Geschiedenis H4 de Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Geschiedenis H4 de Verlichting

Grote namen (de verlichte denkers)

Adam Smith - Schots filosoof - The Wealth of Nations. 

Voltaire - Franse schrijver - keerde zich tegen godsdienst.

Immanuel Kant - Duits filosoof - vond dat er te weinig vrijheid was "Durf te denken".

John Locke - Engelse filosoof - mensenrechten; macht krijg je niet van God, maar van het volk!

Montesquieu - Franse edelman - driemachtenleer; wetgevende, uitvoerende, rechterlijke macht

Rousseau - Franse filosoof - de mens is van nature goed

Adam Smith 

Schreef The wealth of nations.

Moderne economie: vraag en aanbod bepaalt de markt.

Geen bemoeienis van de overheid.

Kenmerk: rationeel denken + vrijheid= betere wereld

Voltaire

God heeft de wereld geschapen, maar bemoeit zich er niet mee. De natuur bepaalt het vervolg op de schepping (natuurwetten)

Geen atheïst maar een deïst. 

Kenmerk: Kritiek op godsdienst en intolerantie

Immanuel Kant

Vrijheid is een voorwaarde voor vooruitgang.

Kant vindt dat er te weinig vrijheid is. (geloof, betaal, marcheer!)

Kenmerk: Durf te denken

John Locke

Koningen en regeringen krijgen hun macht van de burgers, niet van God.

Deel van de machten van burgers naar de overheid. Overheid zorgt voor veiligheid.

Kenmerk: Mensenrechten; recht op leven, vrijheid en bezit.

Montesquieu

Waarschuwt voor gevaar machtsmisbruik bij één heerser.

Kenmerk: scheiding van wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.

Rousseau

De mens is van nature goed. Sociale verhoudingen dienen door prestaties te ontstaan en niet door afkomst.

Kenmerk: volkssoevereiniteit; een volksvergadering neemt besluit (algemene wil)

ancien régime

De verlichte denkers wilden veranderingen  > Franse overheid hield vast aan intolerantie, onvrijheid en ongelijkheid (standenmaatschappij). 

Maar de economie groeit, welvaart neemt toe voor adel en koningen worden rijk, de boeren en burgers worden armer vooral door alle belastingen die ze moeten betalen.

Dat kan alleen maar fout gaan ......

verlicht absolutisme

absolutisme = één heerser (koning)

Voltaire had al eens kritiek gehad op de Franse maatschappij. Hij wilde meer vrijheid en een andere regering. Voltaire was bevriend met Frederik II de Grote van Pruisen. Hij ging zelfs in Pruisen wonen. Frederik zag zichzelf niet als door God aangesteld maar als 'eerste dienaar van de staat'.

Voltaire vond dat het volk niet in staat was tot verstandige besluiten. Het verlicht absolutisme zoals in Pruisen was volgens hem de oplossing.

Het volk in Pruisen had wat meer vrijheden dan in Frankrijk, zoals godsdienstige verdraagzaamheid en een (zeer) beperkte persvrijheid.

Maar ook in Pruisen moesten burgers en boeren veel belasting betalen. De adel was daarvan vrijgesteld. Zij zorgden voor de soldaten die hij nodig had om zijn land sterk te maken (en houden).

Nederland

Nederland is een republiek. Stadhouder Willem III overlijdt en heeft geen opvolger. Gevolg: het land is zonder bestuurder en de regenten krijgen steeds meer macht door corruptie. Het volk wordt weer onderdrukt en de bestuurders worden steeds rijker.

Nederland

1747: de Fransen vallen de Republiek der Nederlanden binnen, het volk komt in opstand en wil weer een stadhouder. Willem IV wordt stadhouder in alle gewesten. Hij benoemt overal bevriende bestuurders.

Zijn paleis Huis ten Bosch wordt weer een koninklijk paradijs  vol rijkdom. De schulden van de Republiek worden echter steeds groter. Het volk draait weer op voor die schulden en komt in opstand tegen de bestuurders, maar ook tegen de stadhouder.

Revolutie!

Eind 18e eeuw: opstand in Frankrijk, de Republiek der Nederlanden en Noord-Amerika.

Grondwetten worden ingevoerd, alle inwoners worden gelijk (privileges worden afgeschaft) en burgers krijgen invloed op het bestuur.

Amerikaanse Revolutie

1763: opstand Britse koloniën in Noord-Amerika. Als ze geen stem in de Britse regering krijgen, betalen ze geen belasting meer.

1775: Onafhankelijkheidsoorlog

4 juli 1776: Onafhankelijkheidsverklaring

1783: Groot Brittannië erkent de Verenigde Staten van Amerika

Grondwet

De VS = eerste land met een grondwet

- alle burgers gelijke rechten,

- scheiding van machten

- vastleggen grondrechten.

Dit zijn de ideeën van Locke en Montesquieu! 

1781: 'Aan het volk van Nederland'

1786: Opstand! gewapende democraten verjagen stadhouders en bestuurders

1787: Koning van Pruisen helpt Willem V en stuurt zijn leger om democraten te verjagen

1794/95: Patriotten (democraten) krijgen hulp van Franse revolutionaire leger en ropen de Bataafse republiek uit in Nederland

1798: Eerste grondwet in Nederland maar......

1806: Napoleon verovert Nederland en maakt er een monarchie van, zijn broer wordt koning

1810: Nederland wordt Frans gebied

1813: Nederland bevrijd en weer een onafhankelijke monarchie

Bataafse revolutie

Franse revolutie

Na oorlog in VS heeft Frankrijk veel schulden (Frankrijk steunde de onafhankelijk van de VS)

- Adel, geestelijken en gegoede burgers moeten belasting gaan betalen, maar weigeren.

- 1789 Staten Generaal (regering) door koning Lodewijk XIV bijeengeroepen. Onenigheid over stemming en burgers roepen zichzelf uit tot Nationale Vergadering.

- Lodewijk XIV stuurt leger naar Parijs en Versailles. Het volk komt in opstand

- 14 juli 1789: Bestorming Bastille = begin Franse revolutie

- kloosters, landhuizen en kastelen worden geplunderd en in brand gestoken

Franse revolutie

- augustus 1788 Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger

- bezit van kerk wordt verkocht om schulden te betalen

- 1791 Grondwet voor Frankrijk: het land wordt een constitutionele monarchie*

Koning = uitvoerende macht

Wetgevende vergadering (gekozen door 60% vd Franse mannen) = wetgevende macht

Kiesrecht voor: mannen met veel geld ......

* simpel gezegd: een land met een grondwet waar de koning de baas is

Franse revolutie

En toen brak de ellende pas echt los ......

- 1792 wantrouwen zorgt voor oorlog met Oostenrijk. Pruisen steunt Oostenrijk

- Leger Oostenrijk & Pruisen wint eerste slag in oorlog

- Onrust in Parijs: koning wordt afgezet en nieuwe verkiezingen

- Honderden edelen en geestelijken worden vermoord op verdenking van steunen van de vijand (vijand = Oostenrijk, Pruisen en de koning)

- september 1792 nieuwe regering verklaart Frankrijk tot republiek, koning wordt ter dood veroordeeld

- na de dood van Lodewijk XIV is Frankrijk in oorlog met Spanje, de Republiek der Nederlanden, Groot Brittannië, Pruisen en Oostenrijk

Robespierre & Napoleon

Robespierre = leider van radicale revolutionairen

- 40.000 mensen worden onthoofd wegens verraad aan de revolutie

- 1793: Robespierre wordt zelf gearresteerd en onthoofd

Frankrijk blijft een land van veel chaos en geweld, maar het leger heeft wel succes

- 1799: Generaal Napoleon grijpt de macht

Hij voert veel oorlogen en verovert grote delen van Europa.

- 1812 Nederlaag in Rusland voor Napoleon

- 1815 Napoleon wordt verslagen

Tijdbalk

1747

Fransen vallen Nederland binnen

1815

Napoleon verslagen

1799

Napoleon grijpt macht in Frankrijk

1789

Franse revolutie

1786

Bataafse revolutie

4 juli 1776

Onafhankelijkheidsverklaring VS

1783

Groot Brittannië erkent de Verenigde Staten van Amerika

1795

Bataafse republiek

de verlichte denkers

Adam Smith

Voltaire

Immanuel Kant

John Locke

Montesquieu

Rousseau

De mens is van nature goed

scheiding van machten

recht op leven, vrijheid en bezit

Durf te denken!

kritiek op godsdienst en intolerantie

The wealth of nations