KA40 & KA43: De Tweede Wereldoorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

KA40 & KA43: De Tweede Wereldoorlog

Duitsland zint op wraak na een verloren wereldoorlog en vernederende vrede. Na de inval in Polen begint de Eerste Wereldoorlog. Duitsland verovert een groot deel van Europa, maar wordt door de Russen teruggedrongen en samen met de legers van de VS en Groot-Brittannië verslagen. Japan valt de VS aan, wat ervoor zorgt dat er ook een conflict ontstaat in de Stille Oceaan. Uiteindelijk capituleert Japan na de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. 

Leerdoelen KA40 & KA43 WOII

34: Je kunt de belangrijkste oorzaken voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog geven.

35: Je kunt drie belangrijke momenten uit de Tweede Wereldoorlog noemen en uitleggen.

36: Je kunt uitleggen waarom er tijdens de Tweede Wereldoorlog verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal plaats vonden.

37: Je kunt uitleggen op welke manier burgers betrokken werden bij de oorlogsvoering tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Terminologie

• Wereldoorlog: Wanneer landen en volken over de hele wereld met elkaar in oorlog zijn
• Gevochten in heel Europa, Noord-Afrika en Zuidoost-Azië
• Belang: Vernietiging op enorme schaal, grote impact op de wereld (dit nooit meer!)

LD: nvt

Oorzaken Tweede Wereldoorlog

1. Rivaliteit tussen Duitsland en Frankrijk
2. Afwikkeling van de Eerste Wereldoorlog en het Verdrag van Versailles
3. Herstel oude glorie
4. Ideologische motieven
   
5. Japanse expansiedrift

LD: 34

Rivaliteit

• Napoleon verovert Duitse gebieden, einde Heilige Roomse Rijk
• Opkomst Duits nationalisme, ontstaan Duitse staat na de Frans-Duitse oorlog in 1871
• Vernederend: eenwording wordt getekend in Versailles!
• Elzas-Lotharingen naar Duitsland

LD: 34

Franse wraak

• Franse wraakgevoelens spelen op voorafgaand aan WO1
• Fransen willen Duitsland zo hard mogelijk straffen in Versailles
• Straf moet zo hard zijn, dat Duitsland zich nooit kan herstellen!
• Enorme herstelbetalingen, verlies grondgebied, etc. 

LD: 34

Koppige Fransen

• Door enorme straffen opkomst van extremistische partijen zoals NSDAP van Hitler
• Elke poging tot toenadering tussen Duitsland en de rest van Europa wordt gesaboteerd door .. Frankrijk!

LD: 34

Verdrag van Versailles

• Harde straffen voor Duitsland, vernederd als hoofdschuldige
• Duitsland gedwongen te tekenen, geallieerden dreigen met invasie
• Duitsland wordt de 'paria' van Europa
• Onvrede in Italië; wordt niet voldaan aan toezeggingen

LD: 34

Herstel oude glorie

• Italië: Mussolini droomt van 'Mare Nostrum': groot imperium aan de Middellandse Zee
• Duitsland: Na het Heilige Roomse Rijk en het Keizerrijk moest het Derde Rijk komen; duizendjarig rijk met herstel van Duitse glorie

LD: 34

Ideologische motieven

• Hitler: Duitse volk heeft lebensraum nodig ten koste van Untermenschen (Joden/Slavisch)
• Deze lebensraum zou in Oost-Europa liggen!
• Ontvolking, vervolgens Duitse boeren richting het oosten
• Anticommunistisch; extreemlinks tegenover extreemrechts

LD: 34

Japanse expansiedrift

• Snelle industrialisatie eind 19e-begin 20e eeuw
• Bezit weinig landbouwgrond en grondstoffen, groei afhankelijkheid buitenland
• Al vóór WOII veroveringen in Azië
• Japanners vinden eigen cultuur superieur t.o.v. andere culturen
• Voorbestemd Azië te overheersen

LD: 34

Appeasement werkt niet

• Geallieerden willen oorlog voorkomen, komen tegemoet aan Hitlers' eisen van Heims im Reich
• Duitsland neemt Tsjechoslowakije in, krijgen laatste waarschuwing
• Niet-aanvalsverdrag DUI en SU
• Polen wordt binnengevallen op 1 september 1939, GB en Frankrijk verklaren Duitsland de oorlog

LD: 35

Nabespreken

• Wat is volgens jou de belangrijkste oorzaak van het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog? Waarom? 
• Leg uit waarom de Tweede Wereldoorlog ook wel een voortzetting van de Eerste Wereldoorlog wordt genoemd. 

Belangrijkste momenten

1940: Fall Gelb en Fall Rot; de oorlog in West-Europa

1941: Operatie Barbarossa

1941: De aanval op Pearl Harbour

1942: Slag om Stalingrad

1944: Operatie Overlord; D-day

1945: Slag om Berlijn, capitulatie DUI

1945: Atoombommen, Japanse capitulatie

LD: 35

Maart 1940

Eerste halfjaar van de oorlog

• Polen wordt binnen een maand veroverd met de Blitzkrieg; snel oprukken met gemotoriseerde eenheden en bombardementen
• Oorlogsverklaring GB en Frankrijk levert niets op; helpen Polen niet en vallen Duitsland niet aan
• Hitler wil tweefrontenoorlog voorkomen!

LD: 35

Blitzkrieg in West-Europa

• 'Sitzkrieg' aan het westfront
• Hitler wil eerst rust in het westen, voor grote aanval op het oosten
• Operatie Fall Gelb en Fall Rot met als doel veroveren en uitschakelen vijanden in het westen
• Met Blitzkrieg tactiek worden NL, België en Frankrijk in anderhalve maand (!) verslagen!

LD: 35

Battle of Britain

• Groot-Brittannië twijfelt: vrede of doorvechten?
• Churchill overtuigt het volk om strijdbaar te blijven
• 'Battle of Britain'; luchtoorlog die wordt gewonnen door GB
• Hitler kiest eieren voor z'n geld en richt zijn blik op het oosten

LD: 35

Operatie Barbarossa

• Aanval op Sovjet-Unie in juni 1941
• Stalin en het leger totaal verrast; complete chaos zorgt voor grote aantallen krijgsgevangenen
• Enorme gebiedsveroveringen
• Opmars stopt bij het invallen van de winter, vlak voor Moskou en Leningrad (Sint-Petersburg)
• Hongerplan en einsatzgruppen

LD: 35

December 1941

Aanval op Pearl Harbour

• Economische sancties voor Japan
• Japan wil enige serieuze tegenstander in Stille Oceaan (tijdelijk) uitschakelen: de VS
• Aanval op marinehaven Pearl Harbour, Hawaii, VS
• Aantal boten tot zinken, belangrijkste schepen intact
• VS gaat deelnemen aan WOII

LD: 35

Februari 1943

Slag om Stalingrad

• Zomer 1942: Nieuw offensief Duitsland, wederom grote gebiedsveroveringen
• Hitler wil perse Stalingrad veroveren! Stuurt belangrijkste troepen die kant op
• Duitsers weten nagenoeg de hele stad te veroveren
• Ontstaan stadsguerilla

LD: 35

Keerpunt

• Sovjet-Unie herovert langzaam delen van de stad terug
• Omsingelt het Duitse leger met een tangbeweging, overgave generaal Paulus op 2 februari '43
• Keerpunt aan het Oostfront!
• Vanaf dat moment wint de Sovjet-Unie steeds meer terrein!

LD: 35

Operatie Overlord

• Stalin dringt aan op een tweede front in Europa
• Aanval via Italië mislukt, nieuwe invasie in Noordwest Frankrijk
• 6 juni 1944: D-day, landing Britse en Amerikaanse troepen in Normandië
• Na moeizaam begin steeds meer gebieden bevrijd

LD: 35

Oktober 1944

Slag om Berlijn

• Sovjet-troepen en Amerikaanse troepen komen elkaar tegen in Duitsland, begin 1945
• April 1945: omsingeling en slag om Berlijn, na twee weken en ruim 300.000 doden capitulatie Duitsland
• Hitler pleegt zelfmoord

LD: 35

Oorlog in de Stille Oceaan

• Japanners veroveren vanaf 1942 groot deel Zuidoost Azië
• Amerikanen verslaan Japanners eiland voor eiland
• Japanners vechten zonder doodverachting, zelfmoordmissies
• VS bang voor hoog aantal slachtoffers bij militaire aanval op Japanse hoofdeiland

LD: 35

Augustus 1945

Atoombom

• Manhattenproject: ontwikkeling atoombom door Oppenheimer
• VS gooit atoombommen op Hiroshima en Nagasaki om Japan te dwingen tot capitulatie
• Met Japanse overgave einde aan Tweede Wereldoorlog

LD: 35

Verwoesting

• Burgerbevolking legitiem doelwit: bombardementen om 'moreel' te breken (bijv. atoombom)
• Zowel geallieerden als As-mogendheden maakten zich hier schuldig aan!
• Voorbeeld: Opstand van Warschau, hele stad vernietigd
• Zie: Masters of the Air, serie

LD: 36/37

Conclusies van jullie docent

•  In West-Europa waren veel bombardementen en veel leed, maar weinig daadwerkelijke gevechten
• Centrale conflict was het conflict in Oost-Europa: in Rusland overleden 27 miljoen mensen (soldaten en burgers) minimaal!
• Zowel Duitsers als Russen waren extreem wreed in de door hen veroverde gebieden
• Japan had de oorlog tegen de VS nooit kunnen winnen; de aanval was een wanhoopspoging

Gebeurtenissen

• Wat waren volgens jullie de drie belangrijkste gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog?
• Welk land was er belangrijker voor de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog, de VS of de SU?