Duurzame voeding en keurmerken
1 / 12
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
keurmerk
Slide 4 - Woordweb
Deze slide heeft geen instructies
Slide 5 - Tekstslide
Wat is een keurmerk?
VOEDING
Een keurmerk is een hulpmiddel op de verpakking van voedingsmiddelen voor het maken van een duurzame of gezonde keuze. Een keurmerk geeft bijvoorbeeld aan dat het product is gemaakt met extra aandacht voor het milieu of dierenwelzijn. Je ziet zo bijvoorbeeld of de vis duurzaam is gevangen, of een kip een ‘beter leven’ heeft gehad en of er sprake is van eerlijke handel (fair trade). Het kan ook aangeven dat het product is toegestaan in een bepaald voedingspatroon.
Keurmerken voor eten en drinken staan meestal in de vorm van een herkenbaar logo op de verpakking. De afgelopen jaren zijn er steeds meer keurmerken bijgekomen. Fabrikanten plaatsen ook steeds vaker een eigen duurzaamheidslogo op hun producten. Daardoor is het niet altijd meer duidelijk wat de meest duurzame keuze is.
Keurmerken zijn naast een handig hulpmiddel een goede manier om fabrikanten te stimuleren gezondere en duurzamere producten te ontwikkelen.
Topkeurmerken
Er zijn 10 topkeurmerken op het gebied van duurzaamheid. Dit zijn keurmerken die het hoogst scoren op het gebied van controle, transparantie en milieu, dierenwelzijn of mens en werk.
De 10 topkeurmerken zijn:
ASC
Beter Leven 2 sterren en 3 sterren
Demeter
EKO
Europees biologisch
Fairtrade/Max Havelaar
On the way to PlanetProof
MSC
Rainforest Alliance
UTZ
Hoeveel logo's heb je herkend?
A
allemaal
B
geen enkele
C
meer dan de helft
D
minder dan de helft
Slide 6 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 7 - Tekstslide
Wat is een keurmerk?
VOEDING
Een keurmerk is een hulpmiddel op de verpakking van voedingsmiddelen voor het maken van een duurzame of gezonde keuze. Een keurmerk geeft bijvoorbeeld aan dat het product is gemaakt met extra aandacht voor het milieu of dierenwelzijn. Je ziet zo bijvoorbeeld of de vis duurzaam is gevangen, of een kip een ‘beter leven’ heeft gehad en of er sprake is van eerlijke handel (fair trade). Het kan ook aangeven dat het product is toegestaan in een bepaald voedingspatroon.
Keurmerken voor eten en drinken staan meestal in de vorm van een herkenbaar logo op de verpakking. De afgelopen jaren zijn er steeds meer keurmerken bijgekomen. Fabrikanten plaatsen ook steeds vaker een eigen duurzaamheidslogo op hun producten. Daardoor is het niet altijd meer duidelijk wat de meest duurzame keuze is.
Keurmerken zijn naast een handig hulpmiddel een goede manier om fabrikanten te stimuleren gezondere en duurzamere producten te ontwikkelen.
Topkeurmerken
Er zijn 10 topkeurmerken op het gebied van duurzaamheid. Dit zijn keurmerken die het hoogst scoren op het gebied van controle, transparantie en milieu, dierenwelzijn of mens en werk.
De 10 topkeurmerken zijn:
ASC
Beter Leven 2 sterren en 3 sterren
Demeter
EKO
Europees biologisch
Fairtrade/Max Havelaar
On the way to PlanetProof
MSC
Rainforest Alliance
UTZ
Slide 8 - Tekstslide
Algemene inleiding over keurmerken
De overtuigingskracht van de aanbieders van producten en diensten is vaak tot in de perfectie doorgevoerd (reclamespotjes, direct mail, e.d.), wat kan leiden tot een verkeerde keuze en teleurstelling na aankoop. Bewust of onbewust zoeken consumenten daarom steun bij betrouwbaar geachte adviseurs, zoals familie, kennissen en verkooppersoneel, of bij belangenorganisaties en vaktijdschriften (Consumentengids e.d.). Ook een keurmerk is een vorm van onafhankelijke informatie die de aankoopbeslissing kan ondersteunen.
Inleiding
Een keurmerk is een compact, visueel kwaliteitsoordeel over een product of dienst, afkomstig van een betrouwbare bron. Er zijn in Nederland veel keurmerken die zich richten op de consument. Naast de vanouds bekenden zoals Kema Keur en Goedgekeurd Ned. Ver. van Huisvrouwen, duiken regelmatig nieuwe stempels en logo's op waarvan een groot deel de titel "keurmerk" niet verdient. De meeste keurmerken zijn gedeponeerd als collectief merk en hebben een reglement voor toekenning en gebruik; hiermee is het relatief gemakkelijk om op te treden tegen misbruik. Een logo of stempel dat alleen wordt gebruikt door de eigenaar, is doorgaans alleen gedeponeerd als merk, waardoor kan worden voorkomen dat anderen het ook gebruiken.
Keurmerken worden ingedeeld naar de inhoud van de boodschap die ze overbrengen en naar de aard van het beheer van het keurmerk. Meer informatie over de besproken (en vele andere) keurmerken is te vinden in een afzonderlijk overzicht van keurmerken, erkenningsregelingen, logo's, stempels, etc.
Inhoud van de boodschap
Allereerst moeten keurmerken worden ingedeeld naar de inhoud van de boodschap die ze overbrengen. Hierin onderscheiden we totaalkeurmerken en deelkeurmerken. Een totaalkeurmerk heeft betrekking op alle voor de gebruiker relevante eigenschappen van het product of de dienst; bij een deelkeurmerk gaat het om één of enkele eigenschappen.
Een voorbeeld van een totaalkeurmerk is Goedgekeurd Keurmerkinstituut, de opvolger van het keurmerk van de Vereniging van Huisvrouwen. Geen keurmerk, maar wel een totaalbeoordeling is de kwalificatie Beste Koop, die de Consumentenbond toekent aan producten/diensten die een goede kwaliteit voor een redelijke prijs bieden. Voorbeelden van deelkeurmerken zijn Kema Keur (veiligheid elektrotechnische apparaten), Milieukeur (milieubelasting) en Wolmerk (samenstelling textielproducten).
De term ISO 9001 wordt ook vaak gebruikt in relatie tot kwaliteit; dit betreft een verwijzing naar de internationale norm voor het beoordelen van de kwaliteitszorg in organisaties. Als een bedrijf beschikt over een ISO 9001-certificaat, betekent dat alleen dat men de productie of dienstverlening goed onder controle heeft, maar het zegt weinig over het kwaliteitsniveau van de geleverde producten/diensten.
Beheer van het keurmerk
Een tweede onderscheid in keurmerken betreft de aard van het beheer. Als een keurmerk wordt beheerd door een deskundige organisatie, die onafhankelijk is van de aanvragers/houders van het keurmerk, kan het worden erkend door de Raad voor Accreditatie (www.rva.nl), de hoogste toezichthoudende instantie op dit gebied in Nederland. Om te worden erkend moet een keurmerkverlenende instelling deskundig personeel in dienst hebben, inspraak van belanghebbenden in het eisenniveau toelaten, onpartijdig opereren, etc. Eenmaal erkende keurmerkverlenende instellingen worden regelmatig gecontroleerd. Een erkend keurmerk mag het RvA-logo toevoegen aan zijn beeldmerk.
Keurmerken die voldoen aan de internationaal overeengekomen eisen van de Raad voor Accreditatie, worden ook wel eerstegraadskeurmerken genoemd (Riezebos en Van der Schee, 1999). Tot de tweedegraadskeurmerken horen in dit model o.a. diverse keurmerken die door branche-organisaties in het leven zijn geroepen, zoals het Wolmerk en de Keurslager. Hoewel een zekere beheersstructuur, inclusief toelatingsprocedure, wordt gehanteerd, zijn de onafhankelijkheid en de inspraak van de consument hierbij niet afdoende geregeld. De suggestie die het beeldmerk wekt, is bij tweedegraadskeurmerken onvoldoende verankerd in de beheersorganisatie. Tenslotte, derdegraadskeurmerken zijn eigenlijk geen keurmerken, ze wekken alleen de suggestie. Het gaat hierbij om stempels en logo's die de aanbieder van een product of dienst toekent aan zichzelf, zonder tussenkomst van onafhankelijke derden. In deze categorie vallen ook vermeldingen als "TNO getest", aangezien de opdrachtgever van TNO-onderzoek zelf kan bepalen welke test moet worden uitgevoerd (TNO gaat met dergelijke vermeldingen overigens niet akkoord).
Betekenis voor de consument
Voor de consument dient een keurmerk als herkenning van kwaliteit. Het bevestigt de goede keuze, of geeft zelfs een steuntje in de rug bij onzekerheid. Als ondersteuning van de aankoopbeslissing werkt het keurmerk op de plaats van aankoop, daar waar de consument zijn definitieve keuze maakt. Een (betrouwbaar) keurmerk geeft de zekerheid dat een aantal (deelkeurmerk) of zelfs alle (totaalkeurmerk) aspecten die de koper niet zelf kan beoordelen zijn onderzocht en in orde bevonden. Bovendien kan hij erop vertrouwen dat de productinformatie klopt en dat onverhoopte klachten rechtvaardig worden afgehandeld.
Betekenis voor producenten en ontwerpers
Bij de bonafide keurmerken geven de eisen voor keurmerkverlening belangrijke informatie over de gebruikerseisen en -wensen aan de producent en de ontwerper. Zij vormen daarmee een aanvulling op het eigen kwaliteitsbeleid. De resultaten van het keuringsonderzoek geven een onafhankelijke beoordeling van het product. Voor de producent is een keurmerk een objectieve toevoeging aan de positionering van het product. Doordat ook andere leveranciers van kwaliteitsproducten het keurmerk voeren is er in feite sprake van promotie voor gezamenlijke rekening.
Slide 9 - Tekstslide
Beter Leven kenmerk 2 sterren
De Dierenbescherming heeft een kenmerk ontwikkeld om diervriendelijke producten te ondersteunen. Het bestaat uit het logo van de Dierenbescherming met de vermelding ‘Beter Leven’ en 2 sterren.
Bij de productie is meer rekening gehouden met dierenwelzijn dan producten met 1 ster, maar nog niet zoveel als bij 3 sterren.
Het keurmerk Beter Leven 2 sterren behoort tot de 10 topkeurmerken.
Wat betekent Beter Leven kenmerk 2 sterren?
Het Beter Leven kenmerk 2 sterren heeft de Dierenbescherming ontwikkeld om diervriendelijke producten te ondersteunen.
Het Beter Leven kenmerk 2 sterren heeft de Dierenbescherming ontwikkeld om diervriendelijke producten te ondersteunen. Bij de productie is meer rekening gehouden met dierenwelzijn dan producten met 1 ster, maar nog niet zoveel als bij 3 sterren.
Naast Beter Leven kenmerk 2 sterren bestaan ook de kenmerken Beter Leven 1 ster en Beter Leven 3 sterren.
Beter Leven (2 sterren) is een topkeurmerk vanwege hoge score op controle, transparantie en duurzaamheid.
Kwaliteitseisen
De kwaliteitseisen zoals de Dierenbescherming die heeft gesteld aan het welzijn van de dieren zijn in afspraken met de producent vastgelegd en ze worden gecontroleerd door een onafhankelijke instantie.
Voor varkensvlees gelden deze eisen:
Varkens hebben binnen 1 m² ruimte, zeugen leven met 25-30 op 1 hectare
Varkens hebben 0,3 m², zeugen leven met 25-30 op 1 hectare
Varkens leven op een deels dichte vloer
Varkens hebben stro of zaagsel om op te liggen
Zeugen leven in groepen permanent buiten op het land
Varkens houden hun staart en hoektanden
Varkens worden niet gecastreerd
Voor kippen gelden deze eisen:
Maximaal 13 kippen op 1 m², inclusief vrije uitloop
Kippen hebben binnen 0,08 m²
Kippen hebben buiten 1 m²
Er worden kippen van een langzaam groeiend ras gehouden
Kippen worden ouder dan 56 dagen
Keurmerkorganisatie
Dierenbescherming
Controle
Beter Leven (3 sterren) is een topkeurmerk vanwege hoge score op controle, transparantie en duurzaamheid.
Kwaliteitseisen
De kwaliteitseisen zoals de Dierenbescherming die heeft gesteld aan het welzijn van de dieren zijn in afspraken met de producent vastgelegd en ze worden gecontroleerd door een onafhankelijke instantie.
Voor eieren gelden deze eisen:
Eieren zijn herkenbaar aan code 2 op het ei
Maximaal 6000 kippen in een stal
Er leven gemiddeld 6,7 kippen op 1 m²
Kippen kunnen naar buiten
Kippen krijgen extra graan en maagkiezel in hun voer
Er is strooisel aanwezig in de stal
Er zijn zitstokken en legnesten aanwezig
Kippen kunnen een stofbad nemen
Kippen krijgen daglicht
Kippen worden gemiddeld 1,5 tot 2 jaar
Voor kippen gelden deze eisen:
Maximaal 11 kippen per m², inclusief vrije uitloop
Kippen hebben binnen 0,09 m²
Kippen hebben buiten 2 m²
Er worden kippen gehouden van een langzaam groeiend ras
Kippen worden 81-87 dagen oud
Voor varkensvlees gelden deze eisen:
Vleesvarkens hebben binnen 1,3 m² ruimte, zeugen hebben 2,5 m² ruimte
Vleesvarkens hebben buiten 1 m², zeugen 1,9 m² en weidegang
Bij vleesvarkens mag het verharde deel van de vloer helemaal uit roostervloer bestaan, bij overige varkens mag de helft van de vloer uit roostervloer bestaan
Varkens hebben stro of zaagsel om op te liggen
Zeugen leven in groepen
Varkens houden hun staart en hoektanden
Varkens worden onder verdoving gecastreerd
Beter Leven wordt onafhankelijk gecontroleerd door een geaccrediteerde partij in opdracht van de Dierenbescherming.
Website
beterleven.dierenbescherming.nl
Slide 10 - Tekstslide
ASC-keurmerk
Het ASC-keurmerk is bedoeld voor kweekvis en heeft als doel de invloed van het kweken van vis op het milieu te verlagen. Het keurmerk heeft regels voor minder antibioticagebruik, duurzamer visvoer en betere arbeidsomstandigheden van het personeel.
Het ASC-keurmerk behoort tot de 10 topkeurmerken.
Wat betekent het ASC-keurmerk?
ASC staat voor Aquaculture Stewardship Council. Het is vergelijkbaar met het MSC-keurmerk voor wilde vis, alleen het ASC-keurmerk is bedoeld voor kweekvis. Het heeft als doel de invloed van het kweken van vis op het milieu te verlagen.
Het keurmerk heeft regels voor minder antibioticagebruik, duurzamer visvoer en betere arbeidsomstandigheden van het personeel. In het visvoer zit minder vismeel en meer plantaardig voer.
De criteria zijn opgesteld door het Wereld Natuur Fonds in samenwerking met Initiatief Duurzame Handel, de viskwekers en wetenschappers.
Milieu Centraal heeft ASC beoordeeld als een topkeurmerk vanwege een hoge score op controle, transparantie en duurzaamheid.
Het ASC-keurmerk is bedoeld voor kweekvis en heeft als doel de invloed van het kweken van vis op het milieu te verlagen
Welke producten dragen het keurmerk?
Het keurmerk is te vinden op tilapia en pangasius. Ook is er gekweekte zalm uit Noorwegen. Deze gekweekte vissen komen vooral uit Zuidoost-Azië. Andere soorten met keurmerk: abalone (zeeslak), kokkels, coquilles, mossels en oesters, cobia (baars-achtige vis), zoetwater forel, seriola (baars-achtige vis) en garnaal.
Keurmerkorganisatie
Full member van ISEAL Alliance
Controle
Erkend door Accreditation Services International.
Website
http://www.asc-aqua.org
Slide 11 - Tekstslide
Fairtrade-Max Havelaar
Fairtrade-Max Havelaar is een keurmerk van de Nederlandse stichting Max Havelaar. Het keurmerk garandeert dat producten voldoen aan de normen voor eerlijke handel. De boeren en telers hebben een eerlijk loon gekregen, en met hun rechten en gezondheid is goed omgegaan.
Het keurmerk Fairtrade-Max Havelaar behoort tot de 10 topkeurmerken.
Wat betekent het keurmerk Fairtrade-Max Havelaar?
Fairtrade-Max Havelaar is een keurmerk voor eerlijke handel. Het keurmerk is te vinden op koffie, thee, chocoladeproducten, fruit, dranken en andere producten uit ontwikkelingslanden.
Fairtrade-Max Havelaar is een topkeurmerk vanwege hoge score op controle, transparantie en duurzaamheid.
Het keurmerk houdt ook rekening met milieuaspecten. Het keurmerk is opgezet door de Nederlandse stichting Max Havelaar. Het keurmerk garandeert dat producten voldoen aan de normen voor eerlijke handel. De boeren en telers hebben een eerlijk loon gekregen, en met hun rechten en gezondheid is goed omgegaan.
Max Havelaar is een Nederlandse stichting die controleert of Nederlandse marktpartijen voldoen aan de normen voor eerlijke handel. Deze normen staan in de zogeheten Fairtrade Standards, opgesteld door de Fairtrade Labelling Organisation. Wie aan de normen voldoet, mag het Fairtrade-Max Havelaar-keurmerk voeren.
Welke producten dragen het keurmerk?
Producten die onder het Fairtrade-Max Havelaar-keurmerk worden verkocht zijn:
Banaan
Cacao
Citrusfruit
Groente
Honing
Koffie
Noten
Rietsuiker
Sappen
Thee
Wijn
Fairtrade-Max Havelaar is niet te verwarren met Fair Trade Original, de organisatie die betrokken was bij de oprichting van Max Havelaar. De producten van Fair Trade Original zijn niet altijd gecontroleerd door Max Havelaar. Fair Trade Original is een eigen merk, geen keurmerk.
Fairtrade- Max Havelaar koffie
Fairtrade-Max Havelaar biedt een gegarandeerde prijs en een toeslag op de wereldmarktprijs.
De prijs van Fairtraid-Max Havelaar-koffie bestaat uit:
een minimumprijs
een Fairtrade-premie bovenop de marktprijs of minimumprijs
een premie voor biologische varianten.
De minimumprijs is voor de producent. De premie is voor de coöperatie. Daarin beslissen de boeren democratisch over de besteding van premies. Het gaat om sociale en economische investeringen in de gemeenschap en de coöperatie. Denk aan scholen, medische voorzieningen, toegangswegen en gezamenlijke machines.
Eerlijke handel
Fairtrade-Max Havelaar bevordert eerlijke handel omdat een groter deel van de opbrengst van producten naar de boeren in ontwikkelingslanden gaat.
De telers krijgen gegarandeerd een vaste minimumprijs, om zeker te stellen dat de kosten van een sociaal- en milieuverantwoorde productie worden gedekt. Boven het minimum wordt de marktprijs gevolgd, maar altijd komt daar een kleine premie bovenop die wordt besteed aan de verbetering van de sociale situatie van de arbeiders. Hiernaast wordt zorgvuldig omgegaan met de rechten en de gezondheid van de arbeiders.
Keurmerkorganisatie
Stichting Max Havelaar en Fairtrade Labelling Organisation International,
Controle
Er is onafhankelijke controle door een geaccrediteerde partij en een sanctiebeleid: FLO-CERT.
Slide 12 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
