9.1 Oorlog en Crisis (C)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Theorie

Op 24 juni 1914 wordt kroonprins Franz Ferdinand vermoord door Gavrilo Princip. Dit is de directe aanleiding voor WO1. 

Theorie

Het Von Schlieffenplan:

Plan om Parijs binnen 6 weken te veroveren om daarna leger in te kunnen zetten aan oostfront. 

Waarom mislukt?:

Duitsland dacht dat Rusland langer over mobilisatie zou doen en had niet gerekend op vele Belgische tegenstand. 

Theorie

Het Von Schlieffenplan mislukte en Duitsland had toch de gevreesde 'tweefrontenoorlog'. Ze hadden niet verwacht dat de Belgen zo veel tegenstand zou bieden en daarna mobiliseerde Engeland en Frankrijk hun legers erg snel. 

De legers bevochten elkaar in Belgie en Noord-Frankrijk. Deze legers waren erg aan elkaar gewaagd en konden de ander niet verslaan. Daarom groeven ze zich in de befaamde loopgraven. 

De loopgravenlinie liep van Belgie tot de Frans-Zwitserse grens. 

Theorie

Generaals waren echter nog steeds vastbesloten om naam te maken en roem te behalen door de tegenstander massaal aan te vallen. Ze hielden geen rekening met de nieuwe manier van oorlog voeren en de nieuwe wapens.

Enkele nieuwe wapens in de Eerste Wereldoorlog waren tanks, vlammenwerpers, gas, vliegtuigen en miltrailleurs. 

Theorie

In de jaren van de Eerste Wereldoorlog werden enkele grote en vreselijke veldslagen gevochten: 

Slag om de Somme (1 miljoen 'casualties') 

Slag om Verdun (750.000 'casualties')

Slag om Ieper (1 miljoen 'casualties') 

Theorie

Theorie

In 1917 was de oorlog compleet vastgelopen en het leek er niet op dat er snel een einde aan de oorlog zou komen..

Beeldmateriaal

1918; het jaar van de beslissing

- Rusland stopt er begin 1918 mee (n.a.v. Russische revolutie par. 9.2)

- opmars Duitsers in Westfront loopt vast op VS soldaten (deelname door onbeprekte duikboten oorlog)

- 11-11 capitulatie

- 2-10 hadden de leden van de Rijksdag te horen gekregen dat de oorlog niet meer te winnen was.

De Duitse legerleiding wilde niet opgeven; dat zou oneervol zijn voor het leger. 

Toen de leden van de Rijksdag er achter kwamen dat winnen al lang niet meer mogelijk was (2-10-1918) was dat volkomen onverwachts; net zoals voor de gewone Duitse burger.  Censuur en propaganda waren dit tegengegaan. In de steden en aan het front groeide onrust.  

Theorie

Censuur: het tegenhouden van de publicatie van bepaalde informatie door de overheid. 

Propaganda: reclame maken voor ideologie of politieke partij met als doel meer aanhang te krijgen. 

9-11: duitse leger wil niet meer vechten en Keizer Willem II vlucht naar Nederland. 

Op 11 november 1918, om 11 uur in de ochtend werd in een treinwagon de wapenstilstand getekend. De situatie in Duitsland werd nu erg gespannen. 

Na ruim vier jaar oorlog hadden miljoenen gezinnen een man, zoon of vader verloren aan het front. Ook was er veel honger en waren er grote tekorten aan allerlei producten. Terwijl de steden vol stroomden met verbitterde veteranen (vaak werkloos en dakloos).

Theorie

Politieke verdeeldheid (sociaal-democraten; conservatieven die de keizer terug wilden en extremistische linkse en rechtse groeperingen. De Duitse communisten (Spartakisten) wilden net als in Rusland ook in Duitsland een revolutie. Burgeroorlog!

Op 9 november 1918 wordt de Republiek van Weimar uitgeroepen!
Dit is dus de naam van Duitsland tijdens het Interbellum! 

Resultaat:

Het keizerrijk valt uiteen en eindigt dus.

De Weimarrepubliek wordt een parlementaire democratie: politiek stelsel waarbij een democratisch gekozen parlement de hoogste macht heeft. Gelijkheid voor de wet en politieke vrijheden. Veel macht voor de rijkspresident, die de noodtoestand uit mocht roepen.

Omdat het land zo verdeeld was, riepen de Duitse communisten de revolutie uit tijdens de Spartakusopstand (Berlijn, 1919). 

Tot zomer 1919 burgeroorlogachtige sfeer in Duitsland.

Theorie

Ondanks dat er nu een parlementaire democratie was genoot de Weimarrepubliek niet het vertrouwen van het volk. Dit heeft drie redenen:

1. Concurrentie van communisten, oude elite en extreemrechtse groepen;

2. Geen oplossing voor enorme economische problemen;

3. Bevolking houdt Weimarrepubliek verantwoordelijk voor verlies van de Eerste Wereldoorlog en voor het vernederende Verdrag van Versailles. (tussen 1919 en 1933 21 regeringen).

De wraak van Versailles

Theorie

Met het Verdrag van Versailles (1919) werden de straffen voor Duitsland bepaald (het dictaat).

Gebiedsafspraken: Zo moesten ze land en koloniën afstaan (bron 7

Militaire afspraken: Marine en luchtmacht afschaffen & 100000 man beroepsleger - geen wapenindustrie en Rijnland gedemilitariseerd. 

Financiële afspraken: 132 miljard goudmark betalen

Als enige de schuld van de oorlog op zich nemen. 

Dolkstootlegende: Schande van de Eerste Wereldoorlog. Niet het leger heeft de oorlog verloren maar in de rug gestoken door regering, kapitalisten of Joden (breed gedragen).

Volkenbond

Onderdeel van het Verdrag van Versailles is de oprichting van de volkenbond

Problemen oplossen door te praten

Volkenbond 

• De Amerikanen zagen weinig in het plan van president Wilson.
• Amerika wordt geen lid van de Volkenbond.
  
• Duitsland en Rusland mogen geen lid worden... 
  

Van Compiègne naar Compiègne 

‘Dit is geen vrede, dit is een wapenstilstand voor 20 jaar.’

Maarschalk Foch (Frankrijk)

Theorie

Het nakomen van de financiële afspraken die in het Verdrag van Versailles stonden, was voor Duitsland  onmogelijk. 

Duitsland moest bijvoorbeeld ook nog alle grote koopvaardijschepen, een vijfde van de vissersvloot en het grootste deel van de locomotieven inleveren.. 

Problemen in Duitsland

Hyperinflatie zorgt ervoor dat Duitsland herstelbetalingen niet meer kan betalen en Ruhrgebied wordt bezet door Frankrijk (1923).

VS helpt Duitsland met het Dawesplan (=lening om Duitsland als handelspartner te behouden)

Theorie

Al in 1923 kon Duitsland zijn beloofde schuld niet meer aflossen. Frankrijk - boos omdat het hun geld niet kreeg - bezette hierop het Ruhrgebied, het belangrijkste industriegebied van Duitsland. 

Overproductie VS

• overproductie landbouw en industrie jaren twintig

- gevolg WOI

• bevolking in schulden > aandelen en luxeproducten
• banken leenden te makkelijk geld uit

Adam Smith

• Economisch liberalisme
• Vrije markt economie 
• Wet van vraag en aanbod zorgt als  een  voor zo groot mogelijke welvaart
• Geen overheidsbemoeienis dus  weinig regels vanuit de overheid over prijzen, lonen en werktijden.

Keynes over economische dalen

De Britse econoom Keynes kwam met een nieuwe oplossing.

Keynesiaanse theorie: 

• In goede tijden zou de overheid de economie moeten afremmen (b.v. door verhoging van de belastingen).
  
• In slechte tijden zou men met dat geld de economie juist moeten stimuleren (door mensen aan het werk te houden). 
  
• Hierdoor vlak je de conjunctuurgolven en dalen af en voorkom je crisissen. 
  

MAAR:

• 1929 = Beurskrach

Hoover en de Republikeinen

Hoover was een Republikein: de VS zou zichzelf redden: 'Prosperity is just around the corner' 

"Ik 'Hoover' niks aan te doen".

Maar door gebrek aan ingrijpen verergerde de situatie juist

De economische crisis werd nu de Great Depression genoemd

The New Deal

1933: Crisis op zijn hoogtepunt, en een nieuwe president!

F.D.R. kwam met een pakket maatregelen om de crisis aan te pakken.

The New Deal.

Bron 1: Campagneposter om President Roosevelt en de NEW Deal aan te prijzen.

De New Deal

• Verhoging overheidsuitgaven
• Werkverschaffingsprojecten
• Afspraken over minimumlonen
• Sociale wetgeving