Alle slides H7

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

7.2: Van wereldoorlog naar Koude Oorlog

Tijdens de Conferentie van Potsdam werden er afspraken gemaakt voor het naoorlogse Europa. Hier namen de spanningen tussen de VS en de Sovjet-Unie al toe. Doordat in Oost-Europa veel landen communistisch worden, ontstaan er twee invloedssferen. Uit angst voor het oprukkende communisme, hanteert de VS de Trumandoctrine. Met de blokkade van Berlijn nemen de spanningen verder toe. Uiteindelijk ontstaan er twee militaire blokken: De NAVO en het Warschaupact.

Leerdoelen 7.2

7.2A: Je kunt uitleggen welke afspraken er gemaakt werden met betrekking tot het naoorlogse Europa tijdens de Conferentie van Potsdam. 

7.2B: Je kunt uitleggen hoe er twee invloedssferen in Europa ontstaan onder leiding van de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie.

7.2C: Je kunt verklaren op welke manier de angst voor het communisme leidde tot het ontstaan van de Trumandoctrine.

7.2D: Je kunt uitleggen hoe de spanningen tussen de VS en de Sovjet-Unie toenamen aan de hand van de blokkade van Berlijn. 

7.2E: Je kunt verklaren welke ontwikkelingen ervoor zorgden dat er met de NAVO en het Warschaupact twee militaire blokken ontstonden.

Conferentie van Potsdam

• Tijdens oorlog hadden geallieerden dezelfde vijand
• Na oorlog: andere belangen, dus gesprekken gaan moeizaam!
• Afspraken over naoorlogs Europa
• Polen naar het westen, Duitstalige minderheden naar Duitsland, vier bezettingszones in Duitsland,  samen beslissingen maken

LD: 7.2A

Twee invloedssferen

• West-Europa: bevrijd door VS, herstel democratie en kapitalisme
• Oost-Europa: bevrijd door Sovjet-Unie, verspreiden communisme
• Gevolg: twee invloedssferen in oost en west
• Beide landen beïnvloeden de gebieden die ze bevrijden!
• VS en SU blijven in Europa

LD: 7.2B

Het 'rode gevaar'

• Angst voor het communisme is er al vóór WOII, komt erna weer op!
• Oorzaak: landen in Oost-Europa worden allemaal communistisch
• VS bang dat zwakke West-Europese landen voor communisme vallen
• 'Rode' gevaar = communisme!

LD: 7.2C

Truman doctrine

• Italië en Griekenland dreigen communistisch te worden
• President Truman: Militair ingrijpen wanneer land communistisch dreigt te worden
• Bekend als Trumandoctrine

LD: 7.2C

Sovjet-Unie boos

• Westelijke bezettingszones samengevoegd om problemen aan te pakken (voedseltekorten)
• VS, Frankrijk, Groot-Brittannië
• Invoering nieuwe munt in westelijke bezettingszone, versterken van de economie
• Sovjet-Unie boos: beslissingen nemen we samen!

LD: 7.2D

Blokkade Berlijn

• Sovjet-Unie wil West-Berlijn
• Daarom: Blokkeren alle wegen
• Gevolg: Luchtbrug!
• Blokkade wordt opgeheven, spanningen zijn toegenomen!

LD: 7.2D

Twee Duitslanden

• Bondsrepubliek Duitsland (BRD): Democratisch land in westen
• Reactie Stalin: Oost-Duitsland wordt Duits Democratische Republiek (DDR)

LD: 7.2E

Twee militaire blokken

• Nieuw bondgenootschap: NAVO
• Militaire samenwerking tussen VS, Canada en West-Europa
• Een aanval op één lidstaat, is aanval op allemaal
• BRD wordt lid van NAVO (1955)
• Reactie van Sovjet-Unie: Oprichting Warschaupact
• Ontstaan wapenwedloop

LD: 7.2E

7.3: De Sovjet-invloedssfeer in Europa

In Oost-Europa ontstonden satellietstaten van de Sovjet-Unie. Hier bleven communistische partijen dankzij indoctrinatie en geweld aan de macht. Na de dood van Stalin vindt er een periode van ontspanning en destalinisatie plaats. Opstanden in Hongarije en Praag worden hardhandig neergeslagen door Sovjet-troepen. De Berlijnse Muur zou uiteindelijk uitgroeien tot hét symbool van de Koude Oorlog.

Leerdoelen 7.3

7.3A: Je kunt verklaren waarom Oost-Europese landen satellietstaten worden van de Sovjet-Unie. 

7.3B: Je kunt uitleggen hoe de communistische partijen in Oost-Europa aan de macht kunnen blijven.  

7.3C: Je kunt uitleggen dat de dood van Stalin in 1953 een periode van verminderde spanning en destalinisatie tot gevolg had.  

7.3D: Je kunt uitleggen wat de oorzaken en gevolgen waren van de Hongaarse Opstand en de Praagse Lente. 

7.3E: Je kunt verklaren waarom de (bouw van de) Berlijnse muur het symbool wordt van de Koude Oorlog. 

Ontstaan satelliet staten

• Verwoesting in Sovjet-Unie enorm
• Stalin: dit nooit weer!
• Oost-Europa als militaire buffer voor toekomstige aanval, dus invloed houden in deze gebieden
• Bijdragen kosten wederopbouw
• Communistische partijen aan de macht in Oost-Europa, gehoorzaam aan de Sovjet-Unie

LD: 7.3A

Dictaturen

• Communisme blijft overeind dankzij indoctrinatie (propaganda + censuur) en gebruik van veel geweld / onderdrukking
• Geheime diensten volgen miljoenen burgers!
• VB: Stasi in DDR
• Strafkampen

LD: 7.3B

Verminderde spanning

• Stalin overlijd in 1953, opgevolgd door Chroesjtsjov
• Kritiek op persoonsverheerlijking, machtsmisbruik en politieke, economische en militaire blunders
• Maatregelen Stalin teruggedraaid met destalinisatie, zorgde voor verminderde spanning / dooi
• Gevangenen vrijgelaten Goelags

LD: 7.3C

Hongaarse Opstand

• Woorden Chroesjtsjov gaven hoop, burgers in Hongarije straat op voor meer veranderingen!
• Hongaarse president: 'vrij, democratisch Hongarije!' (1956)
• Dreiging met verlaten Warschaupact
• Sovjet-Unie grijpt in; protesten en opstand neergeslagen door leger

LD: 7.3D

Praagse Lente

• In 1968 nieuwe leider van Tsjechoslowakije
• Socialisme met menselijk gezicht
• Initiatief tot afschaffen censuur en beperkte democratie
• Nieuwe leider Brezjnev stuurt troepen Warschaupact en geeft signaal: dit wordt niet getolereerd!

LD: 7.3D

Berlijnse Muur

• Onvrede onder burgers DDR vanwege beperkte vrijheid
• Door groei welvaart in BRD vluchten veel Duitsers via Berlijn
• Open grens 'doorn in het oog' 
• DDR dreigt leeg te lopen, vooral hoogopgeleiden verlaten DDR
• Bouw 45km lange muur om West-Berlijn, vluchten onmogelijk

LD: 7.3E

7.4: Europese samenwerking

De VS verlaat haar politiek van isolationisme. Met de Marshallhulp helpen zij West-Europese economieën. Europese landen gaan samenwerken in supranationale organisaties. De samenwerking begint met de handel in kolen en staal, maar wordt al snel uitgebreid tot samenwerking op meerdere gebieden.  

Leerdoelen 7.4

7.4A: Je kunt verklaren waarom de Verenigde Staten koos voor een actief buitenlandbeleid aan de hand van het Marshallplan en de angst voor het communisme.  

7.4B: Je kunt omschrijven hoe de Europese samenwerking na de Tweede Wereldoorlog wordt vormgegeven in supranationale organisaties als de EGKS, de EEG en de EU.

Internationale politiek

• Na WOI: Amerikaans isolationisme
• Na WOII: Actieve internationale politiek vanwege angst voor het oprukkende communisme
• Samen met de Sovjet-Unie enige overgebleven supermacht
• Sterk machtsverval Europese landen

LD: 7.4A

Marshallplan

• Economische uitwerking Trumandoctrine
• Doel: Minder aantrekkelijk maken communisme door sterke groei welvaart mogelijk maken
• Economieën West-Europese landen groeien enorm snel!
• Voorwaarde: samenwerking! 
• Verkoop producten VS in Europa

LD: 7.4A

Kolen en Staal

• Gedeelde belangen zorgt voor kleinere kans op oorlog!
• Samenwerking op steenkool en staal (o.a. voor wederopbouw)
• Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (6 landen lid)
• Eerste Europese supranationale organisatie; klein stukje macht afstaan

LD: 7.4B

Meer samenwerking

• Vanwege succes oprichting Europese Economische Gemeenschap (EEG)
• Later omgedoopt tot de Europese Unie, in 1995 in totaal 15 leden
• Samenwerking op economisch, politiek, sociaal, juridisch en cultureel gebied.

LD: 7.4B

7.5: Het einde van de Koude Oorlog

Gorbatsjov probeert de ‘zieke’ Sovjet-Unie te genezen met de politiek van perestrojka en glasnost. Doordat hij liet weten niet meer in te grijpen in andere landen, kwamen er in Oost-Europese landen protesten op gang. In een paar maanden tijd kwamen in alle Oost-Europese landen niet-communistische regeringen aan de macht. De twee Duitslanden worden herenigt en uiteindelijk houdt ook de Sovjet-Unie op te bestaan in 1991. 

Leerdoelen 7.5

7.5A: Je kunt uitleggen hoe Michail Gorbatsjov met een politiek van perestrojka en glasnost de Sovjet-Unie uit een crisis probeert te halen.  

7.5B: Je kunt uitleggen welke gebeurtenissen ervoor zorgen dat het Oostblok uiteen valt en de Koude Oorlog ten einde komt. 

7.5C: Je kunt uitleggen waarom de verschillen tussen Oost- en West-Duitsland nog steeds groot zijn. 

7.5D: Je kunt uitleggen op welke manier er een einde komt aan de Sovjet-Unie. 

Crisis in de Sovjet-Unie

• Planeconomie werkt niet; veel regeltjes en papierwerk, kwaliteit producten ondermaats
• Gorbatsjov aan de macht in 1985
• Doel: 'zieke' Sovjet-Unie genezen

LD: 7.5A

Maatregelen Gorbatsjov

• Perestrojka: economische hervorming, beetje vrijemarkt toegestaan om groei aan te jagen
• Beëindigen wapenwedloop
• Glasnost: 'openheid', vrijheid van meningsuiting
• Gorbatsjov tegengewerkt omdat door glasnost veel mensen kritiek krijgen

LD: 7.5A

Vluchten uit Oost-Europa

• Gorbatsjov: grijpen niet meer in 
• Kritiek communistische machthebbers in Oost-Europa nam snel toe!
• Mei 1989: IJzeren Gordijn bij Hongarije doorgeknipt
• Burgers uit DDR vluchten, maatregelen werken niet!

LD: 7.5B

Einde Koude Oorlog

• Binnen een aantal maanden komen alle communistische regeringen aan z'n einde
• Landen Oost-Europa worden democratisch en kapitalistisch
• Einde invloedssfeer Sovjet-Unie, einde Koude Oorlog een feit

LD: 7.5B

Duitse eenwording

• November 1989: tienduizenden Oost-Duitsers naar Berlijnse Muur
• Worden niet tegengehouden door grenswachten, einde van de muur
• BRD (West) wil hierna hereniging, gesteund door Europa en VS
• Hereniging in 1990 een feit
• Oost-Duitsland loopt economisch nog steeds achter!

LD: 7.5C

Einde Sovjet-Unie

• Door perestrojka gaat economie juist slechter, kritiek neemt toe door perestrojka
• Kritiek in grensgebieden, die dankzij nieuw nationalisme onafhankelijkheid verklaren
• Sovjet-Unie valt uiteen in 15 aparte staten

LD: 7.5D