12.3 Soorten veranderen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Huiswerk over 12.2

Vragen?

Een man en een vrouw hebben allebei de ziekte van Huntington (dominante overerving). Ze hebben al een gezonde dochter samen gekregen. Hoe groot is de kans dat hun volgende kind ook gezond is?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Twee witte Leghorns worden met elkaar gekruist.

De stamboom geeft de resultaten van deze kruising weer.

Wat is het genotype van de ouders?

1. Beide hebben genotype AA
2. Beide hebben genotype aa
3. Beide hebben genotype Aa
4. Eén van beide heeft genotype AA, de ander Aa.

Bekijk de stamboom hiernaast voor de eigenschap links- en rechtshandigheid. De witte symbolen stellen linkshandige personen voor en de zwarte symbolen rechtshandige.
Kun je aan de hand van deze stamboom zeggen welk allel dominant is? Licht je antwoord toe.

Twee ouders zijn drager van een recessief overervende ziekte. Zij zijn in verwachting van een kind. Hoe groot is de kans dat dit kind ook drager is?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Wanneer laten ouders een stamboomonderzoek doen?

Een stamboom geeft informatie over hoe een eigenschap overerft.

Erfelijkheidsvoorlichters gebruiken stambomen om een advies te kunnen geven aan mensen die een erfelijke aandoening in de familie hebben.

12.3 Soorten veranderen

Hoelang is er al leven
 op aarde?

- Aarde is ong. 4.5 miljard jaar oud 

-> Geen leven op aarde

-> Geen zuurstof in lucht, maar

-> mengsel van gassen uit vulkanen. 

filmpje 7 min. 'hoe is leven ontstaan?'

Hoelang is er al leven op aarde?

1e organismen: cyanobcterién (blauwalg)
- ontstonden 3,5 miljard jaar geleden in water

- kunnen (net als planten) zuurstof maken

daarna: 

algen en dieren in water (geen leven op land)
en toen:

UV-straling is te schadelijk voor het leven op aarde. Door zuurstof (van de cyanobacterien) ontstaat er ozon (door reactie met UV). Hierdoor bescherming tegen UV. Nu leven op aarde mogelijk!

Minder UV-straling
-> ook leven op land.
(400 miljoen jr. geleden)

1e planten:  algen, daaruit andere groepen.
1e dieren: ongewervelden; kwallen, zeesterren.
Later duizendpoten, insecten. Toen
-> mét wervelkolom; vissen,
-> amfibieën.
-> reptielen, vogels, zoogdieren (wij!)

Verwantschap

Verwantschapsschema:
schema met afstamming van verworven soorten en hun uitgestorven voorouders  

Gemeenschappelijke voorouder: soort waaruit verschillende soorten zich ontwikkeld hebben  
- soorten met recent gemeensch.voorouder staan dicht bij elkaar in schema: zijn verwant. 

Verwant:
Dieren die verwant zijn, tonen veel overeenkomstige kenmerken, door recente gemeensch.voorouder. 

Waardoor veranderen soorten?

Evolutie = veranderen van soorten en ontstaan van nieuwe soorten

Evolutietheorie = 
 theorie die dit verklaart. Opgesteld door Charles Darwin 

'Hoe kan het dat soorten veranderen en de ene soort uit de andere soort is ontstaan?'

Soorten kunnen veranderen als..

1. er variatie in eigenschappen als gevolg van mutaties in het DNA optreedt

2. de eigenschappen die variëren, erfelijk zijn

3. er natuurlijke selectie op deze eigenschappen plaatsvindt

<- filmpje 2.5 min. 

Hoe onstaan nieuwe soorten?

Survival of the fittest: de best passende varianten overleven en planten zich voort.

Door isolatie kunnen nieuwe soorten ontstaan.

filmpje
= 2 min. 

Welke vraag heb jij nog?

12.4 Evolutie van de mens

Waar denk jij aan bij 'evolutie'?

1. Vul de tekst aan.

geloven dat de

afstammen van andere

Zo'n langzame

noemen we 

................................

..........................

....................

..................

................

ontwikkeling

diersoorten

evolutie

biologen

mensen

Hoe komt men aan de term 'Survival of the fittest'?

1. De sterkste wint
2. De fitste wint
3. De best aangepaste overleeft
4. De beste overlever is het fitst

Noem minstens één manier hoe soorten kunnen veranderen

Doelen van 12.4

Je kan uitleggen hoe de 

voorouders van de mens 

eruitzagen en hoe zij leefden.

Hoe veranderden onze voorouders? 

Mensapen: gibbons, orang-oetans, gorilla’s, mensen, chimpansees en bonobo’s

- duim is opponeerbaar (kan tegenover de vingers geplaatst worden)

- hebben geen staart

Wat wordt er met deze afbeelding bedoeld?
(kies de beste uitleg)

1. Dat mensen van de apen afstammen
2. Dat mensen en apen gemeenschappelijke voorouders hebben.
3. Dat er door micro-evolutie nieuwe soorten zijn ontstaan
4. Dat er veel apen zijn.

Waar komen wij vandaan?

Mensachtigen: Organismen die rechtop lopen:
Australopithecus en  Homo-soorten

- ruim 3.5 miljoen jaar geleden ontstaan in oosten van Afrika

- Schedel leek erg op chimpansee + zelfde hersenvolume.

'Meet' Lucy: 'Austraopithecus afarensis' : skelet gevonden in 1974 in Ethiopië: leefde 3.65 miljoen jaar geleden 

Dus.. even op 'n rij;
van mens naar aap

Leefomgeving:
eerst in het bos, later op de savanne

Veranderingen:

- hersenvolume nam toe

- wenkbrauwboog en kam op hoofd werden kleiner

- kaken werden kleiner en minder krachtig en de kin ontstond

Tot welke menssoort behoren wij?

1. Homo Habilis
2. Homo Erectus
3. Homo Neandertahalensis
4. Homo Sapiens

Evolutie van de mens

7 miljoen jaar geleden een gemeenschappelijke voorouder.

Autralophithecus afarensis - geen opponeerbare teen

Homo habilis - 'handige mens' - stenen werktuigen

Homo erectus - 'rechtopstaande mens' - jagers en vissers, vuur

Homo sapiens - 'denkende mens'-  plat gezicht, groot hersenvolume