Diabetes ontregeld en Triage

• Zorg en Welzijn
• MBO
• Studiejaar 2

Diabetes ontregeld

Wat komt er bij je op als je denkt aan diabetes?

Suikerziekte

Insuline = hormoon dat bloedsuikerspiegel regelt, bij DM verstoord

Type I en Type II (en zwangerschapsDM)

Risicofactoren (overgewicht, ongezonde leefstijl, leeftijd, erfelijke aanleg)

Medicijnen oraal of insuline 

Kun je oorzaken bedenken waardoor het bloedsuikergehalte 'ontregeld' raakt?

- Te veel/weinig eten

- Te veel weinig insuline gespoten

- Overgeven/braken

- Te veel weinig beweging

- Infecties

- Medicijnen (bv Prednison)

Hoe zat het ook al weer?

Wanneer het glucosegehalte in het bloed te hoog is noemen we dit een .......

We spreken hiervan vanaf de volgende waarde: .....? 

Welke symptomen horen hier bij? 

Hyperglykemie

> 10 mmol/L

Dorst, veel plassen, moeheid, jeuk

Ernstig --> zwakte, kortademigheid, sufheid, uitdroging, coma 

Hoe zit het ook alweer?

Wanneer het glucosegehalte in het bloed te laag is noemen we dit een ....?

We spreken hiervan vanaf de volgende waarde ....?

Welke symptomen horen hier bij?

Hypoglykemie

< 3,5 mmol/L

Zweten, beven, nerveus, honger, misselijk, duizelig, hoofdpijn, verstoord zicht, hartkloppingen

Als suiker nog verder zakt: concentratie problemen, verwardheid, aggitatie, moeite met spreken, spierspasmen tot aan epileptische aanval, verlies bewustzijn, beroerte

Hoe zou je een verhoogd bloedsuiker kunnen verlagen? Wat kun je adviseren? 

Je wilt het suiker gehalte verlagen!

Veel drinken - water (je plast dan overschot aan suiker uit)

Veel bewegen (door inspanning verbruikt je lichaam glucose)

Bij gebruik insuline: extra insuline spuiten

Hoe zou je een te laag bloedsuiker gehalte omhoog kunnen krijgen? Wat kun je adviseren? 

(patiënt is nog wel bij bewustzijn)

Korte termijn 'snelle suikers' 

Water met suiker drinken of sterke ranja

Snelle druivensuikers (dextrose 6-8 tabletten) 

Daarna -> koolhydraten - boterham met jam

Blijf bij de patiënt en blijf suiker contoleren (na 15-30 minuten) 

Maar wat nu als de hypo zo ernstig is dat de patiënt al erg suf is of zelfs buiten bewustzijn, wat zou je dan voor actie inzetten om het suikergehalte omhoog te krijgen? 

112 bellen --> U1 urgentie (ernstige hypo vermoed)

Glucagon injectie toedienen!! (zie volgende dia)

En wat nu als je het niet weet??

Wat doe je als je niet weet of je met een hypo of een hyper te maken hebt en de patiënt heeft wel allerlei klachten, maar is niet in staat te meten? Wat doe je dan? En waarom? 

Behandelen als een hypo en dus suiker toedienen...

bleek het een hypo, dan zal de patiënt opknappen.

bleek het toch een hyper, dan zal het extra toegediende suiker niet zo veel uitmaken

bij een casus over DM is het heel belangrijk dat je vraagt of de waarde gemeten kan worden...meten is weten. Dit geeft jou en de arts heel veel informatie 

Instructie bij ontregeling DM 

- Bloedsuiker meten

- Toezicht houden

- Hypo? --> ieder half uur prikken

- Hyper? --> iedere 2 uur prikken (2-4-6 regel)

In sommige gevallen is het normaal dat de DM wat ontregeld - bijvoorbeeld bij infecties en/of gebruik Prednison

Tekst

Insuline gebruik:

- Als je niet weer hoeveel er precies is gespoten - niet zomaar bij laten spuiten

2-4-6 regel bij klachten hyper

(nooit zelfstandig adviseren - altijd in overleg met arts of POH/verpleegkundige) 

- Eerst gemaakte plan opvolgen 

Iedere 2 uur meten

> 15 mmol/L - 4 EH spuiten (kortwerkende insuline)

>20 mmol/L - 6 EH spuiten (kortwerkende insuline)

Levensbedreigend U1

Je ziet in je triagewijzer dat een ontregeling van het bloedsuikergehalte levensbedreigend kan zijn.

Zowel bij een ernstige hypo als een ernstige hyper (bijzonder ziektebeeld - keto-acidose) kan de patiënt komen te overlijden. Het is als DA wel zaak dat je hier goed op kunt inspelen

We nemen de triagecriteria onder U1 even door samen 

Let op! in digitale versie na update nog een criterium onder U1 er bij: 'Apathisch en gluc >15 bij insuline afhankelijke diabeet' 

Geef hier korte uitleg over keto-acidose

- Insuline afhankelijke diabeet

Wat gebeurt er? te weinig insuline in bloed aanwezig - hierdoor kan het glucose niet meer worden opgenomen in de cellen als brandstof - het glucose blijft dus in het bloed (hyper glykemie)

De cellen hebben echter wel brandstof nodig .... zij gaan hier nu een andere bron voor aanspreken --> vetverbranding

Hierbij komen ketonen vrij (aceton adem) en verzuurt je bloed - je kunt hierdoor in coma raken

Symptomen: misselijkheid en braken - kortademigheid (Kussmaul) - adem ruikt naar aceton 

Vragen vragen vragen

Bij dit onderwerp is het heel erg van belang dat je een goed toestandsbeeld krijgt: vragen vragen vragen dus!

Welke vragen zijn sowieso van groot belang om altijd te stellen bij DM? 

Waarde!!! METEN IS WETEN!! (vraag ook door, wanneer is dit gemeten? nog niet gemeten? waarom niet? kan dat nu alsnog?)

Tabletten of insuline?? Vraag DOOR:

Is dit al ingenomen, wanneer? hoeveel? dit is voor de arts/POH erg belangrijke informatie 

Paniek!!

Heb je in de praktijk wel eens te maken gehad met paniek?

Hoe was dit voor jou/hoe reageerde je?

Hoe kun je nu het beste omgaan met paniek?

Blijf rustig!!

Heb wel aandacht voor de paniek van de beller/patiënt, benoem dit ook en geef aan dat je gaat helpen

Neem de regie, spreek duidelijk en soms zelfs streng

Stel gerichte, relevante, korte vragen om snel de situatie in te kunnen schatten en te handelen 

Meneer Jefferson belt over zijn vrouw. Zij is bekend met DM en is voortdurend aan het overgeven sinds gisteravond; ze is echt beroerd. De suiker is nu 10.0 mmol/L. Wat doe je?

1. Je stuurt direct een ambulance
2. Je geeft een afspraak met urgentie U3
3. Je geeft adviezen over braken met een duidelijk vangnet
4. Je geeft een afspraak met urgentie U2

Femke belt, ze weet sinds kort dat ze DM heeft. Ze heeft haar suiker gemeten en deze is 16.1 mmol/L. Ze heeft geen klachten. Wat doe je?

1. Ze moet direct naar de praktijk komen. In de tussentijd niets eten en drinken
2. Je adviseert haar om even wat zoets te eten/drinken (dextrose en/of ranja) daarna moet ze opnieuw meten
3. Je plant een afspraak binnen 3 uur en adviseert om veel water te drinken en te bewegen
4. Je overlegt met de arts en stelt voor 4 eenheden kortwerkende insuline te spuiten.

De moeder van Dennis belt. Hij heeft DM en ze krijgt hem vanmorgen niet wakker...ze heeft al geroepen en aan hem geschud, maar hij reageert niet. Hij ademt nog wel...Jij als DA:

1. Adviseert om zijn suiker te meten en dan even terug te bellen
2. Stuurt de HA binnen een uur naar Dennis toe
3. Regelt direct een ambulance
4. Overlegt met huisarts en stelt voor om 6 eenheden kortwerkende insuline te geven.

De ABCD is niet stabiel --> U1 dus 

Onduidelijkheid aan de telefoon; sinds kort de diagnose DM, nu vage klachten, geen mogelijkheid te meten, wat nu? ABCD veilig, patiënt alert, geen directe alarmsymptomen voor ambulance.

1. Je stuurt toch voor de zekerheid een ambu
2. Je adviseert volgens de 2-4-6 regel
3. Je behandelt als hypo
4. Je vraagt eerst te meten en dan pas terug te bellen.

Hanneke heeft DM. Ze is vanmorgen vroeg gaan joggen. Ze had nog niet ontbeten. Ze voelt zich na het joggen helemaal niet lekker (trillerig/zweterig). Ze heeft haar suiker thuis direct gemeten en deze was 3,5 mmol/L ze is hier erg van geschrokken en belt jou direct. Jij als DA:

1. Plant een afspraak binnen een uur op het spreekuur
2. Stuurt de huisarts op spoedvisite
3. Adviseert haar om veel water te drinken en te blijven bewegen. Ze moet het suiker na een half uur opnieuw controleren
4. Adviseert haar om wat zoets te eten/drinken. Ranja, boterham met jam etc. Ze moet na een half uur het suiker opnieuw controleren

Ook een duidelijk vangnet meegeven!!

+ uitleg over DM en sporten

Welke urgentie past bij de volgende casus?
Vrouw bekend met DM type 2. Ze heeft alleen tabletten. Verward gedrag. Nog goed alert, niet suf, niet aan het braken, niet kortademig. Suiker = 3.0 mmol/L

1. U1
2. U2
3. U3
4. U5