Wet zorg en dwang

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1-3

Wet Zorg en Dwang

Leerdoel

Je kunt crisissituaties signaleren en de psychiatrische zorgvrager en naastbetrokkenen adequaat begeleiden tijdens crisissituaties, rekening houdend met protocollen en relevante wet- en regelgeving.

Je kunt benoemen welke relevante protocollen en wet- en regelgeving er bestaan ten aanzien van crisissituaties en welke implicaties deze hebben voor de beroepsuitoefening.

Dinsdag 18 mei

•  College
  
• Toepassingstaak 2: wetgeving gedwongen opname 
• Toepassingstaak 3: Waar kan mw van Veen hulp krijgen in een crisissituatie?
  
• Quiz

Wetten 

• Vroeger: Wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet BoPZ)
• Sinds 1 januari 2020 nieuwe wetten ( De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) en de wet  zorg en dwang)

Wet zorg en dwang

Regelt de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname van:

• Mensen met een verstandelijke beperking
• Mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie).

De Wet zorg en dwang regelt de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie).

De Wet Zorg en Dwang (Wzd) onderscheidt negen categorieën onvrijwillige zorg:

1. Medische handelingen en therapeutische maatregelen;
2. Beperken van de bewegingsvrijheid;
3. Insluiten;
4. Uitoefenen van toezicht op betrokkene;
5. Onderzoek aan kleding of lichaam;
6. Onderzoek van de woon- of verblijfsruimte op gedrag beïnvloedende middelen of gevaarlijke voorwerpen;
7. Controleren op de aanwezigheid van gedrag beïnvloedende middelen;
8. Beperken van de vrijheid om het eigen leven in te richten;
9. Beperken van het recht op het ontvangen van bezoek. 

Dwang kan alleen worden toegepast als er 

sprake is van 'ernstig nadeel'

Wat is 'ernstig nadeel'?

Ernstig nadeel

Wzd omschrijft ernstig nadeel als ‘het bestaan van of het ernstig risico op’:

• levensgevaar voor de cliënt of iemand anders;

• ernstig lichamelijk letsel voor de cliënt of iemand anders;

• ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade voor de cliënt of iemand anders;

• ernstige verwaarlozing of maatschappelijke teloorgang van de cliënt of iemand anders;

• ernstig verstoorde ontwikkeling van de cliënt of iemand anders;

• bedreiging van de veiligheid van de cliënt al dan niet doordat hij onder invloed van een ander
raakt

• de situatie dat de cliënt met hinderlijk bedrag agressie van anderen oproept;

• de situatie dat de algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar is.

Wilsonbekwaam

In sommige situaties kan een patiënt zelf niet (meer) zijn wensen kenbaar maken. Iemand is dan wilsonbekwaam. 

Een patiënt is wilsonbekwaam als hij:

• De informatie over zijn ziekte niet kan begrijpen
  
• Zelf geen beslissing over zijn behandeling kan nemen
  
• Of de gevolgen van een beslissing niet kan overzien.
  
• Een persoon die niet voor zichzelf kan beslissen is wilsonbekwaam.
  

Stappenplan

Het stappenplan in de Wet zorg en dwang (Wzd) regelt de stappen die de zorgverantwoordelijke moet zetten bij de beoordeling of onvrijwillige zorg noodzakelijk is. 

In het stappenplan staat ook welke deskundigen de zorgverantwoordelijke daarbij moet betrekken.

Zorgleefplan

De Wet zorg en dwang stelt eisen aan het opstellen van een zorgplan 

1. Het zorgplan wordt z.s.m., maar uiterlijk binnen 6 weken na start van de zorg opgesteld.
   
2. Het zorgplan houdt zoveel mogelijk rekening met de wensen van de cliënt. 
3. De zorgverantwoordelijke bespreekt het zorgplan met de cliënt.

Wanneer het zorgplan niet voldoet aan de zorgbehoefte en er een risico bestaat op ernstig nadeel voor de cliënt en/of zijn omgeving ->stappenplan. 

Wzd-functionaris 

• Evaluatie na zes maanden 
• Door externe Wzd-functionaris  Arts zijn, GZ-psycholoog of orthopedagoog). 
• Hij/zij beoordeelt het zorgplan en let erop dat er zo min mogelijk onvrijwillige zorg wordt gegeven.

Bij de evaluatie na zes maanden moet er een externe Wzd-functionaris betrokken zijn. De Wzd-functionaris kan een arts zijn, maar ook een GZ-psycholoog of orthopedagoog. ‘Extern’ betekent dat de functionaris werkt bij een andere organisatie. Hij werkt niet bij de organisatie waar je naaste zorg krijgt. De Wzd-functionaris is te vergelijken met de oude BOPZ-arts. Hij/zij beoordeelt het zorgplan en let erop dat er zo min mogelijk onvrijwillige zorg wordt gegeven.

Cliëntenvertrouwenspersoon (CVP) 

• Nieuwe functie binnen de Wzd. 
• Indien je als naaste/wettelijk vertegenwoordiger het niet eens zijn met de zorgverlener(s)
•  Elke zorgorganisatie heeft een cvp. De cvp is onafhankelijk, want hij werkt niet bij de zorgorganisatie.

De cliëntenvertrouwenspersoon (CVP) is een nieuwe functie binnen de Wzd. Willen zorgverleners zorg geven waarmee je naaste of jij als wettelijk vertegenwoordiger het niet eens zijn? En kom je er niet uit met de zorgverlener? Dan kun je dit bespreken met de cliëntvertrouwenspersoon (cvp). Elke zorgorganisatie heeft een cvp. De cvp is onafhankelijk, want hij werkt niet bij de zorgorganisatie.

Voorbeelden van onvrijwillige zorg

• Iemand met dementie. Deze zorgvrager mag niet van het terrein van de zorginstelling af, want hij zou verdwalen.
  
• Iemand die nog thuis woont en zichzelf verwaarloost. Hij zal tegen zijn wil moeten douchen.
  
• Mensen met een verstandelijke beperking die zichzelf soms systematisch verwonden. Zij moeten ’s nachts in een speciale bedstee met zachte wanden slapen. Die bedstee is afgesloten.
  
• Mensen die geen remmingen kennen bij het eten of drinken. De koelkast moet dan op slot om gezondheidsschade te voorkomen.

De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz)

De Wvggz geldt voor zorgvragers bij wie een psychische stoornis leidt tot gedrag dat ernstig nadeel veroorzaakt voor henzelf of voor anderen.

Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz)

De Wvggz kent twee procedures om te komen

 tot verplichte zorg:

  

1. een zorgmachtiging via de rechter
   
2. een crisismaatregel via de burgemeester

De zorgmachtiging via de rechter

De zorgmachtiging is een machtiging van de rechter 

waarmee verplichte zorg toegepast kan worden bij 

iemand met een psychische stoornis die ernstig nadeel 

tot gevolg heeft.

WvGGZ omschrijft ernstig nadeel als 

‘het bestaan van of het ernstig risico op’:

• levensgevaar voor de cliënt of iemand anders;
  
• ernstig lichamelijk letsel voor de cliënt of iemand anders;
  
• ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade voor de cliënt of iemand anders;
  
• ernstige verwaarlozing of maatschappelijke teloorgang van de cliënt of iemand anders;
  
• ernstig verstoorde ontwikkeling van de cliënt of iemand anders;
  
• bedreiging van de veiligheid van de cliënt al dan niet doordat hij onder invloed van een ander
  raakt
• de situatie dat de cliënt met hinderlijk bedrag agressie van anderen oproept;
  
• de situatie dat de algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar is.
  

Crisismaatregel via de burgemeester

Een crisismaatregel is een beslissing van de burgemeester. Daarmee kan verplichte zorg worden geregeld in een crisissituatie waarin snel ingegrepen moet worden vanwege onmiddellijk dreigend ernstig nadeel. De burgemeester baseert zich op een medische verklaring van een psychiater.

Terbeschikkingstelling (tbs)

 

Het is een behandelmaatregel die de rechter oplegt aan mensen die een zwaar misdrijf hebben gepleegd en die lijden aan een persoonlijkheidsstoornis en/of een ernstige psychiatrische stoornis

Maken week 20

Toepassingstaak 2: wetgeving gedwongen opname: vergelijking nieuwe en oude wet. deze opdracht werk je uit in een subgroep of in overleg met je subgroep leden individueel.

Toepassingstaak 3: Waar kan mw van Veen hulp krijgen in een crisissituatie?

Maak gezamenlijk met je groepje een overzicht van de verschillende instellingen en hulpverleners waar Sanne om hulp zou kunnen vragen aan de hand van de bestudeerde literatuur. Zoek ook op welke instellingen in jouw regio beschikbaar zijn. Bespreek jullie bevindingen met je coach.  

Toepassingstaak 3--> bespreken we vanmiddag om 14.15u

Aan het werk

Toepassingstaak 2: wetgeving gedwongen opname

💻Herhaal evt. individueel de bestudeerde theorie in Zorgpad: (zie opdracht 2 casus Sanne)

Zoek  individueel  of in je groep informatie over de nieuwe wet WVGGZ, maak  gebruik van de website: https://www.dwangindezorg.nl/de-toekomst/wetsvoorstellen/wet-verplichte-geestelijke-gezondheidszorg

Werk de verschillen tussen de oude en nieuwe wetgeving uit in je subgroep. Zit er voor mw. van Veen een verschil in behandeling in geval van een crisissituatie bij de twee verschillende wetten? Bespreek met elkaar: Waaruit zouden de verschillen volgens jullie bestaan? 

Willekeurige groepen of de eigen subgroep???

Om 11.15 terug in de gezamenlijk chat--> nabespreken opdracht

30 sec. quiz

De DSM-5 is een:

1. Diagnose Stoornissen Methodiek
2. Diagnostisch en statistisch handboek
3. De Samenvatting Marker
4. Diagnostisch stoornissen handboek

Als zorgprofessional is het belangrijk om de intentie te achterhalen bij een zorgvrager die een tentamen suïcide poging heeft gedaan. Hierbij kun je de volgende vragen stellen:

- Wilde je dood of wilde je overleven?
- Is dit de eerste keer of heb je dit
eerder gedaan?

1. Waar
2. Niet waar

Een cliënt is heel erg vergeetachtig, maar niemand heeft vastgesteld dat er sprake is van een psychogeriatrische aandoening. Is de Wet zorg en dwang dan van toepassing?

1. Ja
2. Nee

Als er geen psychogeriatrische aandoening (zoals dementie) is vastgesteld mogen er geen maatregelen genomen worden die de cliënt niet wil.

De Wet zorg en dwang is alleen van toepassing op cliënten met een gediagnosticeerde psychogeriatrische aandoening (zoals dementie) of een verstandelijke beperking. Dit kan zijn vastgesteld door een ter zake deskundige arts of door het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ), dat een indicatiebesluit heeft genomen voor cliënten die aanspraak kunnen maken op zorg die valt onder de Wet langdurende zorg.

Onbegrepen gedrag van een cliënt komt altijd door psychische problemen van de cliënt, zoals slaapproblemen, angsten, wanen of een psychose.

1. Juist
2. Onjuist

Onbegrepen gedrag kan door veel dingen veroorzaakt worden. We noemen er een paar:

- Fysieke factoren: pijn, blaasontsteking, obstipatie, slikproblemen

- Psychische factoren: psychose, angststoornissen, wanen, slaapproblemen

- Omgevingsfactoren: gedrag van medebewoners, bouwkundige beperkingen (bijv. weinig bewegingsruimte, geen binnentuin), onrustige omgeving, bejegening

Wanneer mag je volgens de Wet zorg en dwang onvrijwillige zorg toepassen?

1. Als de cliënt een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie) heeft of een verstandelijke beperking
2. Als er geen andere oplossing is om 'ernstig nadeel' te bestrijden
3. Als er 'ernstig nadeel' dreigt
4. Alle drie zijn een voorwaarde

Alle drie zijn een voorwaarde.

Volgens de Wet zorg en dwang mag je onvrijwillige zorg toepassen bij mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie) of een verstandelijke beperking als er sprake is van ‘ernstig nadeel’ en er geen vrijwillige alternatieven te vinden zijn.

Onder ‘ernstig nadeel’ wordt het volgende verstaan:

- De cliënt brengt zichzelf of anderen in levensgevaar.

- De cliënt brengt ernstig lichamelijk letsel toe.

- De cliënt brengt ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade toe.

- Verwaarlozing of ‘maatschappelijk teloorgang van de cliënt of andere.

- De veiligheid van de cliënt wordt bedreigd.

- De cliënt roept met hinderlijk gedrag agressie van anderen op.

- De algemene veiligheid van personen of goederen is in gevaar.

Is psychofarmaca onvrijwillige zorg?

1. Ja
2. Nee
3. Soms wel/soms niet

Psychofarmaca is soms wel en soms niet onvrijwillige zorg.

Psychofarmaca zijn medicijnen die invloed hebben op het gedrag van mensen, en worden bijvoorbeeld gebruikt om mensen iets rustiger te maken of te kalmeren.

Psychofarmaca is onvrijwillige zorg indien een cliënt of vertegenwoordiger zich verzet.

Verzet is het belangrijkste element uit de Wet zorg en dwang om te bepalen of iets onvrijwillige zorg is. Dit is zorg waartegen een cliënt met dementie of met een verstandelijke beperking (of de vertegenwoordiger) zich verzet. Verzet van een cliënt kan verbaal of non-verbaal worden geuit. Dit betekent dat de zorgverlener de cliënt goed moet kennen om te kunnen zien of een cliënt iets wel of niet wil.

Psychofarmaca is geen onvrijwillige zorg, indien een cliënt of vertegenwoordiger zich niet verzet.

Belangrijk hierbij is dat het stappenplan altijd gevolgd moet worden bij het toedienen van gedragsmedicatie die buiten de richtlijn is voorgeschreven, bij wilsonbekwame cliënten. Deze vorm van zorg wordt zó ingrijpend gevonden, dat instemming van de cliëntvertegenwoordiger bij wilsonbekwame cliënten niet voldoende is. Ook als de wilsonbekwame cliënt of zijn vertegenwoordiger instemt met deze maatregelen, moet toch het stappenplan worden gevolgd.

Het ‘toedienen van gedragsmedicatie buiten de richtlijn’ betekent het toedienen van gedragsmedicatie zonder onderliggende diagnose. In de wet wordt hierbij verwezen naar de Richtlijn Probleemgedrag bij mensen met dementie (Verenso, 2018).

Onvrijwillige zorg is volgens de wet

1. Zorg die door de arts wordt opgelegd
2. Zorg waartegen de cliënt (of vertegenwoordiger) zich verzet
3. Zorg die door de vertegenwoordiger of familie wordt opgelegd
4. Geen van deze drie antwoorden zijn juist

Moet het stappenplan alleen maar gevolgd worden indien de cliënt of zijn vertegenwoordiger niet instemt met / de cliënt zich verzet tegen de toepassing van een van de negen vormen van ongewenste zorg?

1. Ja
2. Nee

Toelichting op antwoord

• Juist wilsonbekwame  cliënten  verzetten  zich  vaak  niet  tegen  vrijheidsbeperkingen,  of  worden  in  hun  verzet  niet  serieus  genomen. 
  
• Vorm van gewenning ontstaat soms (zorgvrager vraagt om maatregel)
•  Vertegenwoordigers staan onder druk om akkoord te gaan met dit soort vrijheidsbeperkingen.

Welke klachten zijn meest(!) kenmerkend voor ouderen met een depressie

1. lichamelijk: moeheid of gewichtsverlies,
2. Somberheid
3. Geen interesse of plezier in activiteiten
4. Geen eetlust

Een dementerende zorgvrager kan niet meer lopen vanwege verlammingsverschijnselen. Om te voorkomen dat zij uit haar rolstoel valt wordt een rolstoelblad op haar rolstoel gezet.
Valt dit onder WZD? Moet het stappenplan gevolgd worden?

1. Ja
2. Nee

Toelichting op antwoord: nee valt niet onder WZD

Dit is geen beperking van bewegingsvrijheid doordat zorgvrager toch al niet meer zelfstandig uit stoel op kan staan. Dan is bedhek of rolstoelblad geen onvrijwillige zorg.

Wat als dezelfde zorgvrager het niet fijn vindt dat het rolstoelblad op haar rolstoel zit? Valt het dan onder WZD?

1. Ja
2. Nee

Toelichting antwoord: ja

Als zorgvrager zich toch verzet dan kan dit gezien worden als beperking van de vrijheid om het eigen leven in te richten. Het stappenplan moet worden doorlopen.

Betekenis van zelfverwonding bij automutilatie kan zijn

1. Ontladen van spanning
2. Zichzelf moeten straffen en Verminderen van negatieve gevoelens
3. Doorbreken van de vervreemding. weer contact maken met je lichaam
4. Alle antwoorden zijn juist

Bronnen

https://www.dwangindezorg.nl/wzd/documenten/publicaties/implementatie/wzd/diversen/factsheet-onvrijwillige-zorg-in-wet-zorg-en-dwang

https://www.dwangindezorg.nl/wzd/over/onvrijwillige-zorg

https://www.zorgvoorbeter.nl/nieuws/nieuw-stappenplan-zorg-en-dwang-gepresenteerd