4.1 steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 4: Steden en Staten 

1000-1500, Middeleeuwen

Paragraaf 4.1

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

In het wit zie je een stadspoort. Ging je in de Middeleeuwen een stad binnen, dan moest je door de stadspoort. In veel steden werd een hoge en prachtig versierde kerk gebouwd. Op de achtergrond zie je de binnenkant van zo’n kerk.

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Oorzaak en gevolg 

• Oorzaak: Jan heeft goed geleerd
• Gevolg: Hij heeft een goed cijfer gehaald

• Oorzaak: Jan heeft te veel snoep gegeten
• Gevolg: Hij heeft buikpijn

Eenvoudige voorbeelden; máár zo werkt het in de geschiedenis ook - we oefenen zo verder met de lesstof van 4.1

Wanneer de ene gebeurtenis tot de andere leidt

GEVOLG

Waardoor het gebeurt

Wat er gebeurt

OORZAAK

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Stad en Platteland

• De domeinen in de middeleeuwen werden  uitgebreid
• Moerasgebied werd omgevormd tot landbouwgrond. 

Doordat de landbouwgrond groter is werd er meer voedsel geproduceerd

Geschiedenis
Uitleg 4.1

Stad en Platteland

De domeinen in de middeleeuwen werden uitgebreid =

Moerasgebied werd omgevormd tot landbouwgrond. = 

Doordat de landbouwgrond groter is werd er meer voedsel geproduceerd =

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Stad en Platteland

• Er werden betere en nieuwe ploegen gebruikt om het land te bewerken.
  
  
• Hierdoor groeide er minder onkruid en mengde het mest beter met de grond.

De productie van voedsel neemt toe. 

Geschiedenis
Uitleg 4.1

Stad en Platteland

Er werden betere en nieuwe ploegen gebruikt om het land te bewerken =

Hierdoor groeide er minder onkruid en mengde het mest beter met de grond =

De productie van voedsel neemt toe =

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Stad en Platteland

• Boeren gingen hun spullen verkopen op markten 
• Hierdoor groeide de handel
• Handelaren en ambachtslieden gingen dichtbij een markt wonen
• Sommige marktplaatsen groeiden uiteindelijk uit tot steden

Het ontstaan en de groei van steden heet verstedelijking 

Geschiedenis
Uitleg 4.1

Stad en Platteland

Boeren gingen hun spullen verkopen op markten =

Hierdoor groeide de handel = 

Handelaren en ambachtslieden gingen dichtbij een markt wonen = 

Sommige marktplaatsen groeiden uiteindelijk uit tot steden =

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Gevolg

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Meer geld

• Door de groeiende handel gingen steeds meer mensen met geld betalen
• Door het handelen maakten de handelaren winst (wat je overhoudt na verkoop)
  
  
• Alle steden hadden hun eigen munten
  
• Bij de bank kon je je geld wisselen, bewaren, lenen en uitlenen.
• Banken liet leners rente betalen =vergoeding voor het lenen van geld

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Samenwerking

Ambachtslieden mochten niet zomaar maken en verkopen wat zij wilden:

• Ze moesten lid zijn van een gilde, dit was een verenging 'club' van mensen met hetzelfde beroep
• Voor bijna elk beroep was er een gilde

Was je geen lid van het gilde? 
Dan mocht je het beroep niet uitoefenen

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Meer geld

• Elke stad had zijn eigen munt, betalen kon dus echt alleen in deze stad

Groningen (1463)

Arnhem (1272)

Nijmegen (1562)

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Samenwerking

• Op de markten was vaak handel in producten uit de omgeving
  
• Nederlanders deden ook aan internationale handel (tussen verschillende landen)
  

Steden aan de Noordzee en Oostzee werkten samen in een verbond: De Hanze 

Zij vroegen elkaar geen tol (belasting om de wegen, rivieren en bruggen te gebruiken)

Geschiedenis

Uitleg 4.2

Stadsrechten

• In de middeleeuwen vormden Nederland, België en Luxemburg één land.
• De Nederlanden
  
  
• In dit gebied lagen gewesten (provincies)
• Holland was een van de belangrijkste gewesten -> Den Haag

Geschiedenis

Uitleg 4.2

Stadsrechten

• Graaf Floris V was een belangrijke man in het gewest (de provincie) Holland 

Floris V gaf marktplaatsen de vrijheid (het privilege) om dingen zelf te gaan regelen;

• Stadsbestuur
• met eigen stadswetten

Geschiedenis

Uitleg 4.2

Stadsrechten

• Door deze vrijheden kregen marktplaatsen/dorpen stadsrechten
• Deze krijg van vorsten of hoge edelen
• Met deze rechten werd een dorp een stad
  
  

Steden mochten vanaf dat moment:

• Zelf zorgen voor hun rechtspraak
• Een stadsmuur bouwen
• Eigen belasting heffen (laten betalen) - Tol

Geschiedenis

Uitleg 4.2

Het stadsbestuur

• De stad was voor veel mensen een aantrekkelijke woonplaats.
• Inwoners van een stad met bepaalde rechten waren burgers. 
  
  
• Mannen konden burger worden als zij:
  - een jaar en een dag in de stad woonden,
  - een beroep hadden en
  - een geldbedrag betaalden. 

Geschiedenis

Uitleg 4.2

Het stadsbestuur

De macht in steden was meestal in handen van rijke en aanzienlijke families.

• Uit deze families kwamen burgers
   de schepenen.
  - Zij spraken recht
  - Zij bestuurden de stad 

Geschiedenis

Uitleg 4.2

Het stadsbestuur

• Het gebouw van het stadsbestuur heette het raadhuis.
  
  
• In het gewest Holland waren vanaf de 15e eeuw burgemeesters de hoogste stadsbestuurders.
  
  
• De vroedschap was een groep aanzienlijke burgers die het stadsbestuur adviseerde en controleerde.