4H thema 7 basisstof 1

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Ecologie

4 Havo

Thema 7

Basisstof 1

Programma

• Intro thema ecologie: de Marker wadden
• Leerdoelen van deze les
• Abiotische/biotische factoren
• Ecosystem engineers
• Evenwicht in systemen

Wat is natuur?

Wat natuur is, is voor iedereen anders. Voor sommige zijn alleen ecosystemen die volledig ongerept (onaangetast door mensen) zijn natuur, voor anderen is zelfs een plukje gras dat tussen de stoeptegels uitpiekt natuur. 

Van Dale woordenboek: natuur = dat wat de mens om zich heen ziet als niet door hem gewijzigd.

Marker wadden

In 2016 is Natuurmonumenten gestart met de aanleg van een eilanden groep in het Markermeer om kwetsbare watervogels de ruimte te geven.

Bekijk het filmpje op de volgende slide en beantwoord daarna de vragen.

1. Zijn de Marker wadden 'natuur' volgens Van Dale?
2. Wat vind je zelf van de Marker wadden? Is het 'natuur'? Waarom wel/niet?

Marker wadden: één nieuw ecosysteem?

Voor de aanleg --> alleen water

Na aanleg --> duingebied, grasland, ondiepe plassen, wellicht ooit bosgebied

Hiermee zijn meerdere nieuwe ecosystemen gecreërd, maar wat is een ecosysteem nou eigenlijk?

= een begrensde eenheid, waarin een wisselwerking tussen de verschillende onderdelen optreedt. (bijvoorbeeld een beek of sloot) 

 

Er komen binnen elk klimaat verschillende natuurlijk begrensde ecosystemen voor, zoals bosgebieden, graslanden, woestijnen, en waterplassen. 

Ecosysteem

Leerdoelen

Aan het einde van de les kun je:

• beschrijven wat een ecosysteem is
• in de natuur biotisch en abiotische factoren onderscheiden
• de ontwikkelingen van een ecosysteem als een dynamisch proces beschrijven

(a)biotische factoren

De omstandigheden die je in een biotoop vind, noem je factoren.

Factoren kunnen biotisch of abiotisch zijn. 

Biotische factoren 

zijn levende factoren, zoals voedsel, soortgenoten en planten. 

Abiotische factoren zijn niet levende factoren, zoals het weer, 

de zon en aanwezigheid van water.

Noem ten minste drie abiotische factoren die mogelijk verschillen tussen een bos en heidegebied.

Noem twee biotische en twee abiotische factoren waar de reiger in de afbeelding hiernaast door wordt beïnvloeden. Dit kunnen ook dingen zijn die niet op het plaatje staan.

Ecosystem engineers

Je hebt nu geleerd dat organismen worden beïnvloed door hun levensomstandigheden (abiotische/biotische factoren). Sommige organismen (zowel planten als dieren) kunnen ook hun omgeving veranderen.

Bijvoorbeeld de bever die door het bouwen van een dam ervoor zorgt dat het waterpeil stijgt.

Deze organismen worden ecosystem engineers genoemd.

Verschuivend evenwicht

Evenwichten in ecosystemen

Een ecosysteem is een zelfstandig systeem dat in evenwicht (stabiel) is. Soms heeft een systeem twee stabiele situaties (zoals hiernaast):

1. helder water met vissen en waterplante

2. troebel water, waar veel vis- en plantsoorten niet in kunnen leven.

Beide situaties zijn stabiel (houden zichzelf in stand). Maar door ingrijpen kan het veranderen.

Evenwichten in ecosystemen

Bekijk afb. 6 .1 en 6.2 in je boek. 

Het heldere systeem kan omslaan in het troebele systeem  door toevoeging van meststoffen (nitraten en fosfaten). Als het water de kritische troebelheid (ookwel kantelpunt genoemd) passeert, slaat het evenwicht om --> algen groeien snel en daardoor verdwijnen water planten en dieren.

Teruggaan naar het systeem met helder water is lastiger omdat waterplanten en dieren al verdwenen zijn. De hoeveelheid meststoffen moet daarvoor verder verlaagd worden om de kritische troebelheid weer te bereiken (afb. 6.2).

Zelf werken uit het boek

Lees:

- Basisstof 1: blz. 140-144

Maak:

- Opdracht 1 en 2

Wat vond je lastig in deze les?
Welke vraag/vragen heb je nu?

Afsluiting

Heb je de leerdoelen behaald?

Aan het einde van de les kun je: 

• beschrijven wat een ecosysteem is
  
• in de natuur biotisch en abiotische factoren onderscheiden
  
• de ontwikkelingen van een ecosysteem als een dynamisch proces beschrijven

Volgende les gaan we het hebben over wat ecologen onderzoeken, welke organisatie niveaus we binnen de ecologie onderscheiden en wat voor een verstoringen effect kunnen hebben op de natuur in Nederland.