H4.5 Onderzoek naar evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Basisstof 5

onderzoek naar evolutie

Lesdoelen

• Je kent enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap;

• Je kunt verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en orgaanstelsel van de mens en van verschillende diersoorten;
  

• Je kunt een stamboom aflezen en construeren. 
  

Onderzoek naar evolutie

Verwantschap kan op verschillende manieren aangetoond worden:

• Door onderzoek naar overeenkomsten in anatomie (bouw, bijv. homologe organen)
• Door onderzoek naar rudimentaire organen 
• Door onderzoek naar overeenkomsten in biochemie (eiwitten, RNA, DNA of celmembranen/celwanden)

Homologe organen

Homologe organen

Hebben een overeenkomstige grondvorm door verwantschap; de functie kan verschillen

Analoge organen 
 

Wat is het verschil met homologe organen?

Dit zijn analoge organen. Organen die niet zijn ontstaan uit dezelfde grondvorm, maar door aanpassingen aan het milieu wel een vergelijkbare functie hebben.

Analoge organen

hebben een overeenkomstige vorm door overeenkomst in functie, niet door verwantschap

Samenvatting

Zijn de voorpoot van een krokodil en de voorpoot van een mol homologe of analoge organen? Leg uit

De voorpoot van een krokodil en de voorpoot van een mol zijn:

1. Homologe organen
2. Analoge organen

Zijn de vleugel van een vleermuis en de vleugel van een vlieg homologe of analoge organen? Leg uit

De vleugel van een vleermuis en de vleugel van een vlieg zijn:

1. Homologe organen
2. Analoge organen

De poten van insecten en de poten van zoogdieren zijn:

1. Homologe organen
2. Analoge organen

Wat zijn rudimentaire organen? 

Rudimentair orgaan

Een orgaan dat geen functie (meer) heeft.

Bij verre voorouders had zo'n orgaan nog wel een functie maar die is verloren gegaan tijdens de evolutionaire ontwikkeling.

Voorbeelden:

    het stuitbeentje bij de mens (ooit de aanleg van een staart)
    de verstandskiezen bij de mens
    pootresten bij slangen

Rudimentaire organen

Welke van de volgende organen zijn rudimentair?

1. De staartwervels van een mens.
2. De vleugels van een vleermuis.
3. De vleugels van een insect.

Biochemie en verwantschap

• bouw van verschillende organismen
• fossielen vergelijken
• overeenkomst in DNA of eiwitten 

Stamboom aflezen

Met een stamboom kunnen wij de verwantschap  tussen soorten bekijken

Stamboom aflezen

Stamboom aflezen

langer geleden

Zijn gibbons en orang-oetans meer of minder verwant aan elkaar dan gibbons en chimpansees? Leg uit

Zijn gibbons en orang-oetans meer of minder verwant aan elkaar dan gibbons en chimpansees? Leg uit

Fossielen

• Fossielen zijn versteende overblijfselen van organismen of afdrukken van organismen in gesteente.
  
• Door de fossielen die gevonden zijn, blijkt dat in miljoenen jaren (evolutie) soorten zijn ontstaan, veranderd en/of verdwenen zijn.
  

• De fossielen zijn een argument voor de evolutietheorie, ze laten zien dat de evolutietheorie waar kan zijn.
  

Levende fossiel

'Levende fossielen'  zijn dieren die al heel vroeger leefden en nu nog steeds (Bijv. de Naulitus, een zeedier).

Ontstaan van fossielen

Bekijk de stamboom van slangensoorten.
Welk soort is als eerste ontstaan?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 7

Welke organismen zijn meer verwant?

1. schildpad - duif
2. duif - konijn

Zelf werken

Ik heb de leerdoelen van deze les onder de knie

😒🙁😐🙂😃

Opdrachten

Je maakt opdracht: 

70, 72, 74, 78 en 82