Dierenverhalen in de middeleeuwen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Dierenverhalen in de middeleeuwen

Klas 4 literatuurgeschiedenis

BLI

Van den Vos Reynaerde

• Dierenepos
• Tweede helft 13e eeuw
  

• Willem, die Madocke maecte
• Origineel: Le roman de Renart
• Dieren worden als mens voorgesteld (antropomorf)
  

[De vos) is een dier vol listen en bedrog. Als hij honger heeft en niets eetbaars kan vinden wentelt hij zich in rode aarde zodat hij er uit ziet alsof hij met bloed besmeurd is, werpt hij zich op de grond en houdt zijn adem zo zeer in dat hij bijna niet meer ademt. De vogels die hem niet meer zien ademen zien hem daar met bloed besmeurd liggen terwijl zijn tong uit zijn bek hangt, wanen hem dood, en vliegen er op af en strijken op hem neer. Zo vangt de vos ze echter en verslindt ze.
Bron: Ashmole Bestiary, 1511

Welke eigenschap hoort bij de beer?

Welke eigenschap hoort bij de leeuw?

Welke eigenschap hoort bij de kat?

Welke eigenschap hoort bij de hond?

Symboliek in de middeleeuwen

• Getallensymboliek
  
• Kleurensymboliek

• Bloemen- en plantensymboliek
• Dierensymboliek
  

Symboliek in de middeleeuwen

Getallensymboliek

• twee = getal van het kwaad
  
• drie = volmaaktheid, goddelijkheid
  

(heilige drie-eenheid)

• zeven = God
  

Symboliek in de middeleeuwen

Kleurensymboliek

• blauw = Maria (hemel!)
  
• wit = zuiverheid (Blancefloer!)
• zwart = kwaad, dood, duivel
  

Symboliek in de middeleeuwen

Bloemen- en plantensymboliek

• lelie = zuiverheid (wit)
• roos/egelantier = liefde
• eik = wilskracht, wijsheid
  

Symboliek in de middeleeuwen

Dierensymboliek

• slang = duivel
• vos = sluwheid
• beer = hebzucht
• hond = trouw
  

Fabel

• Dieren met menselijke eigenschappen.
• Bevat een moraal (= wijze les).
• Aesopus = Griekse fabeldichter
• Esopet (onbekende auteur)
• Jean de la Fontaine
• Fabeltjeskrant (tv-serie)
  

Dierepiek

• Van den Vos Reynaerde
• Satire op de ridderroman en de middeleeuwse samenleving

De raef ende vos

Op een boem sat tere stont

Een roec ende hadde in sinen mont
Een case. Dit sach Reinaert
Ende sprac aldus ten roeke waert:
‘Dine vederen sijn soe scone!
Du mochts boven allen voglen crone
Draghen, hadstu claren sanc.’
‘Bi Gode ja ic!’ seidi, ‘goddanc.’
Doen toendi aldaer sijn luut.
Hi gapede ende die case viel uut.
Den case greep die vos Reinaert
Ende liep te sinen hole waert.

Dus sijnre vele te scherne ghedreven
Bi prise die si hem horen gheven.

De raaf en de vos

In een boom zat op zekere dag
een raaf en die had in zijn snavel
een stuk kaas. Dit zag Reinaert de vos
en die zei tot de raaf:
‘Wat heb jij een prachtige veren!
Je zou de kroon spannen boven alle andere
vogels, als je ook zo mooi kon zingen.’
‘Bij God, dat kan ik!’ zei de raaf, ‘goddank.’
En toen liet hij zijn stem horen.
Hij opende zijn snavel en de kaas viel eruit.
Vos Reinaert greep de kaas
en liep ermee naar zijn hol.

Zo is al menigeen voor de gek gehouden

door lof die hem werd toegezwaaid.

https://vogala.org/tekst/esopet-de-vos-en-de-raaf

Antropomorfe dieren in moderne werken

Dieren in moderne Nederlandse literatuur

Toon Tellegen

Dierenverhalen: mier, eekhoorn en andere dieren.

1995 Misschien wisten zij alles

1999 De genezing van de krekel

2006 De eenzaamheid van de egel

2011 Het geluk van de sprinkhaan

Van den Vos Reynaerde als inspiratie

• Verstripping
• Rap: https://www.youtube.com/watch?v=GR9N_iW5gPg
  

Van den Vos Reynaerde als inspiratie

• NSB-propaganda: https://www.youtube.com/watch?v=rhkDauKYOew

Ideologische "kaping" van verhalen

• Carlo Collodi - Storia di una burattino > Le avventure di Pinocchio (1883)
• Fascisme tussen 1922 en 1943 in Italië (Mussolini)
  

Tot welk genre behoort 'Van den Vos Reynaerde'?

1. fabel
2. dierenepos
3. ridderroman
4. Marialegende

Uit welke periode komt 'Van den Vos Reynaerde' ongeveer?

1. 11e eeuw
2. 12e eeuw
3. 13e eeuw
4. 14e eeuw

Wie is de schrijver van 'Van den Vos Reynaerde'?

1. die is onbekend
2. Willem
3. Diederik van Assenede
4. Hendrik van Veldeke

Waar stond het getal 'drie' voor in de middeleeuwse symboliek?

1. zuiverheid
2. Goddelijke tussenkomst
3. gevaar
4. liefde