8.3 & 2.2 - Amerikaanse en Franse revolutie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Grote boek & HC Verlichting

2.1 (HC) - 8.1 + 8.2

2.2 (HC) - 8.3 + 8.4

8.3 & 2.2 - Democratische revoluties

• Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
• Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme
• De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap

Amerikaanse revolutie

1775-1783

Britse koloniën in Amerika

- verlichtingsideeën werden verspreid -> wens tot meer zelfstandigheid -> UK was hier niet mee eens

- Aanleiding revolutie: belastingen -> Boston tea Party 1773

Boston tea Party 1773

- No taxation without representation - wel belasting moeten betalen, maar niks mogen kiezen voor Engels overheid :(

- Belasting in Britse koloniën werden verhoogd ->  Britse koloniën boos -> thee boycotten -> thee in Boston in de haven gegooid

Onafhankelijkheid 1776

- 4 juli 1776 - declaration of independence

- Committees of correspondence = geheime organisatie die Engelse machthebbers verdreven -> committees namen bestuurtaken over in de 13 staten

- Amerikaanse generaal George Washington groeide uit tot leider van de onafhankelijkheidsstrijd -> kreeg meer steun vanwege pamflet van Thomas Paine (common sense) -> Paine rechtvaardigde de revolutie omdat Engelse koning de natuurrechten van de Amerikaanse burgers had geschonden.

Amerikaanse republiek

- Onafhankelijk vanaf 4 juli 1776

- grondwet vanaf 1789 -> gebaseerd op verlichtingideeën

- representatieve democratie

- staatsburgers (witte mannen) kozen zelf hun volksvertegenwoordigers in het federale parlement (wetgevende macht) en een president (uitvoerende macht)

- Er was ook een onafhankelijke rechterlijke macht

- 1791 grondrechten toegevoegd aan grondwet zoals: vrijheid van meningsuiting, geloof, drukpers en het rechts om wapens te bezitten

- Amerika is een federatie = samenwerkingsverband van staten die buitenlandbeleid samen deden, maar de staten redelijk zelfstandig bestuurt werden -> begon met 13, maar breidde zich langzaam uit

Maar... hoewel het de eerste democratische revolutie was, was er alsnog veel ongelijkheid in Amerika

Ongelijkheid

- Van 13 staten naar 50 staten -> deze staten gesticht door Europese kolonisten -> bruut geweld tegen oorspronkelijke bewoners

- staatsburgerschap niet voor vrouwen, tot slaaf gemaakte of oorspronkelijke bewoners

- Veel slavernij in de zuidelijke staten dmv plantagekoloniën -> burgeroorlog 1861-1865 tussen noordelijke staten (tegen slavernij) en zuidelijke staten (voor slavernij)

Mislukte revolutie in de Republiek 1787

Republiek

- Burgers al aan de macht

- maar Republiek leek steeds meer op een monarchie -> stadhouderschap werd erfelijk -> regenten begonnen steeds meer op de adel te lijken = onderling trouwen en bestuursambten onderling verdelen

- Burgers zagen corrupte bestuur als reden voor slechte economie -> deze kritische burgers noemden zichzelf patriotten -> patriotten wouden meer politieke macht in handen van burgers -> vanaf 1780 veel aanhangers -> oproep burgers zichzelf te bewapenen -> maar revolutie de kop ingedrukt door Pruisische troepen (vrouw stadhouder uit Pruisen) 1787

- Veel patriotten doken onder in bijv. Frankrijk

Franse revolutie 1789-1799

De revolutie der revoluties

Radicale revolutie & half Europa door oorlogen betrokken

Oorzaken

- Standensamenleving -> Adel en geestelijke voorrechten -> hoefde geen belasting te betalen en hadden eigen rechtbanken

- Derde stand = burgers vonden samenleving oneerlijk -> verlichtingsdenkers dachten dit ook

Oorzaken

- Financiële en politieke crisis in 1789 -> geld was op, koning Lodewijk XVI zoekt steun voor meer belasting -> roept Staten-Generaal bij elkaar -> voor het eerst in 175 jaar

- In Staten-Generaal heeft elke stand 1 stem -> kwam geen oplossing -> 3e stand verlaat de vergadering en roept een eigen wetgevende vergadering uit voor heel Frankrijk = de Nationale Vergadering -> gesteund door het Franse volk wordt de Nationale Vergadering het nieuwe bestuur van Frankrijk

Bestorming van de Bastille

Start van de revolutie - 14 juli 1789

Tijdlijn Franse Revolutie (1789-1799)

Fase 1 - 1e revolutie

Gematigde fase 1789 - 1792

Fase 1

- privileges van de adel en geestelijke afgeschaft

- Verklaring van de rechten van de mens -> grondrechten van alle burgers vastgelegd (volkssoevereiniteit, gelijkheid, vrijheid van meningsuiting en religie)

- Hoe democratisch moet Frankrijk worden? -> grondwet van 1791 gaf rijke burgers macht om het parlement te kiezen (censuskiesrecht) -> de koning kreeg uitvoerende macht -> constitutionele monarchie

Fase 2 - 2e revolutie

Radicale en bloedige fase = de Terreur 1792-1794

Fase 2

- revolutie is niet radicaal genoeg -> Jakobijnen = fanatieke revolutionairen grepen de macht in 1792

- Koning Lodewijk XVI en vrouw Marie Antoinette werden onthoofd in 1793 -> Franse republiek met algemeen mannenkiesrecht

- Jakobijnen stelde schrikbewind in -> onder leiding van Robespierre werden tegenstanders onthoofd door de guillotine

Europa betrokken

- Frankrijk was bang dat een Europees land Frankrijk zou binnenvallen en de revolutie zou terugdraaien -> daarom vanaf 1792 oorlog met: Oostenrijk, Pruisen, Spanje, UK, Republiek

- Frankrijk won veel -> verdreven de stadhouder in Nederland -> Nederland onder Frans bestuur (de Bataafse Republiek) 1795

- Frankrijk verspreidde verlichtingsidealen dus Nederland kort een eenheidstaat met democratische grondwet

- Terreur eindigde met dood Roberspierre 1794

Fase 3 - Het Directoire

Chaotische fase 1794-1799

3e fase

- Nieuwe grondwet 1795 -> macht bij rijke burgers -> maar afhankelijk van leger voor onderdrukken opstanden

- chaos dus -> Generaal Napoleon Bonaparte pakt zijn kans en grijpt de macht met steun van het leger

Napoleon Bonaparte aan de macht = einde Franse revolutie 1799

Napoleon kroont zichzelf tot keizer 1804

Europa & Napoleon

- Het Franse keizerrijk veroverde onder zijn leiding een groot deel van Europa -> in veroverde gebieden verlichte hervormingen (Code Napoléon)

- Code Napoléon 1802 = wetboek met verlichtingsidealen -> alle burgers voor wet gelijk, vrijheden (religie, eigendom)

Rusland was een brug te ver

Napoleon verslagen 1e keer

- Rusland veldtocht verloren -> vijanden vallen Frankrijk binnen

- Napoleon wordt afgezet en verbannen naar Elba door opstandige militairen -> wist te ontsnappen en pakte zijn macht weer terug met steun van het volk (Nieuwe koning had schrikbewind, Napoleon was meer geliefd)

- Wou Pruisen verslaan maar hij verloor de slag van Waterloo 1815

Slag van Waterloo 1815 = einde tijdperk Napoleon

Verbannen naar St Helena