Fossielen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Tijdperken

De geschiedenis van het leven op aarde wordt verdeeld in tijdperken.

En de tijdperken worden verder onderverdeeld in perioden.

De tijdperken en perioden worden weergeven in een geologische tijdschaal.

In een geologische tijdschaal kun je zien wanneer een periode begint en eindigde.

De oudste levensvormen staan onderaan de tijdschaal.

geologie= leer van de aarde.

Fossielen 

- Fossiel is een versteend overblijfsel van organismen of afdrukken van organismen in gesteente. 

Fossielen

Fossielen: Dit zijn versteende overblijfselen van organismen ,of afdrukken van organismen in gesteenten.

Fossielen ontstaan als resten van organismen niet wegrotten en vergaan.

De resten van de organismen kunnen bedekt worden door zand en klei.

De bacteriën en schimmels kunnen de resten niet afbreken.
De laag zand en klei wordt aangevuld door nieuwe lagen overheen. 

Naarmate de tijd versteent de laag klei of zand door de druk van de  bovenliggende lagen.

Ontstaan fossielen

- Alleen mogelijk als resten niet wegrotten.

- Resten worden bedekt door een laag zand of klei.

- Bacteriën en schimmels geen mogelijkheid resten afbreken.

- Er komen andere lagen overheen.

- Versteend door de druk van de bovenste laag. 

Ontstaan van fossielen

• resten van organismen worden snel van 

       de lucht afgesloten door laag zand of klei             (sediment)

•  Hierdoor vergaan de resten niet

• De sedimenten verstenen en harde delen fossiliseren beter dan zachte delen

Fossielen

Versteende afdrukken

of

Versteende fossielen

Fossiliseren

Zachte delen vergaan vaak te snel om te fossiliseren. 

Er worden vooral veel fossielen gevonden van schelpdieren. 

Weke delen vergaan, harde delen ondergaan fossilisatie

Fossilisatie = verstenen

Waarom is snelheid van sediment vorming belangrijk?

1. Minder kans dat UV van de zon het fossiel beschadigd
2. Minder kans op regen
3. Minder kans op rotten door schimmels en bacterien

Wat kan er nog meer voor zorgen dat schimmels en bacteriën minder snel groeien?

1. Water
2. Kou
3. Warmte
4. Wind

www.bnnvara.nl

Tijdperken

Ingedeeld in drie tijdperken: Paleozoïcum, Mesozoïcum en Cenozoïcum.

• een tijdperk kan worden opgedeeld in perioden, zoals Jura en Krijt.

Tijdbalk van de geschiedenis op aarde

Geologie = leer van de aarde

• Geologische tijdschaal = hierin is de geschiedenis van het leven op aarde weergeven. 

Geologische tijdschaal 

(blz. 132)

• De eerste dieren ontstonden zo'n 700 mjg.
• Ongeveer 450 mjg ontstonden de eerste landdieren.
• Ongeveer 251 mjg was er een enorme bloei van reptielen, ook de vogels en zoogdieren ontstonden toen.
• 65 mjg stierven de sauriërs uit vanwege een meteoriet van 10 km breed, de temperatuur op aarde daalde toen enorm.
• 3 mjg ontstonden de eerste primitieve mensachtigen.
• Onze gezamenlijke voorouder leefde ongeveer 150.000 jaar geleden in Afrika.

(mjg = miljoen jaar geleden)

In deze kolom staat de periodes. 

In deze grijze balk staan de tijdperken.

Het precambrium ontstond op het moment dat de wereld ontstond, 4600 miljoen jaar geleden. 

Paleozoïcum / Mesozoïcum / Cenozoïcum zijn voorbeelden van tijdperken. Deze zijn weer in te delen in periodes.

Verwantschap

Hoe langer geleden de gemeenschappelijke voorouder van twee soorten leefde, hoe minder de soorten verwant zijn. 

Verwantschap

Hoe bepaal je verwantschap tussen soorten?

Homologe organen - 

overeenkomstige lichaamsbouw

(verschillende functie)

DNA

wijzen op verwantschap

gemeenschappelijke voorouder

Verwantschap van soorten

• Hoe korter een gemeenschappelijke voorouder leefde, hoe meer verwant en meer overkomst in DNA organismen hebben met elkaar.
• Hoe meer het DNA van soorten overeenkomt, hoe meer het fenotype en de eiwitten overeenkomen. En hoe korter het geleden is dat die gemeenschappelijke voorouder leefde.

Overeenkomst in fenotypen

Organen met verschillende functies kunnen veel overeenkomst in bouw vertonen:

Rudimentaire organen

Organen die (een deel van) hun functie verloren hebben en niet of nauwelijks tot ontwikkeling komen.

rudimentaire organen

Hoeveel miljoen jaar geleden begon de ontwikkeling van de gibbons? 

A Ongeveer 10 miljoen jaar geleden. 

B Ongeveer 15 miljoen jaar geleden. 

C Ongeveer 20 miljoen jaar geleden. 

D Ongeveer 25 miljoen jaar geleden. 

Evolutionaire stamboom

Hoeveel miljoen jaar geleden begon de ontwikkeling van de gibbons? 

A Ongeveer 10 miljoen jaar geleden. 

B Ongeveer 15 miljoen jaar geleden. 

C Ongeveer 20 miljoen jaar geleden. 

D Ongeveer 25 miljoen jaar geleden. 

1. Hoeveel miljoen jaar geleden is de ontwikkeling van vissen begonnen? 

2. In welke tijdperk is de ontwikkeling van de reptielen begonnen? 

3. In welke periode is de ontwikkeling van de reptielen begonnen? 

1. Hoeveel miljoen jaar geleden is de ontwikkeling van vissen begonnen? 

 444 mjg 

2. In welke tijdperk is de ontwikkeling van de reptielen begonnen? 

Paleozoïcum 

3. In welke periode is de ontwikkeling van de reptielen begonnen? 

Carboon

Zelfstandig aan de slag

• Maak opdracht 1 t/m 7 (+8)
  

• Kijk de opdrachten na met het antwoordboek of digitaal
• Oefen de Flitskaarten en check de leerdoelen met de Test Jezelf

Klaar? 

• Lees de Samenhang op bladzijde 132 en maak opdracht 9 als je eerder klaar bent...