T5BS6/7/8 Evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2,3

Basisstof 6/7/8 Evolutie

Basisstof 7 Argumenten voor de evolutietheorie

Basisstof 8 De geschiedenis van het leven op aarde

Basisstof 9 Biotechnologie

Doel

• Je kunt beschrijven wat de evolutietheorie inhoudt.
  
• Je weet wat natuurlijke selecties is.
• Je kunt beschrijven hoe nieuwe soorten kunnen ontstaan.


• Je weet hoe fossielen zijn ontstaan.
• Je kunt omschrijven wat fossielen hebben bijgedragen aan de evolutietheorie.
• Je kunt omschrijven wat overeenkomsten bij verschillende soorten organismen hebben bijgedragen aan de evolutietheorie.
• Je weet wat rudimentaire organen zijn. 
• Je kunt een geologische tijdschaal aflezen.
• Je kunt een stamboom van organsimen aflezen.

Wat is evolutie?

Evolutie is de ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderd en/of verdwijnen.

De pijlers van de theorie

1. Er zijn genetische verschillen aanwezig tussen organismen van één soort. Dit komt door geslachtelijke voortplanting en mutaties.
   
2. Natuurlijke selectie (survival of the fittest) zorgt ervoor dat één vorm meer kans heeft om zich voort te planten en de genen door te geven.
   
3. Ontstaan van nieuwe soorten door reproductieve isolatie.
   

Isolatie

• Als verschillende vormen van een soort van elkaar gescheiden raken noem je dat isolatie. Dit kan bijvoorbeeld komen door een rivier, een zee, ijs, bergen of een woestijn. 
  
• De vormen zullen dat steeds meer van elkaar verschillen omdat ze zich gedurende lange tijd aanpassen aan de omgeving.
  

• Zo ontstaan er twee verschillende soorten. Deze kunnen geen vruchtbare nakomelingen voortbrengen.                
  

Charles Darwin had ook veel tegenstanders

Darwins publicatie was het startschot van een jarenlange, vaak bitter gevoerde strijd tussen voor- en tegenstanders van het ‘darwinisme’. Met name Huxley en Hooker verdedigden Darwins ideeën tegen aanvallen van onder andere de bioloog Richard Owen (1804-1892). De ver doorgevoerde conclusie dat de mensheid van de apen zou afstammen zorgden voor veel vernederende opmerkingen en spotprenten waarop Darwin als aap werd afgebeeld

Fossielen

• Fossielen zijn versteende overblijfselen van organismen of afdrukken van organismen in gesteente.
  
• Door de fossielen die gevonden zijn, blijkt dat in miljoenen jaren (evolutie) soorten zijn ontstaan, veranderd en/of verdwenen zijn.
  

• De fossielen zijn een argument voor de evolutietheorie, ze laten zien dat de evolutietheorie waar kan zijn.
  

Levende fossiel

'Levende fossielen'  zijn dieren die al heel vroeger leefden en nu nog steeds (Bijv. de Naulitus, een zeedier).

Fossielen

zachte delen verdwijnen

harde delen

verstenen

Overeenkomst in bouw (1)

• Verschillende functies
• Dezelfde bouw
• Gemeenschappelijke voorouder
  

Overeenkomst in bouw (2)

• Dezelfde functie
• Verschillende bouw
• Geen gemeenschappelijke voorouder
  

Rudimentaire

organen

Rudimentaire organen

embryonale ontwikkeling

Geologische tijdschaal

Verwantschap

Stamboom

De grondlegger van de evolutietheorie

1. Lamarck
2. De Vink
3. Darwin
4. gy2h

Isolatie

1. groepen organismen van dezelfde soort leven samen
2. groepen organismen van verschillende soorten leven samen
3. groepen organismen van dezelfde soort trekken naar elkaar toe
4. groepen organismen van dezelfde soort raken van elkaar gescheiden

Fossielen spelen een rol als argument voor de evolutietheorie
Wat is NIET waar?

1. hierdoor kan men zien dat soorten zijn verdwenen
2. hierdoor kan men zien dat soorten zijn ontstaan
3. hierdoor kan men zien dat soorten zijn veranderd
4. hierdoor kan men zien hoe soorten er in de toekomst uit gaan zien

Natuurlijke selectie

1. individuen met een betere aanpassing aan het milieu hebben een grotere overlevingskans en een grotere kans op nakomelingen
2. Twee soorten worden raken eerst geisoleerd van elkaar en komen daarna weer samen.
3. Natuurlijke selectie vindt plaats in dierentuinen
4. Onze huisdieren hebben ook natuurlijke selcetie

Biotechnologie

Dit maken wij met bacteriën en schimmels

Gist

- Brood 

- Bier

- Wijn

Bacteriën

- Yoghurt

- Kaas

- Zuurkool

- Medicijnen

- Hormonen

Recombinant- DNA-techniek

DNA vanuit een organisme in een ander organisme stoppen.

Voorbeeld: 

Vroeger kwam insuline uit de alvleesklier van geslachtte varkens. Nu wordt DNA (dat info voor insuline productie heeft) uit een mens gehaald en in een bacterie gezet.

Deze bacterie is genetisch gemodificeert en noemen we transgeen

Tegenstanders:

- 'We hebben het recht niet om het DNA van organismen te veranderen.'

- Angst om de natuur kapot te maken of om gevaarlijke organismen te maken.

Voorstanders:

- Goedkope en grote voedselproductie voor een overbevolking.

- Ziekten bij mens, dier en plant bestrijden of behandelen.

Sleep de begrippen naar de juiste definitie!

Een stuk DNA van een ander organisme toegevoegd aan het DNA van het organisme.

Het maken van individuen met exact hetzelfde genotype.

De verzamelnaam van technieken waarbij men organismen gebruikt op producten voor de mens te maken

Een organisme dat genetisch gemodificeerd is noem je....

Genetische modificatie

Klonen

Biotechnologie

Transgeen

Klonen 

• Gebruikelijk bij planten (stekken, bollen of knollen)
• Voorbeelden: Banaan, tomaat of mais.

Klonen dier en mens

1. Eicel uit een vrouwtjes organisme halen.

2. DNA van een ander organisme 

toevoegen. 

3. Een schok geven om de cel te laten 

delen.

4. Daarna wordt er een kloon geboren.

Genomics: Studie van genen

1. Genen bekijken en helpen bij ziekten (zoals kanker).
2. DNA vergelijken om een dader op te sporen of om een vaderschapstest te doen. 

Huiswerk

opdrachten 18 t/m 27

Bekijk de video’s: “Argumenten evolutie”, “Geschiedenis aarde” en “Biotechnologie