Les 1 missie tijdvak 6

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3,4

Leerdoelen

Kennen en kunnen vragen

1. Noem drie redenen waarom het economisch goed ging met de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
2. Leg uit waarom specerijen duur waren.
3. Leg uit wat een (handels)monopolie is.
4. Leg uit wat het beginpunt was van de Nederlandse handel met Oost-Indië.
5. Leg uit om welke twee redenen werd de VOC opgericht? 
6.  Leg uit hoe aandelen werkte bij de VOC.

De Rijke Republiek

• Nederland, België en Luxemburg werden in de zestiende eeuw De Nederlanden genoemd.
• De Nederlanden hoorden bij het Spaanse rijk.
• In 1568 begon in de Nederlanden een opstand tegen de Spaanse koning, de Tachtigjarige Oorlog.
  
• In 1588 werden de zeven noordelijke gewesten onafhankelijk van Spanje.
  
• Vanaf dat moment: de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
  

De Republiek bestond uit acht staten: Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Holland, Zeeland. Elke staat bestuurde zijn eigen gebied. 

Vertegenwoordigers van zeven staten stuurden hun vertegenwoordigers naar de Staten-Generaal in Den Haag. Alleen Drenthe deed dit niet omdat hier niet genoeg mensen woonden.

De Rijke Republiek

De economie van de Republiek ging het al snel goed.

Dat kwam door: 

1. De gunstige ligging aan zee en de monding van grote rivieren, 
2. De grote handelsvloot en de grote kennis van de zeevaart.
   
3. Daarnaast blokkeerden Nederlandse schepen in 1585 de haven van Antwerpen. Veel handelsschepen weken uit naar de haven van Amsterdam. De kooplieden trokken ook naar Amsterdam deze namen hun kennis en internationale contacten mee.

De Republiek werd het handelscentrum van Europa.

Het nieuwe stadhuis van Amsterdam (1657). Deze kon door de snel groeiende economie betaald worden. 

De mannen in de zwarte pakken werden regenten genoemd. Regenten waren de bestuurders van de Nederlandse steden in de 17e eeuw en de 18e eeuw (1600-1799)

Winstgevende handel

• De handel in specerijen was in de zeventiende eeuw erg winstgevend.
• Specerijen groeien rond de evenaar, bijvoorbeeld in Zuidoost-Azië.
  
• Tot in de vijftiende eeuw kochten Europese kooplieden de specerijen in Egypte en Turkije van Arabische kooplieden.
  
• Deze handel verliep voornamelijk over land én met veel tussenhandelaren.
  
• Hierdoor stegen de prijzen enorm.
  

Specerijen werden voor verschillende doeleindes gebruikt.

1. om gerechten meer smaak te geven

2. om eten langer houdbaar te houden.

3. als medicijn. 

Specerijen worden hier gemaakt.

Indonesiërs brengen het naar India

De Arabieren brengen het over de woestijn naar Alexandrië. 

De Arabieren kopen het van de Indonesiërs. 

De Arabieren verschepen de specerijen richting Egypte

De Arabieren verkopen het aan de Italianen. 

De Italianen brengen het naar Europa. 

Winstgevende handel

• In 1498 vonden de Portugezen een goede zeeroute naar Azië.
  
• Ze probeerden de route geheim te houden om een monopolie te hebben op de handel.
  
• Hollandse kooplieden wilden meedoen, maar de route was onbekend.
  
• Jan Huygen van Linschoten lukte het om de zeekaarten te kopiëren.
  
• Hiermee bereikte Cornelis de Houtman Indië in 1597.
  

Op de afbeelding die je de reis van Cornelis Houtman. De ontmoeting is op dit schilderij veel positiever geschilderd als dat het daadwerkelijk was. 

Oprichting van de VOC

• Tussen 1596 en 1602 organiseerden handelaren uit verschillende Hollandse steden reizen naar Azië om specerijen te kopen.
  
• De Aziatische handelaren maakten handig gebruik van die gestegen vraag en vroegen steeds hogere prijzen.
  
• Doordat er meer schepen met specerijen naar Holland gingen, steeg in Europa het aanbod van specerijen.
  
• Het gevolg was dat de prijs van specerijen in Europa daalde en de handelaren steeds minder gingen verdienen.

De oprichting van de VOC

• De Staten-Generaal greep in en dwong alle Hollandse handelaren om samen te werken.
  
• Zo stonden ze ook sterker tegenover buitenlandse concurrenten.
  
• In 1602 werd de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) opgericht.
  
• Het bestuur van de VOC was verdeeld over zes kamers (afdelingen).
  
• Uit de kamers werd het hoofdbestuur van de VOC gekozen, de Heeren XVII.
  

Aandelen

• Mensen die geld in de VOC staken, kregen een aandeel in het bedrijf.
  
• Maakte de VOC winst, dan kregen de aandeelhouders een deel van de winst: dividend.
  
• De VOC was het eerste bedrijf ter wereld dat aandelen uitgaf.
  
• Tegenwoordig noem je zo’n bedrijf een naamloze vennootschap (NV).
  

Voor de VOC werd opgericht werden voor elke reis nieuwe schepen gemaakt/gekocht en bemanningsleden egzocht. Door de komst van de VOC hielden zij hun eigen schepen en hadden zij vaste mannen in dienst.

1. De VOC-tijd: 1596 - 1799

Aandeel

Heeren XVII

Monopolie

Staten-Generaal

VOC

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Specerijen

Bewijs dat recht geeft op het eigendom van een deel van een bedrijf

Het bestuur van de VOC in Nederland

Het alleenrecht op de handel in een product

Een handelsbedrijf met het monopolie op de handel ten oosten van Afrika en ten westen van Amerika.

Toen: regering van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Handelswijze VOC

De VOC wilde een monopolie op hun handel.

Dit deden ze door:

1. Het uitschakelen van concurrenten en smokkelaars.
   
2. Het bouwen van forten en factorijen (handelsposten) op weg naar Indië en in Indië zelf.
   
3. Het sluiten van handelscontracten met lokale vorsten.
   
4. Het opbouwen van een eigen Aziatisch handelsnetwerk.
   

Hie zie je hoe de schepen aankwamen

Een factorij of handelsfactorij is een oude benaming voor een handelskantoor, stapelplaats of magazijn voor koopwaren die door Europeanen werd gesticht in een overzees gebiedsdeel. Ter bescherming van de handelsbelangen werden de factorijen in de koloniale tijd vaak gebouwd in de vorm van een fort.

De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) had verschillende factorijen waaronder Kaapstad, Colombo, Formosa, Dejima, Calicut en Ambon.

Een bekend voorbeeld van een factorij van de West-Indische Compagnie (WIC) is Fort Oranje, een permanent fort op de plek van het huidige New York.

Geweld 

De VOC mocht geweld gebruiken om de handel te beschermen.

• Dit gebeurde bijvoorbeeld als vorsten zich niet aan de afspraken hielden, zoals op de Banda-eilanden.
  
• Om smokkelen tegen te gaan, voerde de VOC speciale strafexpedities, hongitochten, uit op de Molukken. Hierbij werden alle kruidnagelbomen vernield, behalve op één eiland. Zo bleef het aanbod van kruidnagels beperkt en bleef de prijs dus hoog.
  

Jan Pieterszoon Coen 1587 tot 1629.

• Coen vertrok in 1607 naar Indië, waar hij in dienst van de VOC snel carrière maakte. In 1618 werd hij benoemd tot gouverneur-generaal, de hoogste bestuurder in Indië.
  
• Tot in de vorige eeuw werd Coen bewonderd als grondlegger van de kolonie Nederlands-Indië.
  
• Dit beeld van hem is nu veranderd, omdat er steeds meer bekend is over hoe gewelddadig hij te werk ging.

Het einde van de VOC

In de achttiende eeuw ging het slecht met de VOC.

1. Dat kwam in de eerste plaats door de toegenomen concurrentie van Engeland, dat ook een groot handelsrijk in Azië opbouwde.
   
2. In de tweede plaats daalde de vraag naar de producten waarin de VOC handelde, terwijl de kosten voor personeel en schepen alleen maar stegen. Het gevolg was een sterk dalende winst. Desondanks bleef de VOC jaarlijks een hoog dividend betalen aan de aandeelhouders.

Einde van de VOC: 1799

• Door de vierde Nederlands-Engelse oorlog (1780-1784) konden de vloten met handelswaar niet terugkeren naar de Republiek en lag de handel stil.
  
• Daarnaast waren belangrijke handelsposten in Azië tijdelijk in handen van Engeland gekomen: de VOC had geen inkomsten meer.
  
• Het bedrijf kon haar schulden niet meer betalen en ging uiteindelijk in 1799 failliet.
  
• De Nederlandse overheid nam alle bezittingen en schulden van de VOC over.

00:49

Van welke gebeurtenis kennen wij Jan Pieterszoon Coen?

02:13

Vind jij het belangrijk dat wij dit soort onderwerpen bespreken in de les?

Ja

Nee

Maakt mij niet uit.

02:40

Moet het standbeeld blijven staan?

ja

nee

Geef een oorzaak voor de ondergang van de VOC

1. De VOC-tijd: 1596 - 1799

Leerdoelen

Leerdoelen 

1. Noem drie redenen waarom het economisch goed ging met de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
2. Leg uit waarom specerijen duur waren.
3. Leg uit wat een (handels)monopolie is.
4. Leg uit wat het beginpunt was van de Nederlandse handel met Oost-Indië.
5. Leg uit om welke twee redenen werd de VOC opgericht? 
6.  Leg uit hoe aandelen werkte bij de VOC.
7. Je kunt de twee voorbeelden geven over hoe de VOC geweld heeft toegepast.
   
8. Je kunt uitleggen wie Jan Pieterszoon Coen en welke discussie en rondom hem bestaat.
   
9. Je kunt de drie oorzaken voor de ondergang van de VOC benoemen.