Les 11: Uitdagingen verzorgingsstaat

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Isara

1

10

15

9

3

4

17

11

2

19

18

7

20

5

14

16

8

6

12

Les 9: Uitdagingen voor de verzorgingsstaat

Welkom! We gaan vandaag aan de slag met het allerlaatste thema: de verzorgingsstaat!

H3 - Welzijnsdilemma

Les 11: Uitdagingen verzorgingsstaat

Wat gaan we vandaag doen?

Opening (tel. tas (plattegrond) leerdoelen)

Mededelingen

Terugblik

Stil lezen 

Uitleg (kritiek-uitdagingen-rol overheid)

Uitleg PO/Zelfstandig werken 

Afsluiting met check 

Aan het eind van deze les:

1.  ken je de definitie van een verzorgingsstaat.
2. heb je kennis gemaakt met een aantal dilemma's in de verzorgingsstaat.
3. heb je ten aanzien van deze dilemma's een eigen standpunt ingenomen

Ik leer...

-... met welke uitdagingen de verzorgingsstaat te maken heeft

-... welke problemen onze verzorgingsstaat kent

-... waar misbruik gemaakt wordt van de verzorgingsstaat, de gevolgen hiervan en de rol van de overheid 

Waar hebben we het over gehad

- Het welzijnsdilemma

- Ontwikkelingen & verzorgingsstaat

- Functies van de verzorgingsstaat

- Verzorgingsstaat in de grondwet

--> werk

--> wonen, milieu en gezondheid

--> onderwijs

- Sociale (on)gelijkheid

- Sociale zekerheid

- Internationale vergelijking 

Je kunt aan de hand van vier maatschappelijke ontwikkelingen uitleggen welke functies van de verzorgingsstaat onder druk komen te staan in de toekomst.

Terugblik: Internationale vergelijking 

3 systemen:

1. Liberaal/Angelsaksisch (R)

2. Sociaaldemocratisch/Scandinavisch (L)

3. Corporatistisch/Rijnlands (M)

Allemaal kenmerken: waarden, rol overheid, niveau voorzieningen

Leerlingen vragen

Uitleg

Kritiek huidige verzorgingsstaat

• De betaalbaarheid.
• Onbedoelde gedragsprikkels.
• Veel misbruik van het systeem

Betaalbaarheid

Bijna 70 procent van de overheidsuitgaven gaat naar de verzorgingsstaat. Kosten blijven oplopen --> solidariteit onder druk

• Stijging van bijstandsgerechtigden: 170.000 in 1970 tot 437.000 in 2018.
• Stijging onderwijskosten: 6 miljard in 1960 naar 30 miljard in 2018.
• Stijging AOW-uitkeringen: 800.000 in 1960 naar 3,4 miljoen in 2018.
• Stijging kosten gezondheidszorg: 17 miljard in 1980 naar 100 miljard in 2018.

Onbedoelde gedragsprikkel

Het grote aanbod aan voorzieningen en uitkeringen kan mensen (onbewust) passief maken.

VB. Van een uitkering naar een baan met minimum loon levert financieel weinig op.
Gevolg: afhankelijkheid, maar ook misbruik.

Iemand met een bijstandsuitkering kan vaak ook huurtoeslag en zorgtoeslag aanvragen.

Welke politieke ideologie zal het eens zijn met de stelling 'de verzorgingsstaat maakt passief'?

1. Links
2. Rechts

Misbruik voorzienigen

We spreken van misbruik van voorzieningen als mensen meer geld van de overheid ontvangen dan dat ze, gezien hun situatie, zouden moeten krijgen. 

Voorbeeld: 2 mensen met een uitkering geven elk een ander adres op, maar wonen in werkelijkheid samen.

Bedenk een ander voorbeeld van misbruik van voorzieningen

Uitdagingen toekomst verzorgingsstaat

4 uitdagingen door nieuwe ontwikkelingen:

• Vergrijzing en ontgroening
• Individualisering
• Globalisering
• Europese eenwording 

Gevolg: solidariteit kan onder druk komen te staan

1) Vergrijzing & ontgroening

• Door verzorgingsstaat leven mensen gezonder. Zwaar/gevaarlijk werk is afgenomen
• Financiële en personele consequenties
• Generatieconflicten

De vergrijzing en de ontgroening hebben invloed op de bevolkingsopbouw en de kosten van de gezondheidszorg.

1. Waar
2. Niet waar

https:

Door de vergrijzing ontstaat er minder werkgelegenheid.

1. Waar
2. Niet waar

2) Individualisering

• Mensen staan meer als individu in de samenleving --> traditionele verbanden minder hecht; eigen keuze; minder verbonden
• "What's in it for me"
• De verzorgingsstaat maakt mensen minder afhankelijk van  omgeving
• Mensen voelen zich minder verantwoordelijk voor anderen

Keerzijde individuele vrijheid

• Onafhankelijkheid en vrijheid: mensen minder bereid bij te dragen aan minderbedeelden en  minder solidair voelen met bepaalde groepen
• Verzorgingsstaat: evenwicht vinden tussen individuele vrijheid en maatschappelijke verbondenheid
• Verbindingsfunctie al extra onder druk door vergrijzing en ontgroening

3) Globalisering

• Economieën verbonden en reageren op elkaar
• Productieproces in meerdere landen (werkgelegenheid)
• Bedrijven naar lageloonlanden (belasting)

Niet in NL geproduceerd?

Globalisering kan voor de verzorgingsstaat grote gevolgen hebben. Op welke twee manieren kan globalisering tot problemen leiden voor de verzorgingsstaat?

4) Europese eenwording

• Landen moeten zich houden aan gezamenlijke afspraken
• Er is bijv. een max. begrotingstekort (3%)

Aan de slag

Aan de slag: PO

Wat	- Vorm duo (schrijf op lijst) - Lees opdrachtenbeschrijving goed - Stel vragen - Havo: Kies onderwerp (geef aan mij door) - Begin met uitwerken
Hoe	Samen
Uitkomst	Duo's met onderwerp en begin PO

Vier functies verzorgingsstaat

• Verzorgen: bijv. verplichte zorgverzekering/verpleeghuizen

• Verzekeren: sociale zekerheidsstelsel --> uitkeringen, AOW

• Verheffen: bijv. Onderwijs, bibliotheken, cultuursubsidies

• Verbinden: via onderwijs, zorg etc. maakt overheid verschillen tussen bevolkgingsgroepen kleiner

Check

Hoge kosten

Passieve mensen

Misbruik van voorzieningen

Bezuinigingen

Controle

Meer werk

Eigen verantwoordelijkheid

Welke politieke stroming kijkt het meest kritisch naar de verzorgingsstaat?

1. Sociaal democraten
2. Christen democraten
3. Liberalen
4. Populisten

Afsluiting

Volgende les

Toekomst van de verzorgingsstaat + PO

Huiswerk:

PO