DNA en chromosomen deel 1

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

DNA en chromosomen deel 1

Leerdoel

Je kunt de bouw en de functie van het DNA beschrijven

je kunt beschrijven hoe het proces van DNA replicatie verloopt

Een celkern met DNA

Gedraaide touwladder/ dubbele helix

'Het touw' bestaat uit een fosfaatgroep (PO4) afgewisseld met een suiker (desoxyribose)

DNA-

molecuul

'De treden' bestaan uit baseparen. Er zijn vier verschillende stikstofbasen: Adenine (A), Thymine (T), Cytosine (C), Guanine (G)

Combinaties A=T en C≡G 

DNA-

molecuul

Nucleotide: bouwsteen van DNA

Bestaat uit 1 fosfaatgroep, 1 suiker en 1 stikstofbase

DNA-

molecuul

De ene streng is complementair aan (een soort negatief van) de andere.

Als je de ene streng weet, weet je de andere ook.

DNA-

molecuul

Oriëntatie: Elke streng heeft een 3` kant en een 5` kant. De 3` kant is de kant waar de streng eindigt met de suiker, de 5` kant is de kant die eindigt met de fosfaatgroep

DNA-

molecuul

Oriëntatie: Beide strengen liggen andersom georiënteerd.

DNA-

molecuul

DNA-

molecuul

DNA-

molecuul

DNA in de kern

DNA (1 molecuul is bijna 2

meter lang) zit met eiwitten 

(histonen) opgekruld tot een

chromatinedraad.

Goed kijken naar tabel

70A.

DNA in de kern

Tijdens de mitose 

spiraliseert het 

chromatine verder tot

zichtbare chromo-

somen

Goed kijken naar tabel

70A.

Genoom = totale DNA 

• Buiten de kern heb je ook DNA in de mitochondriën = mtDNA. 
• Hierop staan genen voor eiwitten die betrokken zijn bij de dissimilatie (verbranding in mitochondria) en verschillende typen RNA die betrokken zijn bij de translatie.
• mtDNA erft via de moeder over.

Genoom

DNA bevat genen: coderend DNA.

Elk gen codeert voor 1 eiwit mbv de volgorde van ATC en G.

Daarnaast bevat DNA veel niet-coderend DNA.

Functie: template voor het maken van rRNA of tRNA, aan/ uitzetten van genen, uiteindes van een chromosoom

Samenvattend

0

Levenscyclus van een cel

S-fase: DNA verdubbeling

Mitose

BINAS 76B1

Tijdens de mitose wordt het verdubbelde DNA weer gesplitst en in twee verschillende cellen gestopt

DNA replicatie

Stap 1:  Enzym helicase verbreekt de waterstofbruggen tussen de baseparen. De twee strengen raken los van elkaar. Er ontstaan replicatievorken.

Helicase enzym

DNA replicatie

Stap 2: Er wordt een RNA primer aangebouwd door het enzym primase. De RNA primer bestaat uit een stukje RNA, complementair aan de DNA streng.

DNA replicatie

Stap 3: Het enzym DNA-polymerase bindt aan de primer en begint het DNA af te lezen. Dit kan alleen van de 3`kant naar de 5`kant.

DNA replicatie

Stap 3: Het enzym DNA-polymerase bouwt een nieuwe, complementaire streng met behulp van losse DNA bouwstenen. De nieuwe streng wordt gebouwd van 5` naar 3`.

DNA replicatie

De bouw van de leidende streng kan in één keer. Hier kan DNA-polymerase de hele streng van 3` naar 5` aflezen.

Leidende streng

DNA replicatie

De bouw van de volgende streng moet in kleine stukjes: Okazaki fragmenten.

Volgende streng

DNA replicatie

Stap 5: Het enzym ligase bindt de losse DNA fragmenten aan elkaar.

DNA replicatie

Stap 4: Een ander DNA-polymerase enzym verandert de RNA primers in DNA stukken.

DNA replicatie

DNA replicatie is semi-conservatief, dwz elk nieuw DNA molecuul bestaat uit een oude streng en een nieuwe streng.

Begrippen 

DNA-replicatie, helicase, replicatievork, primase, DNA-polymerase, leidende streng, volgende streng, Okazaki-fragmenten, ligase, semi-conservatief

Geef een omschrijving van de begrippen

Waar bevindt zich het DNA in de cel van de mens?

1. kern
2. cytoplasma
3. celmembraan

Hoeveel chromosomen zitten er bij een mens in een eicel en in een levercel?

1. eicel 23 levercel 46
2. eicel 46 levercel 46
3. eicel 23 levercel 23
4. eicel 46 levercel 23

Hoeveel verschillende nucleotiden kent het DNA

1. 1
2. 3
3. 2
4. 4

Wat is de juiste volgorde?

1. RNA-> DNA -> eiwit
2. DNA-> RNA -> eiwit
3. DNA -> eiwit -> RNA

Aan welk uiteinde zit de 3' kant en de
5 ' kant (2 antwoorden)

1. 3' aan de fosfaat kant
2. 3' aan de suikergroep kant
3. 5' aan de fosfaat kant
4. 5' aan de suikergroep kant

Wat is de reden dat DNA uit 2 complementaire strengen bestaat?

Begrippen van vandaag:

DNA, nucleotiden, stikstofbase, basenparen, complementair, 5`einde, 3`einde, histonen, nucleosoom, chromatinedraad, mtDNA, genoom, genen,  niet-coderend DNA, coderend DNA, r