3.2 genen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

3.2  genen

Even herhalen

Het genotype is:

1. De informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een organisme
2. Alle eigenschappen van een organisme.

Het fenotype is:

1. De informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een organisme
2. Alle eigenschappen van een organisme.

In de afbeelding zie je een rups die een vlinder is geworden. Hebben zij hetzelfde genotype? leg uit...

Geef met een voorbeeld aan dat een gen uit kan staan:

Uit hoeveel allelen bestaat een gen?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Door wat wordt het fenotype bepaald?

leerdoelen

3.2.1 Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant, recessief en intermediair fenotype betekenen.

Homozygoot en hetrozygoot

Voorbeeld: een gen kan informatie bevatten voor de vorm van je haar. De allelen bepalen of je homozygoot (gelijk) of heterozygoot (verschillend) voor een eigenschap bent.

Dominante en recessieve allelen

- De jongen in de afbeelding heeft twee verschillende allelen voor de haarvorm (heterozygoot). Maar je ziet alleen het krullende haar (dominante allel).

- Dominante allel = sterkere allel 

- Dominante allel zie je altijd terug in het fenotype.

- recessieve allel = zwakkere allel

- recessieve allel zie je alleen terug in het fenotype 

als er geen dominant allel aanwezig is. 

Dominante en recessieve allelen

- voor de meeste erfelijke eigenschappen zijn er twee verschillende allelen (heterozygoot). 

- Vaak is één van de twee dominant, bijv. erwtenplant is rode kleur dominant en wit recessief

Letters voor allelen

- genotypen geef je aan met een lettercombinatie.

- Het dominante allel krijgt een hoofdletter (A).

- Het recessieve allel krijgt dezelfde kleine letter (a).

Bijvoorbeeld:

- Het allel voor krullend haar is dominant. Dit kun je aangeven met de letter A.

- Het allel voor steil haar is recessief. Dit kun je aangeven met de letter a.

Letters voor allelen

Hiermee zijn drie genotypen voor haarvorm mogelijk:

1AA: Deze persoon is homozygoot voor de haarvorm krullend haar. Het fenotype is krullend haar.

2 Aa: Deze persoon is heterozygoot voor de haarvorm. Het fenotype is krullend haar.

3 aa: Deze persoon is homozygoot voor de haarvorm steil haar. Het fenotype is steil haar.

Intermediair fenotype

- geen dominant en geen recessief allel, beide even sterk.

- Bij heterozygoot fenotype ontstaat dan een intermediair fenotype.

Maken

vanaf blz. 170 

opdracht 1 t/m 6

Vanaf blz. 175 

opdracht 1 t/m 6