BERH Het zintuigenstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 4

11.1 en 11.2 zintuigen en adequate prikkels

Leerdoelen:

11.1.1 Je kunt de werking van zintuigen beschrijven.

11.2.1 Je kunt aangeven waar het gezichtszintuig, het gehoorzintuig en het evenwichtszintuig liggen en wat hun adequate prikkels zijn.

11.2.2 Je kunt aangeven waar de zintuigcellen in je huid, de reukzintuigcellen en de smaakzintuigcellen liggen, hoe ze werken en wat hun adequate prikkels zijn.

Begrippen

adequate prikkel, drempelwaarde, gewenning, motivatie

Geef deze les vanuit de context van eten. Welk eten vinden de leerlingen lekker en wat is allemaal van planten gemaakt.

'

doel is vooral dat leerlingen snappen dat planten: vetten, koolhydraten, en eiwitten maken d.m.v. glucose.

Wist je dat...

• Je knippert elke dag ongeveer 10.000x
• Mensen met lichte ogen knipperen vaker dan mensen met bruine ogen
• Wimpers houden stof en vuil tegen
• Niezen met ogen open is onmogelijk (reflex!)
• Met het linkeroog gesloten kan je niet over je linkerschouder kijken
• Tranen bezitten bacteriedodende enzymen

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

ONDERHAND WEET JE DIT WEL!
WAT IS EEN ZINTUIG?

De tong

In de tong liggen smaakknopjes

Deze bevatten smaakzintuigcellen

Er zijn maar 5 soorten smaakzintuigcellen:

zoet, zuur, zout, bitter, umami

De smaakzintuigcellen geven een impuls 

door via de zenuwen naar de hersenen

Hoe ruik je?

• Je ruikt met je reukzintuig
  
  
• Het reukzintuig is deel van
   het neusslijmvlies
  
  
• Geurstoffen komen via de 
   lucht bij het reukzintuig

Waar liggen de reukzintuigcellen van het reukzintuig?

Maaaar zo'n zintuig reageert alleen maar als de prikkel sterk genoeg is.

We noemen dit de drempelwaarde. 

Een zintuig reageert alleen als de prikkel sterk genoeg is.

We noemen dit de drempelwaarde. 

Alleen boven de drempelwaarde worden er impulsen doorgegeven.

vraagje tussendoor

Heeft een hond een lagere of hogere drempelwaarde voor geuren dan een mens ?

Heeft een hond een lagere of hogere drempelwaarde voor geuren dan een mens ?

Zintuigenstelsel (is een orgaanstelsel)

Het zintuigenstelsel

Zintuigenstelsel:

Alle zintuigen samen.

zintuig:

Orgaan dat reageert op prikkels uit de omgeving

en die prikkels omzet in impulsen.

Zintuig = orgaan dat reageert op prikkels uit je omgeving

drempelwaarde en adequate prikkel

Drempelwaarde: de minimale sterkte om iets waar te nemen.

Dus, de zwakste prikkel die een impuls veroorzaakt, heet de drempelwaarde. Als een prikkel zwakker is dan de drempelwaarde, ontstaan er geen impulsen. Een heel zacht geluid hoor je bijvoorbeeld niet.

Elk type zintuigcel is speciaal gevoelig voor één bepaalde prikkel: de adequate prikkel (zie afbeelding hiernaast). Zo is licht de adequate prikkel voor de zintuigcellen in je oog. De drempelwaarde voor de prikkel licht is voor deze zintuigcellen heel laag.

Adequate prikkel

Een prikkel waar het zintuig gevoelig voor is, heet een adequate prikkel voor dat zintuig.

Voor de gezichtszintuigen is licht de adequate prikkel.

Voor de gehoorzintuigen is geluid de adequate prikkel.

Voor de reukzintuigen is geur de adequate prikkel.

Voor de smaakzintuigen zijn zoet, zout, zuur en bitter adequate prikkels.

Voor de gevoelszintuigen zijn druk, warmte, kou en pijn adequate prikkels.

Drempelwaarde

Een prikkel moet sterk genoeg zijn om door een zintuigcel opgemerkt te worden 

• denk aan de iPad die hard genoeg moet staan om het geluid te horen.
  

Drempelwaarde

Een prikkel moet een drempelwaarde halen om waargenomen te worden

Bitter heeft de laagste drempelwaarde

Zoet de hoogste

Niet-adequate prikkels

- Niet-adequate prikkels : Prikkel wat niet bij het zintuig hoort  

De drempelwaarde voor deze prikkels is veel hoger. 

Adequate prikkel

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Drempelwaarde

Drempelwaarde = minimale sterkte om iets waar te nemen.

Henk gaat op bezoek bij Ingrid, Ingrid woont naast een spoor. Henk wordt gek van het geluid, maar Ingrid snapt er niets van. 

> Waarom wordt Henk er wel gek van, maar Ingrid niet?

Drempelwaarde

> Waarom wordt Henk er wel gek van, maar Ingrid niet?

Gewenning: Als een bepaalde prikkel vaak herhaald wordt, reageer je daar niet meer op. De zintuigcellen ontvangen dan langere tijd dezelfde prikkels en daardoor ontstaan minder impulsen. Dit noem je gewenning. 

Drempelwaarde

Gewenning verhoogt de drempelwaarde

> Je hebt een sterkere prikkel nodig om waar te nemen.

Motivatie (b.v. goed luisteren) verlaagt de drempelwaarde

> Je kunt minder sterke prikkels waarnemen omdat je focust.

Motivatie is de bereidheid van een dier om bepaald gedrag uit te voeren

Motivatie en drempelwaarde

• Motivatie is de bereidheid van een dier om bepaald gedrag uit te voeren
• Hogere motivatie zorgt voor lagere drempelwaarde en andersom

Gewenning

Na een langere tijd neem je een bepaalde prikkel minder sterk waar.

• de geur van een vies klaslokaal: als je binnenkomt ruik je het maar na een lesuur niet meer, je bent eraan ‘gewend’.
  

Motivatie

Als je je best doet om een prikkel op te vangen dan wordt de drempelwaarde lager. 

• denk aan het zoeken naar iets in het donker, je ogen zijn extra gevoelig voor licht

Waarneming 

Hoe je iets waarneemt wordt beïnvloed door:

1. gewenning
   
2. motivatie
   
3. hoe snel je hersenen een waarneming verwerken. B.v. een woord lezen gaat veel sneller dan het oplezen van een kleur. we woorden eerder bewust van het woord dan van de kleur.

Probeer het maar (zie afbeelding)!

Wat is een adequate prikkel?

1. De prikkel waar een zintuig niet op reageert
2. Een prikkel die steeds maar doorgaat.
3. De minimale sterkte van een prikkel
4. De prikkel waar een zintuig op reageert

Wat is een drempelwaarde?

1. De hoogste prikkel waarbij een zintuig reageert
2. De laagste prikkel waarbij een zintuig reageert
3. De hoogste prikkel waarbij de hersenen reageren
4. De laagste prikkel waarbij de hersenen reageren

wat is geen gewenning?

1. je ruikt na een tijdje je geurtje niet meer
2. je ruikt de appeltaart na een tijd niet meer
3. je ruikt de vieze was
4. je ruikt de hond niet meer

Wat is motivatie?

1. De zin om een handeling uit te voeren
2. Alles wat een mens of dier doet
3. Niet meer reageren op een bepaalde prikkel
4. Aandacht voor anderen

Combineer de juiste zintuig met de adequate prikkel.

Licht

Zwaartekracht

Geur

Smaak

Warmte

Geluid

Gezichtszintuig

Evenwichtszintuig.

Reukzintuig

Smaakzintuig

Gehoorzintuig

Warmtezintuig

Als een voetballer een bal tegen zijn oog aankrijgt ontstaan er impulsen in je ogen. Je kan dan "sterretjes" zien.

Is de druk van de bal voor je ogen een adequate of niet-adequate prikkel?

1. Adequate prikkel
2. Niet-adequate prikkel

De zwakste prikkel die een impuls veroorzaakt heet de ...

1. Adequate prikkel
2. Gewenning
3. Drempelwaarde
4. Zintuig

Een zintuig met een hoge drempelwaarde
zal eerder reageren op een prikkel dan
een zintuig met een lage drempelwaarde

1. Juist
2. Onjuist

Je hebt de hele dag sokken aan. Toch voel je dit niet. Hoe komt het dat je dat niet waarneemt?

1. Gewenning
2. Motivatie
3. Hoe snel je hersenen een waarneming verwerken

Probeer dit thuis: Geven waarnemingen van de warmte- en koudezintuigen in de huid een betrouwbare aanwijzing voor de temperatuur?

Wat is jouw conclusie van de afgelopen experiment?

Aan de slag!

1. LEES BS11.1 - schrijf in je schrift de begrippen over of maak een samenvatting. Teken een paar plaatjes over! Zo leer je goed.
   
2. MAAK in boek – OPD. 1 T/M 9
3. KIJK NA! 


4. info en oefeningen



5. Doe per paragraaf de Test Jezelf online.