Hoofdstuk 6 Licht - Paragraaf 6.4 - Infrarode en ultraviolette straling

• Natuurkunde
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 2

6.4 - Infrarode en ultraviolette straling

Leerdoelen

6.4.1 Je kunt benoemen waar infrarode en ultraviolette straling zich in het spectrum bevinden.

6.4.2 Je kunt kenmerken benoemen van infrarode en ultraviolette straling.

6.4.3 Je kunt toepassingen noemen van infrarode en ultraviolette straling.

6.4.4 Je kunt uitleggen wat de gevaren zijn van ultraviolette straling.

Introductie

Als je op moet staan doe je de lamp aan....

Je ogen zijn gevoelig voor licht. Als het licht van een lamp in je ogen terechtkomt, merk je dat meteen. Het licht van een felle lamp doet zelfs pijn aan je ogen, waardoor

je automatisch met je ogen begint te knipperen. Maar er zijn ook soorten straling waarvoor je ogen niet gevoelig zijn, zoals infrarode en ultraviolette straling.

INFRARODE STRALING

Alle voorwerpen om je heen, maar ook mensen en dieren, zenden infrarode straling (ir-straling) uit. Hoe hoger de temperatuur van het voorwerp, des te meer straling het uitzendt. Dat merk je bijvoorbeeld als je een hand voor een hete radiator houdt. Je voelt dat je hand warm wordt, doordat die de infrarode straling van de radiator absorbeert.

Warmtelampen zenden, behalve een beetje rood licht, vooral veel infrarode straling uit.

Ze worden veel gebruikt om pasgeboren jonge dieren warm te houden (afbeelding 1),

maar je komt ze ook tegen in terrasverwarming en infraroodsauna’s. Mensen en dieren

vinden de straling die deze lampen uitzenden ‘lekker warm’.

TOEPASSINGEN VAN INFRARODE STRALING

Infrarode straling wordt op verschillende manieren toegepast. In de afstandsbediening van een tv zit bijvoorbeeld een klein ir-lampje. De straling van dit lampje wordt gebruikt om signalen naar de tv te sturen.

Alle dingen om je heen zenden infrarode straling uit. Hoe warmer het voorwerp, des te meer straling er wordt uitgezonden. Een infraroodsensor is gevoelig voor deze straling.

De sensor in een buitenlamp reageert bijvoorbeeld op infrarode straling die wordt uitgestraald door voorbijlopende mensen. De sensor schakelt dan de stroom in, zodat de lamp gaat branden (afbeelding 3).

Infraroodsensoren worden ook gebruikt in alarminstallaties en in winkeldeuren die

automatisch openen en sluiten. In het leger worden nachtkijkers gebruikt die onzichtbare

infrarode straling omzetten in een zichtbaar beeld. Met een nachtkijker kunnen militairen

hun omgeving ook ’s nachts goed zien.

ULTRAVIOLETTE STRALING

De zon straalt behalve licht ook ultraviolette straling (uv-straling) uit. Als je in de zon ligt, komt die straling op je huid terecht. Je huid reageert daarop door extra kleurstof aan te maken: je huid wordt donkerder. De kleurstof die je huid donkerder kleurt, heeft een beschermende werking. Daardoor kun je langer in de zon blijven als je huid veel van deze kleurstof bevat.

Hoog in de atmosfeer (de luchtlaag rond de aarde)

zit een gas dat de meest schadelijke uv-straling

tegenhoudt. Dit gas heet ozon. De luchtlaag waarin

ozon voorkomt, heet de ozonlaag. Doordat de

lucht vervuild is met cfk ’s (stoffen die nu niet meer

gemaakt mogen worden) zijn er gaten ontstaan in de ozonlaag. Hierdoor kan de ultraviolette

straling gemakkelijker de aarde bereiken en lopen mensen eerder een te hoge dosis op.

UV-LAMPEN

Er zijn lampen die vooral ultraviolette straling uitzenden. Denk aan de uv-lampen in zonnebanken en de blacklightlampen in discotheken. Behalve ultraviolette straling

geven deze lampen ook een beetje violet licht. Aan dit violette licht kun je uv-lampen en blacklightlampen herkennen.

In het spectrum van een uv-lamp vind je ultraviolette straling links van het violet. Dat kun je aantonen met een fluorescerende stof. Zo’n stof gaat zelf licht geven als er ultraviolette straling op valt.

De letters NOVA in afbeelding 5 zijn geschilderd met

fluorescerende verf. Je ziet ze oplichten op de plaats waar de uv-straling terechtkomt: voorbij het violet. ‘Ultraviolet’ betekent letterlijk ‘voorbij het violet’.

De letters NOVA in afbeelding 5 zijn geschilderd met fluor-

escerendeverf. Je ziet ze oplichten op de plaats waar de uv-straling terechtkomt: voorbij het violet. ‘Ultraviolet’ betekent letterlijk ‘voorbij het violet’.

Opdrachten maken

Wat: lees paragraaf 6.4

Hoe: helemaal stil! 

Hulp: Als je je vinger opsteekt

Tijd:  ???? minuten lang 

Huiswerk: opgave 1 t/m 13 van paragraaf 6.4

Klaar?: ga bezig met een ander vak!