Middeleeuwen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Literatuurgeschiedenis

Middeleeuwen

Hoofd-kenmerken

• Theocentrisme (God/het geloof staat centraal)​
  
• Gemeenschapsgevoel (het individu is ondergeschikt aan de samenleving)​
  
• Memento mori (het hiernamaals is belangrijker dan het heden)​

Culturele context

Wereldlijke cultuur (adel, ridders, stad)

Geestelijke cultuur (religieus, kerk)

Christelijk Europa

• Christelijk kerk breidde zich uit
• Een erkende kerk in West-Europa: rooms-katholieke kerk
• Geestelijke literatuur werd belangrijk
• Kunst had religieuze bedoeling

Voorbeelden: exempelen, waaronder heiligenlevens en Marialegendes (Mariken van Nieumeghen en Beatrijs)

In het Midden-Oosten kwam de Islam op

In het Midden-Oosten kwam de Islam op.

In het Midden-Oosten kwam de Islam op.

Europa reageerde hierop met de kruistochten.

Standen-

maatschappij

1. Geestelijkheid

2. Adel

3. Boeren en vissers (later ook burgers)

Geestelijkheid

• Reguliere geestelijkheid (monniken en nonnen)

• Wereldlijke geestelijkheid (paus, bisschoppen, pastoor)

Feodale systeem

• Koning (= leenheer) > leende land uit om beschermen/besturen 
• Adel (= leenmannen/vazallen) > trouw zweren aan leenheer
• Maar, zij leenden het land zelf ook weer uit 
• Achterleenmannen
• Op het land werkten de boeren

Hoofsheid

Voorbeeld wereldlijke cultuur

Gedragsregels, beschaafde omgangsvormen, zelfbeheersing

In literaire teksten speelt hoofse liefde belangrijke rol

Literaire ontwikkelingen

Teksten en schrijvers (1)

• Boekdrukkunst nam handschriften/manuscripten over
• Schrijvers vaak onbekend, werkten in opdracht (mecenas)
• 3 literaire milieus: hovelingen, stedelingen, geestelijken

Hebban olla vogala nestas higunnan is de oudste Nederlandse tekst, geschreven in een Engels klooster door een monnik.​

Teksten en schrijvers (2)

• Middelnederlandse teksten vooral vertaald/bewerkt
• Originaliteit niet van belang
• Voorleescultuur zorgde voor rijmende teksten
• Doel teksten: vermaak en boodschap

De orale traditie, ookwel voorleescultuur, werden voorgedragen door rondtrekkende jongleurs.​ Manuscripten waren duur en voor de elite bestemd.​

Ridderromans

• Educatief voor jonge ridders
• Vermakelijk door spannende verhalen
• In traditie heldenepos
• Twee categorieën: Karelepiek en hoofse romans (o.a. Arturromans)

Karelepiek

• Verhalende teksten over Karel de Grote
• Strijd tegen heidenen of spanningen binnen feodale systeem 
• Groepstrouw van belang, geweld normaal
• Voorbeelden: Roelandslied

Karel ende Elegast bekendste voorbeeld Karelepiek

Arturroman: Ridders en koning Artur zijn de helden

Arturroman

• Voorbeeld hoofse roman
• Ontdekken identiteit hoofdpersoon centraal
• Tedere gevoelens naar vrouw
• Avontuur/queeste
• Voorbeelden: Walewein

Dierverhaal

• Afspiegeling mensenwereld
• Satire/bespotting
• Kritiek op de maatschappij
• Voorbeeld: Van den vos Reynaerde