Literatuur

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

literatuur: kunstwerken in taal

Literatuur - kenmerken

- originaliteit: het werk voegt iets nieuws toe aan alles wat eerder is 

  geschreven.

- onvoorspelbaarheid: het verhaal neemt een onvoorspelbare wending of de

  personages reageren anders dan dat je had verwacht.

- stijl: de gebruikte taal is mooi of bijzonder, bijvoorbeeld door het gebruik   

  van beeldspraak en stijlfiguren.

- diepere laag: de schrijver wil de lezer ergens over na laten denken, 

 onder het verhaal schuilt een diepere boodschap.  Moeite doen !

kenmerken lectuur-literatuur

Tekst

functie van lectuur: ontspannen / escapisme

De functies van literatuur

Persoonlijke functies. Wat kan literatuur betekenen voor een lezer?

• ontspannen of erin wegdromen [escapisme]
• troost vinden [herkenning of erkenning] 
  
• kennis van de wereld en over het leven [algemene ontwikkeling]
• kennis maken met misstanden  [politiek engagement]
  
• een heel ander leven leren kennen  [empathie ontwikkelen]
  
• antwoord geven op vragen waarmee de lezer worstelt [vraagbaak]
• genieten van de stijl [esthetica]
  
• verdiepen in de wereld achter het boek [maatschappelijke functie]

Sociaal-culturele functie van literatuur

door te lezen:

• breid je je woordenschat uit
  
• leer je beter spellen
  
• ontwikkel je een gevoel voor taal
  
• kun je beter schrijven
  
• ga je beter spreken
• word je taalvaardig
• krijg je inzicht in de Nederlandse cultuur

Welke functie van literatuur vind jij belangrijk?

Wat zegt Renate Dorrestein over literatuur?

Literatuur helpt ons, ons met anderen te identificeren en ook onszelf te begrijpen.

Interpreteren

Te koop: babyschoentjes, nooit gedragen.

Wat denk jij nu.....?

context..... hoe wordt iets in welke omgeving beschreven? wat dacht jij?

Wat zie jij....? 

ik zie ik zie wat jij niet ziet.....
en wat zag jij?

hoe kijk je....?

Lezers kunnen een tekst verschillend interpreteren omdat zij niet dezelfde ervaringen, kennis en vaardigheden hebben. Hierdoor kijken ze met verschillende ‘brillen’ naar een tekst of een kunstwerk. 

Hoe lees jij...? 

Vijf leesmanieren

1. Belevend lezen: je leest ter ontspanning

2. Herkennend lezen: je wilt je identificeren met de personen en gebeur-tenissen

3. Reflecterend lezen: je wilt aan het denken worden gezet over psycholo-gische, maatschappelijke en filosofische kwesties

4. Interpreterend lezen: je gaat op zoek naar de diepere betekenislagen van het boek

5. Letterkundig lezen: je bent geïnteresseerd in de historische context van het boek en je bent benieuwd naar de bedoelingen en literatuuropvattingen van de schrijver

De letterkundige manier van lezen vereist de meeste kennis en vaardigheden.

Waarom is literatuuronderwijs nodig?

Kennis over genres, vertelperspectieven en stijlkenmerken?

Zodat je een aantal schrijvers kunt opdreunen en een aantal klassiekers?

of

Omdat het je leven verrijkt. Omdat het je wereld verruimt. Omdat je zo kun kennismaken met mensen, ideeën en ervaringen die buiten je eigen leefwereld ligt. Het je helpt problemen op te lossen en omgaan met morele dilemma's. Het doet je nadenken over recht en onrecht.

Bron: Kris van den Branden

Van den Branden wijst de kwalificerende functie van literatuur af. 

Van den Branden vindt persoonsvorming heel belangrijk

Fictie en werkelijkheid

Wat is fictie?

Wat is non-fictie?

Waarom is de grens tussen fictie en non-fictie moeilijk te trekken?

Wat is fictie?

1. Feitelijke informatie
2. Verzonnen verhalen
3. Historische documenten
4. Fictieve personages

Een voorbeeld van fictie is:

1. Een roman
2. Een wetenschappelijk artikel
3. Een kort verhaal
4. Een biografie

Wat is non-fictie?

1. Waargebeurde verhalen
2. Romantische romans
3. Informatieve teksten
4. Sciencefictionboeken

Waarom is de grens tussen fictie en non-fictie moeilijk?

1. Geen overlap mogelijk
2. Creatieve vrijheid
3. Altijd duidelijk
4. Verschillende interpretaties

Wel of niet echt gebeurd?

Autobiografische roman

Schrijver gebruikt alter-ego (=alias) Wat is daar de functie van?

Wat is auto-fictie?

Wat is het verschil tussen een autobiografie en een biografie?

Wat is het verschil tussen een autobiografie en een auto-fictie?

Mag je de schrijver gelijk stellen met zijn personage?

Wat is een kenmerk van autofictie?

1. Geen persoonlijke elementen
2. Altijd volledig waarheidsgetrouwe verhalen
3. Mengt feiten met fictie
4. Volledig fictieve narratieven

Wat is een kenmerk van autobiografie?

1. Bevat geen persoonlijke ervaringen
2. Geschreven in de derde persoon
3. Gebaseerd op echte gebeurtenissen
4. Fictieve verhalen over verzonnen personages

Wat is het belangrijkste verschil?

1. Autofictie is altijd autobiografisch
2. Autobiografie is puur waarheidsgetrouw
3. Beide zijn volledig fictief
4. Geen van beide heeft een schrijver

Wat is het verschil tussen biografie en autobiografie?

1. Beide zijn hetzelfde.
2. Biografie is altijd fictief.
3. Autobiografie is door de persoon zelf geschreven.
4. Biografie is door iemand anders geschreven.

Literaire genres

Website lezen voor de lijst

Genres helpen de lezer. Waarom?

Genres helpen de schrijver. Waarom?

Genres
waarbij helpen ze lezer en schrijver?

Genres... welke ken je?

Welk genres vind jij leuk om te lezen?

Hoofdgenres

Lyriek = poëzie en liedteksten

Literair proza = verhalende literaire teksten

Dramatiek = toneel en film

Grondelementen

Romans (= literaire fictieboeken) bestaan uit een aantal grondelementen: gebeuren, personage, perspectief, tijd en plaats.

Op grond daarvan heb je: avonturenromans, psychologische romans, tijdromans (tijdsbeeld)

Avonturenromans:  boeken waarin heel veel gebeurt

Schelmenroman, reisverhalen, thrillers en detectives

Psychologische roman: gaat om de binnenwereld van een personage

Ontwikkelingsroman of bildungsroman

 

poëzie - gedichten

Wat is het grote verschil tussen poëzie en proza? 

Wat is een belangrijk kenmerk van klassieke poëzie?

Klassieke vormen: sonnet, haiku, puntgedicht

gedichten: heb jij er wel eens een gelezen of geschreven?

einde....

Je hebt nu meer geleerd over:

fictie & non-fictie

literatuur & lectuur

genres & functies literatuur

auto- bio - grafieën