4B 6.3 Spelling - 3

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 4

Samenstellingen, (stoffelijke) bijvoeglijke naamwoorden en voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord, hoofdletters en leestekens

Lesdoelen

• Je kunt samenstellingen van zelfstandige naamwoorden maken;
• je kunt het (stoffelijk) bijvoeglijk naamwoord en het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord herkennen en correct schrijven;
• je hoofdletters juist gebruiken;
• leestekens in zinnen en woorden juist gebruiken. 

Samenstellingen

+

=

fiets + zaal = fietszaal

Samenstelling met tussen -s 

Als je een -s hoort, schrijf je hem.

Voorbeeld: stationsklok

Als het tweede deel van de samenstelling met een s-klank begint, is de tussen-s lastig te horen. Vervang dan het tweede deel en schrijf de –s als je hem in een vergelijkbare samenstelling hoort.

Voorbeeld: dorpsstraat, want: dorpshuis

Samenstelling

Een samenstelling maak je van twee of meer woorden. Soms moet je tussen de woorden een extra letter zetten: een tussen -s of tussen -n.

Bijvoorbeeld:  dorpskern, kattenbak

Tussenletters -en-

Het eerste woord heeft altijd een meervoud op -en.

Bijvoorbeeld:

krantenbezorger - kippensoep - rozengeur

Tussenletter -e-

• Het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is.
• Het eerste woord heeft een versterkende betekenis.
• Het eerste woord heeft meervoud op -en én op -s.

Bijvoorbeeld:

Koninginnedag - apetrots- secondewijzer

Afkortingen in samenstelling

1. Als je de afkorting letter voor letter uitspreekt zoals vmbo, dan KOPPELTEKEN

2. Als je de afkorting uitspreekt als 1 woord

zoals in havo, dan AAN ELKAAR

Afkortingen in samenstelling

havoleerling, maar vmbo-leerling

(want vmbo spreek je als losse letters uit, maar havo als een woord.)

BMW-dealer, pincode

Afkortingen in samenstelling

LET OP:

Als het voor de uitspraak noodzakelijk is 

of 

bij een afkorting met meer hoofdletters:

KOPPELTEKEN

Maak een samenstelling van de woorden:
trap + huis

Maak een samenstelling van de woorden:
buur + ruzie

Maak een samenstelling van de woorden:
volk + zanger

Bijvoeglijk naamwoord

Bijvoeglijke naamwoorden

- zeggen iets over het zelfstandig naamwoord  

Wat kun je zeggen over deze auto?

                              

Stoffelijk bijvoeglijk naamwoord

Een stoffelijk bijvoeglijk naamwoord zegt van welk materiaal het zelfstandig naamwoord gemaakt is.

Een stoffelijk bijvoeglijk naamwoord eindigt op 'en'.

De ring is van goud. --> Het is een gouden ring.

De broek is van katoen. --> Het is een katoenen broek.

Als het bewerkt materiaal is, schrijf je alleen het woord.

De tas is van plastic. --> Het is een plastic tas.

Het shirt is van nylon. --> Het is een nylon shirt.

Wat is de juiste vorm van het bijvoeglijk naamwoord?

hout – In de tuin staat een … schuurtje.

1. hout
2. houte
3. houten

Wat is de juiste vorm van het bijvoeglijk naamwoord?

zijde – Zij draagt een … bloesje.

1. zijde
2. zijden

Wat is de juiste vorm van het bijvoeglijk naamwoord?

wol – Die … jas is lekker warm.

1. wol
2. wollen
3. wolle

Wat is de juiste vorm van het bijvoeglijk naamwoord?

plastic – Je moet betalen voor een … tasje.

1. plastic
2. plastice
3. plasticen

Voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord

Je kunt ook een voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord gebruiken.

Het eten is aangebrand. --> Het aangebrande eten.

Het kind is gered. --> Het geredde kind.

Je schrijft het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord zo kort mogelijk, tenzij het niet anders kan voor de uitspraak.

De weg is verbreed. --> De verbrede weg.

Die sokken zijn gekrompen. --> De gekrompen sokken. 

Schrijf het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord op.

het (verbouwen) huis

Schrijf het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord op.

het (bederven) vlees

Schrijf het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord op.

de (verwoesten) stad

Schrijf het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord op.

het (vergroten) kantoor

Schrijf het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord op.

het (stranden) schip

Waarom leestekens en hoofdletters?

hoofdletters en leestekens maken een tekst makkelijker om te lezen je weet waar een zin begint en eindigt hierdoor begrijp je de tekst ook beter

PUNT (1)

- Aan het einde van een zin

Vandaag heb ik een hockeywedstrijd.

Morgen ga ik logeren bij mijn vriendin.

PUNT (2)

- Na of in sommige afkortingen

d.m.v.  -  m.a.w.  -   i.i.g.

  dhr.  -  mevr.  -   mej.

max.   -  min.  - nr.

VRAAGTEKEN

- Na een vraag

Tot hoe laat ben jij vanmiddag op school?

'Neem jij mijn tas mee?' vroeg Martijn.

UITROEPTEKEN (1)

- Om aan te geven dat iemand luid roept

'Ik ben beneden!' klonk het vanuit de kelder.

UITROEPTEKEN (2)

- Om een bevel of waarschuwing aan te geven

Halt, of ik schiet!

Stop!

Kom hier!

KOMMA (1)

- Als pauzeteken in een zin

Onze hond eet erg veel, toch is hij niet dik.

KOMMA (2)

- Tussen de delen van een opsomming

Ik hou van verschillende smaken ijs: chocolade, vanille, bosvruchten en cookie&caramel.

KOMMA (3)

- Tussen twee persoonsvormen

Als je fietsband lek is, moet je ervoor zorgen dat het gemaakt wordt.

Samengestelde zin

Van twee zinnen is één zin gemaakt. Een zin heeft dan twee persoonsvormen.

Juist of onjuist:
nederlandse

1. Juist
2. Onjuist

Juist of onjuist:
Mercedes

1. Juist
2. Onjuist

Juist of onjuist:

Pieter Van Duinrade

1. Juist
2. Onjuist

Trema (") 

In sommige woorden schrijf je een trema. Je voorkomt zo dat je een woord verkeerd uitspreekt.

Het trema maakt duidelijk dat het om twee klinkers gaat,

en niet om één klank.

poëzie / zeeën / beëindigen 

Koppelteken (-) 

In sommige woorden schrijf je een koppelteken. Je voorkomt zo dat je een woord verkeerd uitspreekt. 

familie-uitje / auto-expert / maar knieoperatie

Het koppelteken schrijf je tussen twee delen van een samenstelling:

1. als de samenstelling verkeerd uitgesproken kan worden

2. in aardrijkskundige aanduidingen

3. voor of na een hoofdletter

4. na een cijfer, afkorting of symbool

Waarom heeft het woord een trema?
geïnteresseerd

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Neem het onderstreepte woord over en zet een trema of koppelteken waar dat moet.
Yvette denkt dat ik haar naaap met mijn nieuwe kapsel.

______

Neem het onderstreepte woord over en zet een trema of koppelteken waar dat moet.
Jasmina's vader ging naar de BMWdealer voor een proefrit.

___________

Neem het onderstreepte woord over en zet een trema of koppelteken waar dat moet.
De mentor heeft de klas geinformeerd over de verschillende keuzevakken.

____________

Neem het onderstreepte woord over en zet een trema of koppelteken waar dat moet.
Je kunt meeeters beter niet uitknijpen.

_________

Opdrachten

Maak tot slot opdracht 17, 19 t/m 21

(pagina 227-228)