1.1 Planeet aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

1.1 Planeet aarde

H1 Ons eiland in de ruimte

Systeem aarde

Teken -uit je hoofd- de opbouw van de aarde inclusief benamingen 

(van binnen naar buiten) 

Opbouw aarde

• kern; vaste binnenkern, vloeibare buitenkern, radioactief
• mantel; traag stromend vast gesteente (convectiestromen)
• aardkorst; vast

--> temperatuur neemt toe

--> druk neemt toe

Lesdoel

• Hoe wordt de ouderdom van de aarde gemeten?
  
• Hoe is de aardbol opgebouwd?
  

Planeet aarde

Noteer aan de hand van par. 1.1 vijf kenmerken van de aarde

Planeet aarde

1. Derde planeet in het zonnestelsel
2. Zon verzorgt de warmte op aarde
3. Bestaat uit steen
   
4. Opgebouwd uit kern, mantel en korst
   
5. 4700 graden in de kern

Geologische tijdschaal

onderscheid op basis van

kenmerkend planten- en dierenleven of gesteente

Ouderdom aarde

Relatieve tijdschaal - absolute tijdschaal

• Bekijken lagen in de bodem, ijs/grondboringen; 
• Hoe dieper, hoe ouder (relatief);
• Per laag zijn fossielen en gesteentes terug te vinden;
• Aan de hand van die fossielen en gesteentes - inschatting klimaat waarin ze leefden
• Aan de hand van de radioactieve straling die nog aanwezig is, kan men berekenen hoe oud de laag is (absoluut). 

Radiodatering

Fossielen zitten alleen in sedimentair gesteente. Dit is 'afzettingsgesteente' en daardoor dus afgesleten van allerlei verschillende rotsen --> kan je dus niet meten, want dan krijg je de leeftijd v/d oorspronkelijke rotsen. 

Metamorf en stollingsgesteente is te heet voor fossielen. Metamorf gesteente is ontstaan uit sedimentair of stollinggesteente, dus dan krijg je ook de oorspr. leeftijden van die rotsen. 

stollingsgesteente

meet je leeftijd sediment gesteente (met fossiel) wat tussen 2 stollingsgesteentes inzit, door de stollingsgesteentes boven en onder te meten. 

radioactief = het verval (veranderen in een ander atoom), kan zo vaak vervallen tót het een ander isotoop wordt. (bepaalde tijd (zeggen 4,5mld)  hoelang het duurt van U-238 naar Th-234)

Dan meten ze hoeveel er van de beginstof (moederisotoop) in verhouding tot het eindproduct (dochterisotoop) in zit, kun je berekenen hoe oud de steen is. 

= de tijd om van moeder --> dochter te worden

Aannames: bekende begincondities, constante vervalsnelheid en een gesloten systeem

1. was het aan begin wel allemaal moederisotoop, of was er ook al dochterisotoop? - niet na te gaan, ~aanname

2. afgelopen 100 jaar pas verval gaan testen. Lijkt redelijk constant, maar grote aanname dat 100j constant = 1 miljard jaar constant. Lijkt wel variatie in te zitten met afstand tot zon. 

3. Gesloten systeem? Kan best water doorheen zijn gesijpeld. Uranium lost op in water, lood bv niet. --> klopt de berekening niet en krijg je een vertekend beeld.

Er zijn gesteente waar je de 'isochroon' methode kunt gebruiken. Radium-87 vervalt namelijk naar Strontium-87. Je meet hoeveel Strontium-87 er in het gesteente zit in verhouding tot Strontium-86, want Sr-86 vervalt niet.

Voordeel = je hoeft de beginsituatie niet te weten hoeveel dochterisotoop er al in zat. 

Je doet wel weer 2 aannames:

1. alle gesteente is van dezelfde rotsformatie (losse stenen op de grond hoeven niet van deze rots afkomstig te zijn)

2. De verhouding 87-86 is door het hele gesteente hetzelfde

Aanname 2: 86-87 was aan het begin overal gelijk = het vloeibaar gesteente is ideaal gemengd. Maar lava is vaak stroperig en mengt niet gemakkelijk. In 1 rots vind je alsnog 12 miljoen jaar aan verschil. 

De aardkorst "drijft" op de mantel

Sferen

Lithosfeer: gesteentelaag, aardkorst + bovenste vaste gedeelte van de mantel

Asthenosfeer: plastisch/taai-vloeibaar

Opdracht

1. Maak in je schrift een tabel met twee kolommen.
   
2. Schrijf boven die kolommen basalt en graniet. 
   
3. Noteer per gesteente minstens drie kenmerken
   

Graniet                 Basalt

Aardkorst

Oceanisch: 

• basalt
  
• zwaar gesteente
  
• 8 km dik
  
• s.g. 3,0

Continentaal: 

• graniet
  
• licht gesteente
  
• 40 tot 80 km dik
  
• s.g. 2,7

Conclusie

• Hoe wordt de ouderdom van de aarde gemeten? 
  
• Hoe is de aardbol opgebouwd?
  

Opdrachten

Maak Systeem Aarde

Hoofdstuk 1

§ 1

Opdr. 1, 3 t/m 6 & 8