3.5 Gezondheidscontrole en 3.6 PAT waarden

• Paardenklas
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 1

Waar denk je dat PAT voor staat?

Gezondheidscontrole 

Pat Waarden

Leerdoelen

• Ik weet wat een gezondheidscontrole is.
  
• Ik kan een gezondheidscontrole uitvoeren.
  
• Ik kan aan de hand van de gezondheidscontrole bepalen of het paard gezond is.
  
• Ik weet wat PAT betekend.
  
• Ik weet wat de normaalwaarde zijn voor een paard.
  
• Ik kan de PAT waarden bij een paard meten.
  
• Ik kan uitleggen waarom de waarde die ik gemeten heb, goed zijn of niet.

Gezondheidscontrole

Wanneer je tijdens je dagelijkse werk bezig bent kijk je onbewust al naar de gezondheid van het paard. Wanneer je het idee hebt dat er iets mis is met de gezondheid van het paard ga je specifieker kijken.

Naar welke onderdelen moet je kijken bij een gezondheidscontrole?

Hoofd

• Neus schoon en droog? Geen wondjes of vuil in zit?
• Glanzen de ogen? Wit gekleurd oogwit, zonder uitvloeiing in de ooghoeken?
  
• Steken er geen haren in de oren naar binnen, die de gehoorgang kunnen irriteren? Zijn ze schoon en droog?
• Hoe zien de slijmvliezen eruit, mooi roze? Zijn de tanden heel en stinkt je paard niet uit zijn mond naar verrot weefsel?
• Heeft het paard geen wondjes in de wangen en op de tong?

Hals

• Zijn de lymfeklieren opgezet?
• Ga vervolgens met de hand over de onderzijde van de hals en knijp ondertussen heel zachtjes. Kun je in één vloeiende beweging door naar de borst? Of kom je onderweg verdikkingen tegen bij de slokdarm of luchtpijp?
  
• Ga nu met je hand over de bovenzijde van de nek. Zijn de manen intact?
  

Romp

• Zitten er geen wondjes of kale plekken op de schoft?
• Glijd door naar de rug en duw zachtjes met je vingertoppen op de wervels. Houd de reactie van je paard hierbij in de gaten. Blijft hij rustig staan en legt hij de oren niet in de nek?
  
• Ga door naar de flanken, maar wees hierbij voorzichtig. Kijk of de huid intact is en er gezonde vacht aanwezig is.
  
• Van de flanken gaan we terug, onderlangs naar de buik. Voel met je hand maar kijk ook onder je paard, pas echter op voor zijn hoeven. Geen open of gezwollen plekken? 
• Ga door naar voren, naar de borst. Controleer dit op wondjes en eventuele zwellingen.              

Achterhand

• Ga naast de achterhand van je paard staan en controleer de bovenzijde en zijkanten op wondjes en zwellingen.
  
• Controleer vervolgens de staart. Is deze intact, of heeft hij kneuzingen of schuurplekken?
  
• Haal de staart opzij en controleer de anus. Is deze schoon en ziet het weefsel er gezond uit?

Benen

• Controleer de binnenzijde van de benen goed. Je kunt ook het been aan de overkant van waar je staat aan de binnenzijde bekijken.
• Glijd met je hand over het been en voel goed. Stop bij de knie en hak, zijn deze niet verdikt en van normale temperatuur?
  
• Ga door naar het kogelgewricht. Is deze niet verdikt of warm? Wondjes?
  
• Hieronder zit de kootholte, voel goed of deze droog en heel is. Zitten er geen korstjes of wondjes? Is het van goede temperatuur en wordt je paard niet onrustig bij aanraking?

Voeten

• Voel eerst aan de bovenzijde aan de kroonrand. Is deze intact en zitten er geen wondjes of korstjes? Is deze van normale temperatuur?
  
• Bekijk de buitenste rand van de hoef. Is deze heel?
  
• Bekijk de straal. Is deze goed gekleurd en gevormd? Zitten er geen lange, harde stukken aan of zachte, stinkende delen in?
  
• Kijk vervolgens naar de witte lijn, deze zit tussen de hoornzool en de draagrand in. Zit hier geen vuil in opgehoopt?
  
• Is het hoornzool intact en zitten er geen steentjes of scherpe dingen in gedrukt?

Hoe vaak ademt een paard per minuut in rust?

1. 9 tot 15 keer
2. 8 tot 14 keer
3. 7 tot 13 keer
4. 8 tot 15 keer

Pols

• De pols voel je bij slagader die door de onderkaak van het paard loopt. 
• De hartslag van een volwassen paard in rust ligt gemiddeld tussen de 28 en 44 slagen per minuut. 
• Je telt de hartslag 15 seconden lang. Zet een timer op je telefoon of laat een stalgenoot de tijd voor je bijhouden. Hierna doe je het aantal slagen keer 4. 
• Eén hartslag klinkt als twee snelle ‘boem-boem’-geluiden achter elkaar. 

Ademhaling

• Laat je paard rustig stilstaan zonder te bewegen. 
• Kijk goed naar de neusgaten en tel hoe vaak je je paard ziet inademen. Zijn de bewegingen van de neusgaten niet goed te zien, dan kun je ook naar de flank van je paard kijken. 
• Een volwassen paard haalt gemiddeld tien tot 24 keer adem per minuut. Tel het aantal ademhalingen gedurende vijftien seconden en vermenigvuldig dat met vier. Eén ademhaling bestaat uit inademen én uitademen. 
  

Temperatuur

• Ga naast de achterhand staan, met je gezicht richting zijn staart. 
• Til de staartwortel langzaam en voorzichtig naar de zijkant. Steek de thermometer met wat vaseline voorzichtig in het rectum. Als je paard opzij stapt of beweegt, beweeg dan met hem mee. 
• Verwijder de thermometer pas als het piepje klinkt en de temperatuur gemeten is. 

• Bij een volwassen paard in rust ligt de temperatuur tussen de 37.4 en 38.0 graden Celsius.

Slijmvliezen en hervulling van de haarvaten

• Aan het tandvlees van een paard kun je zien of je paard goed gehydrateerd is en of zijn bloeddruk in orde is.
• Kijk naar de kleur van het tandvlees: is het mooi roze of juist heel bleek? 
• Raak dan kort aan met je vinger om te voelen of de slijmvliezen vochtig zijn.
• Het tandvlees van je paard hoort roze tot lichtroze te zijn. 

Slijmvliezen en hervulling van de haarvaten

• Om de hervulling van de haarvaten te meten, druk je een paar seconden lang op het tandvlees. 
• Haal je vinger weg en kijk naar de kleur van het tandvlees: de afdruk van je vinger hoort bleker te zijn en geleidelijk weer terug te gaan naar de normale kleur. 
• Tel hoe lang het duurt voor het tandvlees om zijn normale kleur weer terug te krijgen.
• De haarvaten horen zich binnen maximaal twee seconden weer te vullen.

Buikgeluiden

• Alle gezonde paarden, hebben een vrij actief spijsverteringssysteem dat verschillende geluiden maakt: van grommen, knorren en kraken tot suizende en tinkelende geluidjes. 
• Als je naar de hele buik luistert, zul je meerdere of alle van deze geluiden horen. 
• Juist als je de geluiden minder hoort of de buik helemaal stil is, is het raadzaam een veearts te laten komen.
  

Wat is de normale temperatuur van een paard?

1. 37,2 tot 38,9 graden
2. 37,0 tot 37,5 graden
3. 37,4 tot 38,0 graden
4. 37,1 tot 37,9 graden

Opdracht

• Voer op stal een gezondheidscontrole uitvoeren bij een paard
• Meet op stal de PAT waarden van 2 verschillende paarden.