Voorbereidende lessenserie Leesclub

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo lwoo, b, vwo
• Leerjaar 5

                        De Leesclub - les 1

Waarom zou je lezen en wat is een leesclub?

'Ik wil gewoon lekker in een andere wereld duiken en kijken hoe de gedachtengang van anderen gaat, omdat je sommige dingen zelf gewoon niet meemaakt.'  (Anoniem, 16 jr. 5H)

Met je groepje (4-5 personen) lees je een gezamenlijk gekozen boek en daarover wissel je leeservaringen met elkaar uit.

De leesclub 

Met jouw leesclub (4-5 personen) lees en wissel je leeservaringen uit over een gezamenlijk gekozen boek onder het genot van een kopje thee en wat lekkers.

Les 1: leesclub indelen -> 3 profielen - werkwijze leesclub (leerlinggestuurd)

             hoe lees je een boek (interne dialoog oefenen met de bladwijzer)

Les 2: hoe lees je een boek en leer je reacties op te merken en op te schrijven

             gesprek voeren over de tekst (externe dialoog oefenen met de bladwijzer)

             kort verhaal kiezen - huiswerk: thuis lezen voor les 3 en twee vragen noteren

Les 3: interne & externe dialoog oefenen: twee meegebrachte vragen  en 'prompts' bespreken

             evalueren - leesclubplanning - afspraken - boekenkeuze

Wat is volgens jou leuk aan het samen lezen en bespreken van hetzelfde boek?

Zwarte Sylvester 

-

 James Worthy

Het fragment gaat over Sylvester, een 17-jarige jongen die met zijn vader bij de dokter zit. Hij krijgt een vreselijke diagnose te horen: door een hersentumor, heeft hij nog maar heel kort te leven.

Hij heeft maar één plan: onsterfelijk worden

1. Associatievraag

Noteer vooraf aan het lezen heel kort jouw eerste gedachte op het thema: Onsterfelijkheid. 

Maak de zin af:

* Associatievraag: Onsterfelijkheid  doet mij denken aan..................................................(licht toe)

(Denk bijvoorbeeld aan: Wat is jouw ultieme wens wanneer je te horen krijgt dat je nog maar kort te leven hebt? Hoe zou jij je onsterfelijk willen maken?  Zou je onsterfelijk willen zijn?)

Interne dialoog: hoe lees en ervaar jij persoonlijk het boek?

Let op hoe je docent dit fragment leest, reacties opmerkt of soms 'tegendenkt', hardop twijfelt, vanuit een ander perspectief iets ziet EN hoe ze dit noteert.

*Maak korte notities op je tekstfragment hoe ze dit aanpakt.

- Stopt ze bij een zin even om na te denken?

- Herhaalt ze een woord, deel van een zin?

- Koppelt ze wat ze leest aan een (persoonlijke ervaring?)

- Zet ze haar vraagtekens ergens bij?

Gespreksvaardigheden

Reacties opmerken, noteren en bespreken

 Bladwijzer: efficiënt reacties & vragen noteren 

Noteer evt. paginanummers, regelnummers, onderstreep, plak er een (mini-)post-it bij en/of zet tekens in de kantlijn.

! = opvallend (dit verbaast mij, hier gebeurt iets opmerkelijks)

? = vaag, moeilijk (ik snap dit niet)

- = hier dacht ik iets bij

:) = leuk, grappig, mooi aspect/moment/woord in het verhaal

~ = dit associeer ik met iets/iemand uit mijn eigen leven

# = weerstand (dit vind ik ongemakkelijk/vervelend)

2. Reacties opmerken en noteren

Jij leest de tweede helft en schrijft ook je reacties op je tekstfragment.

-  Lees rustig en aandachtig

- Probeer actief je eigen reacties op te merken

- Blijf je bij een bepaalde zin hangen? Vind je iets vreemd, mooi, verrassend, moeilijk te begrijpen?

- Doet iets uit het verhaal je ergens aan denken?

- Herken jij je in iets of iemand of juist helemaal niet?

- Welk stukje tekst riep een bepaald gevoel bij je op?

3. Belevingsvragen

*Belevingsvraag: Noteer één reactie wat jou het meest is bijgebleven en die je wilt bespreken.

 4. Triggervragen

1. Na het lezen schrijf je jouw eerste reactie/oordeel over dit verhaal. 

Dit is een …..................... verhaal over…...................................

Vb. Dit is een ...... (vul een waardeoordeel in zoals: zielig / grappig / absurd/ grof/ smakeloos/ enz. enz.) verhaal over.... doodgaan / een vader en een zoon/ een jongen van mijn leeftijd die dood gaat.)

2. Vertel waarop jouw eerste reactie is gebaseerd ->  Aan welk woord, welke zin uit de tekst zie je dat?......................................

4. Vervolg triggervragen - tegendenken

Je hebt bij vraag 1 en 2 opgeschreven welk gevoel het fragment bij jou opriep en welke woorden/zinnen/situaties daarvoor zorgden.

3. Bedenk nu eens het tegenovergestelde wat je bij vraag 1&2 hebt opgeschreven en schrijf op wat voor effect dit heeft op jouw eerste reactie. 

'Tegendenken' kan ook door je eerste reactie in twijfel te brengen.

(Voorbeeld: zielig -> brutaal - of: vader -> zou een goede vader zoiets doen? Hou je dan wel van je kind? Wat is een goede vader?)

4. Vergelijk je eerste reactie (1&2) eens met jouw tegendenkreactie (3), is het mogelijk dat het verhaal daar over kan gaan?

Kun je aanwijzingen (woorden/zinnen/situaties) in het fragment vinden , waardoor dit best eens zou kunnen?

5. Deel je leeservaringen

5. Bespreek kort met je groepje jouw belevings- en triggervragen. Zijn er overeenkomsten of verschillen? Hoor jij andere opvattingen waar jij nog niet aan had gedacht? Heeft iemand dezelfde mening als jij? Ben je verrast door iemands visie en stel je daardoor jouw idee bij?

6. Nu je wat langer over dit verhaal hebt nagedacht en je van je leesclubgenoten verschillende leeservaringen hoort, leidt dit tot een ander inzicht als je het vergelijkt met je eerste spontane reactie?

* Inzichtsvraag:

Eerst vond ik dit een ........... verhaal over ............maar nu is mijn uiteindelijke oordeel...................

Kortom...

Interne dialoog: hoe lees en ervaar jij persoonlijk het boek?   

Drie momenten:

1 - vooraf aan het lezen -> associatievraag: activeren persoonlijke voorkennis   

2 - tijdens het lezen -> belevingsvraag: reacties opmerken & noteren 

3- na het lezen -> triggervraag: eerste oordeel uitstellen, tegendenken en bespreken 

Externe dialoog (met elkaar praten over het boek) hebben we al een beetje gedaan en gaan we in les 2 verder oefenen, neem daarvoor mee: je werkboekje & de bladwijzer.

Als laatste nog een vraag: Pak je telefoon

Geef antwoord op de volgende vraag en vertel ook waarom je dat vindt.

1. Vind je literatuur éénduidig (maar één betekenis is mogelijk en dat is wat de auteur ermee bedoelt) of is literatuur meerduidig (een boek kan verschillend geïnterpreteerd worden)?

                       De Leesclub - les 2

Even herhalen

Ga eerst in je leesclubgroepje zitten, pak je werkwijzer en je bladwijzer.

Wat weet je nog uit de vorige les?

- Wat is een 'interne dialoog'?

- Wat doe je vooraf, tijdens en na het lezen? 

- Welke vragen horen bij die drie momenten?

 

Deze tweede les ga je...

- allemaal hetzelfde korte verhaal lezen

- noteer je vooraf aan, tijdens en na het lezen je reacties/antwoorden op de associatie- belevings- en triggervragen (interne dialoog) en lever je twee kaartjes met * belevingsvragen in.

- de externe dialoog oefenen met VLOEI-ende gespreksafspraken (zie bladwijzer)

- bespreek je met je leesclubgenoten de ingeleverde *belevingsvragen en de uitkomst van de *triggervragen 

- Kies je met je leesclubgroep een kort verhaal dat bij jullie leesprofiel 1, 2 of 3 past, wat je thuis leest en voorbereidt voor les 3

1. Associatievraag

Noteer vooraf aan het lezen heel kort jouw eerste, spontane gedachte op het thema: Vreemdelingenhaat  

Maak de zin af:

* Associatievraag: Vreemdelingenhaat doet mij denken aan..................................................(licht toe)

(Denk bijvoorbeeld aan: Heb je een persoonlijke ervaring hiermee? Ooit iets over gelezen of gehoord? Nu in het nieuws wordt er veel geschreven over asielzoekerscentra)

Vallen

-

Anne Provoost

2. Reacties opmerken en noteren 

3. Belevingsvragen 

*2. Reacties opmerken en noteren: evt. met paginanummers, regelnummers, onderstreep, plak er een (mini-)post-it bij en/of zet tekens in de kantlijn.

! = opvallend (dit verbaast mij, hier gebeurt iets opmerkelijks)

? = vaag, moeilijk (ik snap dit niet)

- = hier dacht ik iets bij

:) = leuk, grappig, mooi aspect/moment/woord in het verhaal

~ = dit associeer ik met iets/iemand uit mijn eigen leven

# = weerstand (dit vind ik ongemakkelijk/vervelend)

3. *Belevingsvraag: Noteer twee reacties/vragen die jou het meest zijn bijgebleven en die je wilt bespreken. Schrijf per kaartje één vraag op en lever de twee kaartjes in. 

4. Triggervragen

1. Schrijf in je werkboekje je eerste reactie/oordeel op nadat je het verhaal hebt gelezen.

Dit is een …. verhaal over….

2. Werk je eerste reactie/oordeel uit.

Aan welk woord, welke zin zie je dat?

3. Bedenk nu het tegenovergestelde (tegendenken) en schrijf op wat voor effect dit heeft op jouw eerste reactie.

4. Vergelijk je eerste reactie (antwoord op 1 en 2) eens met jouw tegendenkreactie (antwoord op vraag 3), is het mogelijk dat het verhaal daar over kan gaan?

Waaraan voldoet volgens jou een goed gesprek?

Afspraken voor een VLOEI-end gesprek

(zie bladwijzer)

V raag door – stel je leesclubgenoten vragen

L uister naar elkaar – wat zegt de ander nu precies?

O ordeel niet meteen – hou eerst je eigen mening even voor je

E venveel praten – zorg dat iedereen aan de beurt komt

I nhoudelijk de diepte in – zorg dat het écht over iets gaat 

Safety first! Wanneer je geen antwoord kunt geven of iets niet wilt delen met de rest, dan is dat oké. Dwing ook een ander nooit daartoe! 

Hoe kan een leesclubgesprek verlopen? Zie de volgende pagina ->

Externe dialoog

Hoe kan (niet hoe moet) een leesclubgesprek verlopen?

Bekijk het volgende korte fragment:

5. Deel je leeservaringen (externe dialoog)

- Iedereen legt twee kaartjes (belevingsvragen) op de kop in het midden van de tafel

- Pak een kaartje van de stapel en lees hardop de belevingsvraag voor, heeft iedereen daar iets over gezegd (ga met de klok mee), dan pakt iemand anders een kaartje

- Uitgesproken? dan kun je evt. de triggervragen 1 t/m 4 met elkaar bespreken

6. Nu je langer over dit verhaal hebt nagedacht en je van je leesclubgenoten verschillende leeservaringen hoort, leidt dit tot een ander inzicht als je het vergelijkt met je eerste reactie?

* Inzichtsvraag, beantwoord deze vraag in je werkboekje:

Eerst vond ik dit een ........... verhaal over ............maar nu is mijn uiteindelijke oordeel...................

Voorbereiding les 3 - huiswerk

Kies met je leesclubgroep een kort verhaal dat bij jullie leesprofiel 1, 2 of 3 past. Je leest dit thuis en beantwoord daarvoor de volgende vragen (gebruik de bladwijzer) in je werkboekje:

*1 Associatievraag: 

Dit thema..... doet mij denken aan...... (licht toe)

*2 Reacties opmerken en noteren 

*3 Belevingsvragen: Bedenk twee belevingsvragen en schrijf die ieder op een apart kaartje dat je begin van de les inlevert

*4 Triggervragen: Maak de triggervragen 1 t/m 4

Hoe ben jij als gesprekspartner? Wat doe je al goed en wat hoop je te leren door de leesclub-gesprekken?

                       De Leesclub - les 3

Deze derde les ga je...

- de twee belevingsvragen inleveren bij de docent

- je met jouw leesclub nog eens de VLOEI-ende gespreksafspraken herhalen

- met je leesclub zelf het gesprek voeren a.d.h.v.  triggervragen (1-4) en de twee meegebrachte belevingsvragen

- een vastgelopen gesprek op gang brengen door 'prompts' te bespreken

- evalueren wat de manier van lezen en samen een boek bespreken jou heeft gebracht

- met je leesclub gezamenlijk een nieuw boek kiezen dat aansluit bij jullie leesprofiel en interesse

- maak je met je groep een  leesplanning en daarover maak je duidelijke afspraken

5. Deel je leeservaringen (externe dialoog)

Thuis heb je deel 1 t/m 4 al voorbereid

- Iedereen legt twee kaartjes (belevingsvragen) op de kop in het midden van de tafel

- Pak een kaartje van de stapel en lees hardop de belevingsvraag voor, heeft iedereen daar iets over gezegd (ga met de klok mee), dan pakt iemand anders een kaartje

- Uitgesproken? dan kun je evt. de triggervragen 1 t/m 4 met elkaar bespreken

Prompts

Prompts zijn kaartjes met open vragen die je kunt inzetten wanneer een gesprek vastloopt nadat je de trigger- en belevingsvragen hebt besproken.

Voorbeeld: Vertel eens...

-  Welke (ongepaste) vraag zou jij aan een personage uit het boek willen stellen?

- Neemt de hoofdpersoon beslissingen vanuit zijn gevoel of vanuit zijn verstand? En... wat is beter volgens jou?

- In hoeverre bepaalt de afkomst van de hoofdpersoon hoe hij/zij  zich gedraagt? Heeft hij/zij de keuze om het anders te doen?

- Kan de hoofdpersoon ook van het andere geslacht zijn? Waarom wel/niet en kun je dit toelichten met een voorbeeld uit de tekst?

- 

Leesclubgesprek

6. Nu je langer over dit verhaal hebt nagedacht en je van je leesclubgenoten verschillende leeservaringen hoort, leidt dit tot een ander inzicht als je het vergelijkt met je eerste reactie?

* Inzichtsvraag, beantwoord deze vraag in je werkboekje:

Eerst vond ik dit een ........... verhaal over ............maar nu is mijn uiteindelijke oordeel...................

Hoe vond je het om in een leesclub over een boek te praten? Ben je tevreden over jouw bijdrage aan het gesprek?

Hebben de voorbereidende vragen je geholpen om het boek beter te begrijpen?

Door welk fragment, personage en/of situatie ben je tot een ander (zelf-)inzicht gekomen, waar je in eerste instantie anders over dacht?

Deze vraag blijft anoniem, de antwoorden worden niet getoond

Hoe kies je met je leesclub een boek?

Welke genre spreekt jullie aan? (fantasy-oorlogsroman-roadnovel-thriller enz)

Welke gedeelde interesses hebben jullie? (games, migratie, pesten, schuld, vriendschap, liefde, problemen, kunst enz.)

Kies een boek dat pas bij jullie leesprofiel (zie A4'tjes) of zoek op Lezen voor de lijst (www.jeugdbibliotheek.nl)

Zelf een idee? Overleg met je docent, er kan meer dan je denkt

Leesplanning en -afspraken

Maak samen een leesplanning:

Deel het aantal bladzijdes door het aantal weken (bijv. boek met 240 blz. gedeeld door 6 weken is +/- 40 blz. per week, afhankelijk waar een nieuw hoofdstuk begint)

Wk 1: lezen tot blz. 38

Wk 2: lezen blz. 38 t/m blz. 82 

enz.

Maak afspraken:

- bestel/leen op tijd je boek

- niet vooruit lezen (i.v.m. spoilers)

- maak en lever iedere leesclubles twee belevingskaartjes in

- wat doe je als iemand achterblijft met lezen

- zelf nog een idee?

1. Wat ga je leren? Veel!

- je leert je mening over het boek te verwoorden en te beargumenteren (literaire ontwikkeling)

- je leert hoe je een boek aandachtig leest en efficiënt notities maakt van rare, opmerkelijke leuke, moeilijke zinnen die je later bespreekt met je leesclub

- je leert je in personages en hun gedrag te verplaatsen en begrijpt waarom ze doen zoals ze doen (empathie)

- je doet algemene kennis op door te lezen over andere personages, situaties, culturen en/of tijden 

- je leert een persoonlijke visie te ontwikkelen over sociaal-morele kwesties die in het boek voorkomen (schuld, vriendschap, goed, kwaad enz.)

- je kunt jezelf wel/niet identificeren met personages uit het boek en dit onderbouwen 

- je leert door zelf kritisch denken een eerste oordeel/mening te heroverwegen en eventueel bij te stellen 

- je leert gespreksvaardigheden zoals goed luisteren, vragen stellen en zorgt ervoor dat iedereen aan bod komt tijdens het gesprek

- je leert dat je leesclubgenoten andere opvattingen kunnen hebben over hetzelfde boek, dus dat literatuur 'meerduidig' is

- je leert wat de werkwijze is van de leesclub waardoor je zelf aan de slag kunt (verantwoordelijkheid)