Jahrhundertwende

• Duits
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Jahrhundertwende 

Maatschappelijke situatie

• Economische inhaalslag Duitsland
• Fin-de-siecle: definitief afscheid van periode + hoop op iets nieuws
• literatuur: veelheid aan artistieke stromingen
• Berlijn, Praag, Wenen, Budapest, München culturele centra
• 1871-1914: snelle industrialisatie, verstedelijking, technische vooruitgang
• moderne bewapening als gifgas
• adel domineert
• socialisme krijgt steeds meer voet aan de grond door uitbuiting en slechte omstandigheden
• antisemitisme 

Oostenrijk-Hongarije

• Na Nederlaag tegen Duitsland (1866) uit de Duitse bond gezet. Gevolg: geen invloed op Duitse eenwording.
• Donaumonarchie zoekt uitbreiding in Oosten. Gevolg: conflict met Rusland.
• O-H bestaat uit veel nationaliteiten (It/Slov/Oekr/Ital/Oost) dus rijk is onhoudbaar. 
• 1914: troonopvolger vermoord in Sarajevo (aanleiding WO1)
• Wenen, Budapest en Praag: Luxe: mooie straten, theaters, concertzalen en musea gebouwd.
• Mietkasernen (sociale woningbouw gebouwd)
• Gevoel dat dubbelmonarchie ten ondergaat. 

Samenvatting fragment

• (Anti-)naturalisme
  
• Onrust
  
• Nieuwe stromingen 
• Werken
  

Marx en Darwin

• Materialisme: mens is product van materie bepaald door erfelijke aanleg, milieu en plaats in het productieproces (heer of knecht)

Freud

• 1844
• Psycholanalyse: gedrag van mens komt door onbewuste en onredelijke (irrationele) drijfveren
• Constant conflict tussen door cultuur opgelegde moraal en de natuurlijke driften 
• 'God is dood'

Rilke

Rainer Maria Rilke

1875 - 1926

Proberen het 'verrassende' te onthullen

Kunstgeschiedenis Praag

Dinggedichte

Toch zijn het eerder raadsels hij plaatst de dingen in zijn werk steeds in een nieuw licht waardoor je veel nieuwe aspecten krijgt.

Der panter

Das Karussell

Herbsttag

Fragment (Rilke – Der Panther)

Der weiche Gang geschmeidig starker Schritte,

der sich im allerkleinsten Kreise dreht,

ist wie ein Tanz von Kraft um eine Mitte,

in der betäubt ein grosser Wille steht.

einde!

EINDE!