1.1 Dierenwelzijn

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Welkom bij biologie in vwo 4

GEDRAG

Aan de muur hangt een nestkastje met jonge koolmezen. Elke dag als een van de ouders binnenkomt, hoort Peter de jongen piepen. Tikt Peter zachtjes tegen het kastje, dan beginnen de jongen ook te piepen. Maar na tien dagen piepen de jongen niet meer als Peter tegen het kastje tikt.

Aan de muur hangt een nestkastje met jonge koolmezen. Elke dag als een van de ouders binnenkomt, hoort Peter de jongen piepen. Tikt Peter zachtjes tegen het kastje, dan beginnen de jongen ook te piepen. Maar na tien dagen piepen de jongen niet meer als Peter tegen het kastje tikt.st

Voorkennis

Wat is de prikkel voor jonge koolmezen om te piepen?

1. trillingen van het nestkastje
2. zien van de ouders
3. honger

Wat hebben de jonge koolmezen geleerd in de tien dagen nadat Peter voor het eerst tegen het kastje had getikt?

Juist, onjuist 

of gedeeltelijk juist?

I Het piepen van jonge koolmezen is een reflex.

1. juist
2. onjuist
3. gedeeltelijk juist

II Dat het ouderpaartje voedsel zoekt voor de jonge koolmezen, is aangeboren.

1. juist
2. onjuist
3. gedeeltelijk juist

III De openstaande bek van een jong is voor de oude koolmezen de sleutelprikkel om er voedsel in te doen.

1. juist
2. onjuist
3. gedeeltelijk juist

IV Een trilling van het nestkastje is de sleutelprikkel voor jonge koolmezen om hun bekken open te doen.

1. juist
2. onjuist
3. gedeeltelijk juist

Wat is het belang van reflexen?

Beschrijf twee voorbeelden van aangeboren gedrag

Leerdoelen 1.1

1. Je kunt het belang van gedrag voor de overleving van het individu en het voortbestaan van de soort uitleggen. 

2. Je kunt uitleggen welke rol uitwendige prikkels en inwendige prikkels spelen bij het ontstaan van gedrag. 

3. Je kunt de bouwstenen waaruit gedrag is opgebouwd herkennen. 

Wat is gedrag?

Alles wat een mens of dier doet!

Gedrag is een reactie op een een verandering in de omgeving of je lichaam die je kan waarnemen (een prikkel)

Welk gedrag heb jij
vandaag vertoont?

Wat zijn de flamingo's hier volgens jou aan het doen? En waarom?

Gedrag

Gedrag: is de respons op een prikkel

Inwendige prikkels

Uitwendige prikkels

Gedrag

Gedrag: is de respons op een prikkel

De jonge pimpelmeesjes sperren. Op welke inwendige en uitwendige prikkels reageren de vogels?

Inwendige prikkel

Honger

Hormonen

Uitwendige prikkel

Geur

Gedrag van anderen

Geluid

Kleur

Beweging

Pijn

Vormen samen de motiverende factoren

Reageer je altijd op een prikkel?

Een dier ervaart continu zowel inwendige als uitwendige prikkels.

De inwendige prikkels, zoals honger, dorst of angst, kunnen zorgen voor motivatie om bepaald gedrag te vertonen: bijv. voedingsdrang, maar wanneer de inwendige prikkel mist….

Motivatie

• Wat kost het vangen? (tijd, energie, risico)
• Wat levert het op? (hoe groot is de prooi)
• Hoe hard heb ik het nodig? (hoeveel honger)

Motivatie

Als de optelsom boven de drempelwaarde komt, is de motivatie groot genoeg om bepaald gedrag te vertonen.

Sleutelprikkel

Een bijzondere soort prikkel is een sleutelprikkel. 

Deze prikkel veroorzaakt altijd een bepaald gedrag!

Experiment Pikgedrag 

Meeuw braakt voedsel op als het kuiken naar de rode vlek op de snavel vlek pikt. Is de rode snavelvlek een sleutelprikkel voor het pikgedrag van meeuwenjongen? 

Conclusie experiment

Rode snavel vlek = sleutelprikkel

want, met rode vlek pikken de kuikens altijd! 

Zonder vlek op de snavel pikken de kuikens veel minder, ze worden niet geprikkeld tot een pikreactie!

Opbouw van gedrag

Welk type gedrag zie je hier?

Welke gedrags systemen zie je hier?

Noteer op de plaatsen 1 t/m 5 de volgende gedragselementen zodat een juiste gedragsketen ontstaat:

hooi naar mond brengen - naar hooi lopen - staan kauwen - 

met slurf hooi pakken - zien hooi

1. zien hooi

2. naar hooi lopen

3. met slurf hooi pakken

4. hooi naar mond brengen

5. staan kauwen

Huiswerk: 

Lees paragraaf 1

Maak de opdrachten van paragraaf 1