6V Literatur der Aufklärung

• Duits
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Literatur der Aufklärung

1700-1780

Immanuel Kant (1784)

Verlichting betekent dat de mens zijn door hemzelf veroorzaakte onmondigheid achter zich laat. Onmondigheid is het onvermogen je verstand te gebruiken zonder de leiding van een ander. Aan jezelf te wijten is deze onmondigheid wanneer de oorzaak ervan niet een gebrek aan verstand is, maar een gebrek aan vastberadenheid en aan moed om hier zonder andermans leiding gebruik van te maken. Sapere aude! "Heb de moed je eigen verstand te gebruiken!" is dan ook het motto van de Verlichting.

Je bent een verlicht mens, als ...

- je zelf nadenkt i.p.v. alles zonder meer aanneemt van een ander;

- je denkt dat de maatschappij beter wordt als het verstand van eenieder wordt gebruikt;

- je tegen bijgeloof, heksenvervolging en marteling bent;

- je tolerant tegenover andere geloven staat en probeert geen vooroordelen te hebben.

Friedrich dem Großen von Preußen

- invoering leerplicht

- schafte marteling af

- roept op tot religieuze tolerantie 

- onderdanen zijn voor de wet gelijk, ongeacht stand en geloof

- ook vorsten moeten zich aan de wet houden

Aufklärung breitet sich aus...

- handel neemt toe, vooral in Frankrijk, Nederland en Engeland

- toename aan banken, fabrieken en ondernemingen 

- burgers krijgen meer macht door de uitbreiding van hun kapitaal, worden steeds onafhankelijker van de adel en de kerk

- natuurwetenschappen ontwikkelen zich (bijv. Isaac Newton)

- steeds meer mensen kunnen een opleiding doen en worden zo steeds meer zelfbewust

Maatschappij --> literatuur

De literatuur moet ervoor zorgen dat de mensen meer hun verstand gaan gebruiken en opgevoed worden tot morele mensen.

- Dramatik: burgerlijke belangen staan centraal

- G. E. Lessing: Duits nationaal theater: moet breken met de hoofse tradities en actuele thema's behandelen (doel: veel publiek bereiken!)

Gotthold Ephraim Lessing

- Nathan der Weise: strijd om religieuze tolerantie (Parabel)

Was ist eine Parabel?

Antwoord

 leerzaam, opvoedverhaal, moreel idee, levenswijsheid d.m.v. vergelijking aan het publiek verduidelijkt.