H7 Evolutie vwo4 7.3

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 7.3 Het verhaal van de fossielen

Doel 7.3

• Je weet hoe fossielen ontstaan
• Je weet hoe men de relatieve ouderdom van fossielen bepaalt
• Je weet hoe men de exacte ouderdom van fossielen bepaalt
• Je kent het verschil tussen analoge en homologe structuren

Kijkopdracht

Bekijk de video.
Probeer in biologisch/ evolutionair juiste termen uit te leggen wat je hebt gezien.

Spleen = milt

Probeer in biologisch/ evolutionair juiste termen uit te leggen
wat je hebt gezien in de video.

Fossielen

In oude aardlagen worden fossielen gevonden. Dit geeft inzage in soorten die miljoenen jaren geleden leefden. Fossielen ontstaan door remming afbraak door micro-organismen. Fossilisatie door:

• Verstening – bedekking door zand of slik (zachte delen vergaan, onder grote druk worden de harde delen versteend)
  
• Verdroging – in woestijnen
  
• Kou
  
• Lage pH en zuurstofgebrek
  
• Opsluiten in barnsteen

Welke omgeving biedt de grootste kans op het ontstaan van fossielen?

1. vochtig en zuurstofrijk
2. droog en zuurstofrijk
3. vochtig en zuurstofarm
4. droog en zuurstofarm

Onderzoek

Uit fossielen kunnen onderzoekers allerlei informatie halen over het uitgestorven dier:

Hoe zag het skelet er uit (-> hoe bewoog het dier zich voort ?)

Uiterlijk (veren/ huid/ schubben)

Welke kleur hadden de veren? (microscoop)

Gidsfossielen

Van gidsfossielen is bekend uit welke

periode ze komen.

Bijvoorbeeld Trilobieten leefden 521 tot

250 miljoen jaar geleden. Verschillende

soorten in verschillente periodes. Kom

je die in een aardlaag tegen? 

-> relatieve ouderdomsbepaling.

Dateren van fossielen

Gidsfossielen – relatieve leeftijd

C-14 methode - absolute leeftijd

C-14 methode/ koolstofdatering

Bepalen van de absolute ouderdom van fossielen aan de hand van radio-isotopen.

Isotopen: chemische elementen die zich chemisch hetzelfde gedragen maar met een verschillende atoommassa.

C-14 methode/ koolstofdatering

Koolstof kent 3 isotopen met de atoomgewichten 12, 13 en 14. 

C-12 en C-13 zijn stabiel, C-14 is niet stabiel

C-14 methode/ koolstofdatering

C-12, C-13 en C-14 komen in een vaste verhouding voor in de atmosfeer. Levende organismen bevatte de isotopen in diezelfde verhouding doordat koolstof steeds wordt vernieuwd.

C-14 methode/ koolstofdatering

Bij dode organismen vervalt C14 tot N14. Hierdoor verandert de verhouding C12/C14.

C-14 methode/ koolstofdatering

Elke 5760 jaar is de helft van de C-14 vervallen tot N-14. De halfwaardetijd is dus 5760 jaar.

De mate van verval is te meten

door de radioactiviteit te meten.

Geschikt voor fossielen tot 60.000

jaar oud.

BINAS Tabel 94A. Uit welke periode kunnen fossielen gedateerd worden met de C-14 methode?

1. Kwartair
2. Kwartair en Tertiair
3. Kwartair, Tertiair en Krijt
4. Kwartair, Tertiair, Krijt en Jura

Bekijk BINAS 25A. Welke isotoop is geschikt voor medisch onderzoek? (patiënt drinkt een drankje met radioactieve isotoop voor een PET-scan)
het getal is het massagetal

1. Jodium (I-123)
2. Barium (Ba-144)
3. Cobalt (Co-60)
4. Koolstof (C-14)

Je zoekt in BINAS 25A de halveringstijd (halfwaardetijd) op.

I-123 = 13,2 uur

Ba-144 = 11,9 sec

Co-60 = 5,27 jaar

C-14 = 5730 jaar

En bedenk dan wat praktisch is voor het onderzoek en veilig voor de patiënt.

U-238 methode

Voor oudere fossielen (> 10 miljoen jaar oud) is de datering met behulp van Uranium 238 mogelijk.

Halfwaardetijd =

4,46 x 10⁹ jaar

Verwantschap

Hoe bepaal je verwantschap tussen soorten?

Homologe organen - 

overeenkomstige lichaamsbouw

(verschillende functie)

DNA

wijzen op verwantschap

gemeenschappelijke voorouder

Homoloog

Analoge organen

Organen met dezelfde functie

- ándere bouw

Wijzen níet op verwantschap

	Homologe organen	Analoge organen
Embryonale ontstaanswijze	gelijk	verschillend
Functie	(vaak) verschillend	gelijk
Gemeenschappelijke vooouder	JA	NEE

Vraag 6b) blz 240
Hb en Hmp hebben een gemeenschappelijk vooroudergen. Wat is een juiste beschrijving?

1. Hb en Hc zijn homoloog, Hb en Hmp analoog
2. Hb en Hmp zijn homoloog, Hb en Hc analoog
3. Hc en Hmp zijn homoloog, Hb en Hc analoog
4. Zowel Hc en Hmp als Hb en Hmp zijn analoog

Hb en Hmp hebben een gemeenschappelijk vooroudergen maar een verschillende functie en zijn dus homoloog.

Hb en Hc hebben dezelfde functie (transport van zuurstof) maar een ander bouwplan (geen gemeenschappelijk vooroudergen) en 

zijn dus analoog.

Missing links

Missing links: fossiele overgangsvorm tussen organismen (bijv. van zee naar land).

Rudimentaire structuren

                                                                                                   Rudimentaire structuren:                                                                                                             structuren die hun functie

                                                                                                   hebben verloren

HUISWERK

Neem nogmaals 7.1 t/m 7.3 goed door

Bekijk de LessonUps