CvdK: Toneel en drama

CvdK: Toneel en drama (H8)
Examentopics:
Ontwikkeling vanuit liturgisch drama binnen de kerk naar religieus drama buiten de kerk met inbegrip van kluchtige elementen en spektakel (omkeringsfeesten, mysteriespelen, passiespelen & mirakelspelen).

Wereldlijk vermaak tijdens religieuze feesten: processen, (doden-) en andere dansen, kermissen en jaarmarkten.

Je kunt de ontwikkeling en de kenmerken van de verschillende spelen (liturgisch drama, mirakelspel, mysteriespel, kluchten, passiespelen en wagenspelen) benoemen en herkenen.
1 / 16
volgende
Slide 1: Tekstslide
KunstMiddelbare schoolhavoLeerjaar 4,5

In deze les zitten 16 slides, met tekstslides en 2 videos.

time-iconLesduur is: 90 min

Onderdelen in deze les

CvdK: Toneel en drama (H8)
Examentopics:
Ontwikkeling vanuit liturgisch drama binnen de kerk naar religieus drama buiten de kerk met inbegrip van kluchtige elementen en spektakel (omkeringsfeesten, mysteriespelen, passiespelen & mirakelspelen).

Wereldlijk vermaak tijdens religieuze feesten: processen, (doden-) en andere dansen, kermissen en jaarmarkten.

Je kunt de ontwikkeling en de kenmerken van de verschillende spelen (liturgisch drama, mirakelspel, mysteriespel, kluchten, passiespelen en wagenspelen) benoemen en herkenen.

Slide 1 - Tekstslide

Knetterkort in de tijd
Liturgisch drama leidt tot steeds wereldlijker drama in de kerk met bijvoorbeeld mysteriespelen.
Vanaf 1100: geen drama meer in de mis, wel na de mis
Vanaf 1216: Geen 'toneel' meer in de kerk.

NAAR BUITEN DUS!
Naast volksvermaak op de kermissen (kluchten/sotternieen of abele spelen), werden mysteriespelen, mirakelspelen, het passiespel, wagenspelen en moraliteiten buiten, soms door de hele gemeenschap, gespeeld. 

Slide 2 - Tekstslide

Het ontstaan van het liturgisch drama

Vanaf 2011 organiseren enkele publieke omroepen jaarlijks een live-uitzending op de donderdag voor Pasen (witte donderdag) met als titel The passion. Op de volgende dia zie je een fragment van de Passion. 
(een passiespel in moderne vorm)
Hier zie Marlijn van Weerdenburg als Maria. 
Je ziet hierbij een ' klaagzang' van Maria staande bij het kruis. Elk jaar worden er andere popsongs gekozen voor The passion.

Slide 3 - Tekstslide

Slide 4 - Video

'Planctus'
Dit is een klaagzang waar verdriet of rouw mee wordt uitgedrukt.
Vanaf de 12e eeuw klaagzangen over de maagd Maria:
'Planctus Mariae'

Werden ook af en toe in kerk gezongen.
Belangrijk voor ontstaan liturgisch drama.

Slide 5 - Tekstslide

Slide 6 - Video

Didactische functie liturgisch drama
Bijbelverhalen aan de ongeletterde kerkbezoeker uitleggen en ze te verlevendigen

Slide 7 - Tekstslide

Tropen
De eerder alleen gezongen gedeelten in de liturgie werden later uitgebreid met teksten  en toneelspel.

Hier zie je de Paastrope: verhaal opstanding van Jezus.
Korte dialoog met enkele toneelaanwijzingen.
Zie ook het onderstaande fragment

Slide 8 - Tekstslide

Huiswerk
Deze week:
Lees (en vat samen!) Hoofdstuk 8 (p. 64 - 69)
Maak vragenblok: drama en dans: Blok 5.4 & 5.7

doel: Je hebt het nieuwe testament weer scherp.
Je kent en herkent de verschillende theatervormen in de Middeleeuwen. 

Slide 9 - Tekstslide

Ontwikkeling Liturgisch drama in vogelvlucht.

1. Geestelijken verbeelden in de eredienst Bijbelverhalen, teksten zijn in het Latijn.

2. In 8e/9e eeuw worden tropen, korte gezongen dialogen, toegevoegd aan gezangen om het levendiger te maken.
3. Rond 1100 gingen leken meespelen in de verbeeldingen van het Bijbelverhaal, dus het Latijn werd vervangen door volkstaal.

4. Paus verbiedt in 1216 toneel in kerk, want voorstellingen worden steeds uitbundiger en volkser (niet gepast in eredienst). Vanaf nu werden ze buiten de kerk uitgevoerd.

Slide 10 - Tekstslide

Locaties toneel in middeleeuwen
  • In de kerk (indien gespeeld door priesters, aangevuld met komedianten)
  • Op het kerkplein / in het portaal bovenaan de kerktrappen
  • In de kastelen of de kasteeltuinen
  • (Op stellages/wagens) op het marktplein

Slide 11 - Tekstslide

Mysteriespel
Kenmerken:
Bijbelse verhalen
Didactisch doel -> Vermaak
Eerst door geestelijken, 
daarna door de gilden
Uiteindelijk in volkstaal


Slide 12 - Tekstslide

Mirakelspel
Lijken veel op 
mysteriespelen, maar:
Wonderen centraal
Verhalen van heiligen
(zoals Maria)
-> spektakel en humor
Spelen van het volk




Slide 13 - Tekstslide

Wagenspel/Passiespel
Passiespel: mirakelspel waarin het paasverhaal wordt vertolkt.

Wagenspel: Mirakelspel verdeeld over verschillende platte karren. Inzet van gildes voor decor. 

Slide 14 - Tekstslide

Moraliteiten
Hildegard von Bingen schrijft De orde der deugden -> allegorie.

Moraal is het belangrijkst:
Leef goed, kom in de hemel.
Personages beelden 
abstracte begrippen uit.

Slide 15 - Tekstslide

Abele Spelen en Kluchten
Wereldlijk toneel in volkstaal in Nederland
Abele spelen: 
Ernstige stukken vaak 
over de (hoofse) liefde. 
Kluchten:
kolderieke grappige spelen 
over volkse aangelegenheden.

Slide 16 - Tekstslide