4.3 Nederland bezet, keuzes in oorlog en bezetting, vijf jaar bezetting week 5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

De Tweede Wereldoorlog 1939-1945

4.3 Nederland bezet

Keuzes in oorlog en bezetting, 

vijf jaar bezetting.

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kun je herkennen en of uitleggen

-wat voorbeelden zijn van collaboratie, verzet en aanpassing 

-hoe het leven eruit zag tijdens de Duitse bezetting 

-waarom de Slag om Arnhem resulteerde in het ontstaan van de Hongerwinter

Nederland bezet

Nederland mobiliseert

november 1939

De Nederlandse regering hoopt dat, net als tijdens de Eerste Wereldoorlog,

Nederland neutraal zou blijven. 

Uiteindelijk wordt pas laat besloten om tóch te mobiliseren en gebruik te maken van de Hollandse Waterlinie.

Duitsland valt aan

10 mei 1940

Op vrijdagmorgen, om 3.55, valt het Duitse leger het slecht bewapende Nederland aan. Op sommige plekken, zoals bij de Afsluitdijk en de Grebbelinie, wordt nog behoorlijk tegenstand geboden, maar tegen de Duitse Blitzkrieg is niets opgewassen.

Regering wijkt uit naar Londen

13 mei 1940

Om niet in de handen van de Duitsers te vallen, wijkt een 

groot deel van de Nederlandse regering uit naar Engeland.

Vanuit Londen zal koningin Wilhelmina de Nederlanders motiveren 

om niet op te geven en tegen de bezetters te strijden.

Bommen op Rotterdam

14 mei 1940

Hoewel de stad zich al heeft overgegeven, 

bombarderen de Duitsers Rotterdam tóch.

Het bombardement duurt maar een kwartier, maar de binnenstad is verwoest, en zal pas na de oorlog weer worden opgebouwd.

Nederland capituleert

15 mei 1940

Na het bombardement op Rotterdam, en de Duitse dreiging om ook andere steden te bombaderen, kan Nederland niets anders dan zich overgeven.

In totaal komen in de meidagen van 1940 ongeveer 2200 mensen om het leven.

Deel van Duitsland

29 mei 1940

Nederland wordt een deel van Duitsland: Reichskommissariat Niederlande

De Oostenrijker Arthur Seyss-Inquart wordt Reichskommisar. 

De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), die collaboreerde met de Duitsers,

is de enige politieke organisatie die mag blijven bestaan.

De leider van de NSB, Anton Mussert, mag zich 'Leider van het Nederlandsche Volk' noemen, maar de Duitsers zijn uiteindelijk de baas.

Gelijkschakeling

vanaf mei 1940

Elke burger, organisatie en vereniging moet zich houden aan de ideeën van de Nazi's en trouw zijn aan het Leidersbeginsel. Iedereen die dit niet doet, 

wordt ontslagen en of opgepakt.

Journalisten mochten alleen schrijven wat de Nazi's opdroegen (censuur).

Gelijkschakeling

vanaf mei 1940

Elke burger, organisatie en vereniging moest zich houden aan de ideeën van de Nazi's en trouw zijn aan het Leidersbeginsel. Iedereen die dit niet deed, 

werd ontslagen en of opgepakt.

Journalisten mochten alleen schrijven wat de Nazi's opdroegen (censuur)

De eerste bezettingsmaanden

mei 1940 - februari 1941

De Duitsers gedragen zich meestal keurig en de meeste Nederlanders 

pakken hun normale leven op en werken, passief of actief,

met de Duitsers samen: aanpassing. 

Nederlandse bedrijven kunnen goed geld verdienen aan de 'Duitse oorlog'...

Behalve de NSB zijn er ook andere 

Nederlanders die actief tot samenwerking oproepen, zoals 

de Nederlandsche Unie.

Andere Nederlanders kiezen bewust om samen te werken, om te voorkomen dat hun positie 

wordt ingenomen door een NSB-er of Duitser.

Februaristaking

februari 1941

De eerste grote verzetsactie tegen de Duitse bezetter in Nederland. Aanleiding waren de razzia's in Amsterdam, als reactie op de moord op een NSB-er.

De staking was het enige massale en openlijke protest tegen de Jodenvervolging in heel bezet Europa.

Arbeidsinzet

mei 1943

Wat begon als vrijwillig werken in Duitsland, wordt in 1943 verplicht: alle mannen tussen 18 en 35 jaar moeten zich melden.

Uiteindelijk werken rond de 500.000 

Nederlanders in Duitsland.

Vechten voor 

de vijand

De Nederlandse SS bestond uit ongeveer 7000 man.

Onderduiken

Onderduiken om je te verbergen zodat je niet werd opgepakt door de politie of Duitsers. Dit waren niet alleen Joden, maar iedereen die het risico liep opgepakt te worden: studenten, mannen, verzetsstrijders enz. 

Op het hoogtepunt waren er alleen al in Nederland ruim 350.000 mensen ondergedoken

Verzet

Wat is verzet?

Aanslagen plegen of illegale krantjes verspreiden? Onderduikers helpen? Je radio niet inleveren om naar Radio Oranje te luisteren?  Je fiets niet inleveren? Of naar rechts gaan als de Duitsers zeggen dat je naar links moet gaan?

In totaal waren er rond de 45.000 Nederlanders die actief verzet pleegden. 

Maar dat konden ze niet doen zonder de hulp van honderduizenden anderen.

Verzet plegen was levensgevaarlijk: niet alleen voor jezelf, maar ook voor je omgeving.

Om te voorkomen dat Joden worden opgepakt,

worden identiteitsbewijzen vervalst...

Gevolgen van de Duitse bezetting voor de Nederlandse bevolking: 

-distributiebonnen voor voedsel, brandstof etc.

-avondklok

-kranten gecontroleerd

-steeds meer anti-Joodse maatregelen

-hongerwinter

-terreur

-dictatuur, geen rechtsstaat meer

Slag om Arnhem

september 1944

De Geallieerden willen doorstoten tot het noordelijk deel van Nederland, 

om daar vandaan Duitsland binnen te vallen, maar ze vergissen zich in kracht van de Duitsers. Operatie Market Garden is mislukt bij Arnhem ('Brug te ver'). Het zuiden was bevrijd, het noorden nog niet. 

Spoorwegstaking

september 1944 - mei 1945

Om de geallieerde opmars te helpen, roept Radio Oranje het spoorweg-personeel op om te gaan staken. Zo kunnen de Duitsers geen gebruik meer maken van het spoor voor hun oorlog. 

Het zorgt uiteindelijk ook voor voedsel- en brandstoftekorten...

Hongerwinter

november 1944 - april 1945

De Hongerwinter had een aantal oorzaken. Zo was er geen aanvoer van kolen meer mogelijk uit Limburg, omdat dit deel van Nederland al was bevrijd. Daarnaast zorgde de Spoorwegstaking ervoor dat er niets meer werd vervoerd én namen de Duitsers wraak door hoofdroutes naar West-Nederland te blokkeren

Het systeem van de distributiebonnen, dat al in 1939 was ingevoerd,

werkt in de laatste fase van de oorlog niet meer: er wás gewoon niets meer

Duitse capitulatie

4 mei 1945

In Hotel De Wereld in Wageningen wordt op 5 mei onderhandeld 

over de onvoorwaardelijke overgave van de Duitse troepen in Nederland.

De Duitse troepen hebben zich overigens al op 4 mei overgegeven 

aan de geallieerden.

De Bevrijding

mei 1945

De bevrijding wordt tegenwoordig gevierd op 5 mei, maar Nederland werd niet overal op 5 mei bevrijd: soms was het eerder, soms veel later, zoals op Texel. 

Dit eiland werd pas op 20 mei 1945 bevrijd.

Hoewel het is verboden, is de reactie van Nederlanders op verraders, 

profiteurs en collaborateurs begrijpelijk.

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kun je herkennen en of uitleggen

-wat voorbeelden zijn van collaboratie, verzet en aanpassing 

-hoe het leven eruit zag tijdens de Duitse bezetting 

-waarom de Slag om Arnhem resulteerde in het ontstaan van de Hongerwinter

In het door nazi-Duitsland bezette Europa kwamen onder de bevolking drie houdingen voor tegenover de nazi's. Welke drie houdingen zijn dit?

1. Opstand, verzet, collaboratie
2. Aanpassing, collaboratie, verzet
3. Aanpassing, opstand, verzet
4. Collaboratie, revolutie en opstand

Het helpen van een onderduiker is een vorm van .....

1. Verzet
2. Aanpassing
3. Collaboratie

Je zit voor de oorlog in de NSB en tijdens de oorlog krijg je een functie als burgemeester aangeboden. Je neemt dit aan.

1. Aanpassing
2. Collaboratie
3. Verzet

Je vader vraagt of je krantjes met het echte ongecensureerde nieuws rond wil brengen. Je doet dit.

1. Aanpassing
2. Collaboratie
3. Verzet

Het tekenen van de Ariërverklaring (= in je persoonsbewijs kwam te staan of je wel/niet ariër was). Een arier is volgens de rassenleer het superieure ras.

1. Verzet
2. Aanpassing
3. Collaboratie