoorden?

Mogelijk antwoord:

Geen veilige verbinding (http in plaats van https), wat zéker voor het opvragen van persoonlijke informatie beslist nodig zou zijn, en een rare URL met twee keer .com erin.

Val niet voor vals

• Wees altijd op je hoede voor valse berichten (phishing) en identiteitsdiefstal, ook als het bericht lijkt te komen van een vriend of familielid;

• als je twijfelt, haal er iemand bij met ervaring (ouders, docent, oudere broer of zus, etc.). Ook zij vinden het soms moeilijk om vals van echt te onderscheiden. De scammers (oplichters) worden ook steeds beter. Maar twee weten meer dan één;

• deel je ervaringen met valse berichten met je vrienden, zodat zij gewaarschuwd zijn.

Les 1 

Bijt niet in de phishinghaak

Samengevat

Vat de belangrijkste punten nog even samen. Bijvoorbeeld zo:

• Wees altijd op je hoede voor valse berichten (phishing) en identiteitsdiefstal, ook als het bericht lijkt te komen van een vriend of familielid.
• Als je twijfelt, haal er iemand bij met ervaring (ouders, docent, oudere broer of zus, etc.). Ook zij vinden het soms moeilijk om vals van echt te onderscheiden. De scammers (oplichters) worden ook steeds beter. Maar twee weten meer dan één.
• Deel je ervaringen met valse berichten met je vrienden, zodat zij gewaarschuwd zijn.

Help ons de lessen verbeteren.

Geef uw feedback op De InternetHelden door een paar korte vragen te beantwoorden.

Help ons de lessen verbeteren.

Geef uw feedback op De InternetHelden door een paar korte vragen te beantwoorden.

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScQ2EicI6aujNFXDAqeOEyKXkgOiU2vx1Raa1cMq494fnTGKw/viewform