mavo4: th.10 Regeling voorbereiding toets

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Zenuwcellen

• Geleiden impulsen
• Bestaan uit een cellichaam met   daarin de celkern

• Het cellichaam heeft uitlopers. 
• Via de uitlopers gaan impulsen   naar spier of klier 
• Kunnen meer dan een meter lang   zijn

Typen zenuwcellen

Drie typen zenuwcellen:

1.  Gevoelszenuwcellen
2.  Schakelcel
3.  Bewegingszenuwcel

Gevoelszenuwcellen

Schakelcel

Bewegingszenuwcel

Typen zenuwen

• Gevoelszenuw bevat alleen uitlopers van     gevoelszenuwcellen (bijvoorbeeld de oogzenuw)
• Bewegingszenuw bevat alleen uitlopers van 

       bewegingszenuwcellen

• Gemengde zenuw bevat uitlopers van zowel de  

      gevoelszenuwcellen als de bewegingszenuwcellen.
      De meeste zenuwen in het lichaam zijn gemengde zenuwen.

Gevoelszenuwcel

• Geleiden impulsen van  

       zintuigen naar het centrale         zenuwstelsel

• Cellichamen liggen vlak bij   het centrale zenuwstelsel

Bewegingszenuwcel

• Geleiden impulsen van het  

       centrale zenuwstelsel naar         spieren of klieren

• Cellichamen liggen IN het  

       centrale  zenuwstelsel

Schakelcel

• Schakelcellen geleiden impulsen binnen het centrale zenuwstelsel
• Liggen dus helemaal in het centrale zenuwstelsel!
• Verbind de andere twee als een "schakel"
  

Zenuwen

De uitlopers in een bundel bij elkaar: zenuwen

Om elke uitloper zit een isolerend laagje: impulsen kunnen niet "overspringen" naar andere uitloper

Een laagje bindweefsel, dat om het isolerende laagje zit, bundelt de uitlopers en   beschermd de zenuw

welke cellen zijn zenuwcellen?

1. 
2. 
3. 
4. 

Welke zenuwcellen geleiden impulsen van het centraal zenuwstelsel naar de spieren?

1. Schakelcellen
2. Bewegings zenuwcellen
3. Gevoelszenuwen
4. Alle zenuwcellen

Wat voor type zenuwcel is zenuwcel 1?

1. Bewegingszenuwcel
2. Schakelcel
3. Gevoelszenuwcel
4. Weet ik niet

Grote hersenen

Hersenstam

Kleine hersenen 

Ruggenmerg

Zet de juiste namen bij de onderdelen van het centraal zenuwstelsel

Schakelcel

Bewegingszenuwcel

Gevoelszenuwcel

Zenuwcellen

Uitleg

Zenuw = een bundel uitlopers van zenuwcellen

dus: Zenuw ≠ zenuwcel

Uitleg

3 het ruggenmerg

Je kunt delen van het ruggenmerg noemen met hun functies en kenmerken

• Grijze stof (merg) bevat cellichamen van bewegingszenuwcellen en schakelcellen
• Witte stof (schors) bevat uitlopers van zenuwcellen
• Zenuwknoop bevat cellichamen van gevoelszenuwcellen

4 de hersenen 

Je kunt delen van de hersenen benoemen met hun functies en kenmerken

• Grote hersenen = bewuste reacties
• Kleine hersenen = coordineren bewegingen
• Hersenstam = Impulsen geleiden van ruggenmerg en organen in het hoofd richting hersenen en aansturen belangrijke levensfuncties zoals hartslag en ademhaling

kleine hersenen

hersenstam

grote hersenen

Grote hersenen

Kleine hersenen

Hersenstam

Stemt bewegingen op elkaar af

Verstuurt impulsen

Hersencentra

Reguleert de ademhaling

Geheugen

Hersenschors

alcohol en medicijnen

Je kunt de risico's van overmatig gebruik van medicijnen, alcohol en drugs beschrijven

• Overdracht van impulsen kan worden geremd of gestimuleerd
• Kan zorgen voor blijvend hersenletsel of achteruitgang in functioneren hersenen

Deelname aan het verkeer is vlak na het gebruik van ongeveer twee glazen alcoholhoudende drank verboden. Hierover worden twee beweringen gedaan.

   1   Het belangrijkste effect van alcohol op het zenuwstelsel is dat je hersenen beter functioneren.

   2   Door de alcohol uit drie of meer glazen neemt de reactiesnelheid tijdens het sturen af.

Welke van deze beweringen is (zijn) juist?

1. Alleen bewering 1.
2. Alleen bewering 2.
3. Bewering 1 en 2.
4. Geen van beide beweringen.

5 reflexboog

Je kunt de functies van reflexen noemen en de reflexboog bescihrijven 

Reactie vindt plaats voordat impuls bij grote hersenen aankomt

Functie: bescherming van het lichaam

Ella wordt geknepen door haar zusje, ze trekt haar arm terug.

Zet de woorden in de juiste volgorde.

Schakelcel

Schakelcel

Spieren

Bewustwording

Zintuigcel

Hersenen

Impulsen

Impulsen

Prikkel

Bekijk de afbeelding
Is dit een bewuste reactie
of een reflex?

1. Bewuste reactie
2. Reflex

6 hormoonstelsel

Je kunt de bouw en functies van het hormoonstelsel beschrijven en in een afbeelding de belangrijkste hormoonklieren benoemen

HORMOONSTELSEL

ZENUWSTELSEL

snel

langzaam

impulsen

via bloed

kort

langdurig

Specifiek

via zenuwen

hormonen

Welke hormonen horen bij welke klier?

Groeihormoon

Schildklierhormoon

Adrenaline

Insuline

Glucagon

Testosteron

Progesteron

Oestrogeen

Je kunt de werking beschrijven van hormonen uit de hypofyse en schildklier

Hypofyse		Schildklier
Groeihormoon	stimuleert groei van beenderen	Schildklier-hormoon	Stimuleert groei en ontwikkeling
Stimulerende hormonen	Sturen andere hormoonklieren aan		Stimuleert de stofwisseling (verbranding)

Adrenaline

Adrenaline

Schildklierhormoon

Maakt het schildklierhormoon -->

stimuleert de verbranding in je lichaamscellen.

Hypofyse

De hypofyse maakt hormonen die de eierstokken en teelballen aansturen.

Groeihormoon

• ​Wordt gemaakt in de hypofyse: Ligt tegen de onderzijde van de hersenen, tussen beide helften in.​​
• Groeihormoon regelt de groei van de beenderen van het skelet.
• Te veel groeihormoon: reuzengroei.
• Te weinig groeihormoon: dwerggroei​.

Teveel en te weinig groeihormoon

glucagon

• Te weinig glucose in je bloed         -> glucagon.

• Glucose-gehalte gaat omhoog

Suikerziekte

1 = alvleesklier maakt geen insuline

2 = lichaam reageert slecht op insuline

Gevolg?

Eilandjes van Langerhans

Alpha cellen

maken glucagon

Beta cellen

maken insuline

Glucagon en insuline zijn elkaars antagonisten

insuline

• teveel glucose in bloed: alvleesklier maakt insuline. 
• insuline: glucose wordt in de lever en spieren opgeslagen als glycogeen  
  

Je kunt de werking beschrijven van hormonen uit de eilandjes van langerhans en de bijnieren

Eilandjes van langerhans		Bijnieren
Insuline (Veel suiker in bloed)	Zet glucose om in glycogeen	Adrenaline	Activeert lichaamsprocessen zodat je in actie kan komen
Glucagon (weinig suiker in bloed)	Zet glycogeen om in glucose

waarom kun je de hypofyse het regelcentrum van het hormoonstelsel noemen?

1. hypofysehormonen sturen andere hormoonklieren aan
2. het is het enige hormoonklier in de hersenen
3. de hypofyse scheidt alle hormonen uit
4. de hypofyse is klein maar regelt alles

Welke invloed heeft insuline op het glucosegehalte van het bloed?

1. door insuline daalt het glucosegehalte in het bloed
2. door insuline stijgt het glucosegehalte in het bloed