5.3 Gedrag onderzoeken

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Startopdracht: start je laptop op en ga naar LessonUp

PTA M3/M4 22-24

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. imponeergedrag
2. overspronggedrag
3. verzoeningsgedrag
4. sociaal gedrag

Dit is een voorbeeld van

1. dreiggedrag
2. overspronggedrag
3. baltsgedrag
4. sociaal gedrag

Welk sociaal gedrag zien we hier?

1. territoriumgedrag
2. baltsgedrag
3. groepsgedrag
4. broedzorg

Welke vorm van gedrag is dit?

1. Voortplantingsgedrag
2. Broedzorg
3. Baltsgedrag
4. Territoriumgedrag

5.3: Gedrag onderzoeken

Programma

• Leerdoelen bespreken
• Uitleg 5.3 (Gedrag onderzoeken)
• Ethogram bekijken
• Opdrachten maken / Huiswerk controleren
• Nabespreken

Leerdoelen 5.3 

• Je kunt uitleggen dat je bij gedragsonderzoek kijkt naar de volgorde van handelingen die dieren of mensen doen.
• Je kunt de stappen van een gedragsonderzoek beschrijven en uitleggen welke middelen je daarvoor gebruikt. 
• Je kunt uitleggen hoe je het gedrag van mensen of dieren noteert.
• Je kunt conclusies trekken uit een gedragsonderzoek. 

Lesdoelen

1. Na vandaag kan ik benoemen wat een ethogram en een protocol is
2. Na vandaag kan ik zelf een ethogram en een protocol maken

Studie van gedrag

Ethologie = studie van gedrag

Etholoog = iemand die gedrag bestudeert

Alles objectief bekijken = alleen feiten!

• Wat?
• Hoe vaak?

Wat moet deze persoon allemaal doen om soep te eten?

Gedrag = aantal handelingen

1. Lepel oppakken

2. Lepel in de soep doen

3. Lepel met soep in de mond doen

Waarom onderzoeken we gedrag?

Om bepaalde gedragsketens te ontdekken, en dus gedrag te kunnen voorspellen.

Gedragsketen = dezelfde volgorde van handelingen (bijvoorbeeld soep eten)

0

Gedragsketen

• Gedragsketen:   

opeenvolging van handelingen, 

altijd in vaste volgorde

Vaak te zien bij voortplantingsgedrag

Ethogram 

Wat doet het dier?

Ethogram= lijst met beschrijvingen van handelingen

Lijst met beschrijving en afkorting van verschillende handelingen die het dier kan doen.

Handeling	Afkorting	Omschrijving
Eten	Et	Kauwende beweging met voedsel in de bek
Graven	Gr	...
Snuffen	Sn	Met snuit aan materiaal ruiken
Krabben	Kr	...
enz...	...	...

Ethogram

Handeling

Afkorting

Omschrijving

Maak allemaal een tabel van 3 rijen breed!

Protocol 

• Om de 5 seconden noteer je welke handeling je ziet.

• Omdat je snel moet zijn, gebruik je de afkortingen.

• Aan het einde tel je de afkortingen

AAN DE SLAG

Opdrachten: 

1,3,4,6,7,8,10, 13

Check Lesdoelen

1. Na vandaag kan je benoemen wat een ethogram en een protocol is
2. Na vandaag weet je wat je hoe je een ethogram en een protocol maakt

Jeroen beweert dat een balts van een stekelbaars één handeling is. Is dit juist? Leg uit.

1. Ja, een balts is een enkele handeling
2. Nee, een balts zijn meerdere handelingen (gedragsketen)

Wat is ethologie?

1. Het bestuderen van gedrag
2. Het beïnvloeden van gedrag
3. Het gedrag van dieren veranderen
4. Het gedrag van mensen veranderen

Huiswerk controle: 5.2 en 5.3

Daarna opdracht diergedrag

Is dit een ethogram
en/of een protocol?

1. Zowel een ethogram als een protocol
2. Ethogram
3. Protocol
4. Geen van beiden

Wat zie je op de afbeelding?

1. Een respons
2. Een signaal
3. Een ethogram
4. Een protocol