6.2 De Gouden Eeuw van Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Wat weet jij van de Gouden Eeuw?

Wat is de Gouden Eeuw? 

Een culturele en economische bloeiperiode in de Noordelijke Nederlanden tussen 1600-1700. Dus voornamelijk op gebied van:
- handel

- wetenschap

- kunsten

• Ook op militair/politiek vlak één van de sterkste landen

6.2 De Gouden Eeuw van Nederland (les 1) 

KA

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

De Staten-Generaal bestuurde de Nederlanden, maar alleen op gebied van buitenlandse politiek en defensie

• Raadspensionaris = belangrijkste bestuurder van de Republiek
  (Holland betaalde 58% van de uitgaven van de Staten-Generaal)
• Voor vrede, want dat is goed voor de handel

• Stadhouder = hoogste gezagsdrager en adviseur Staten-Generaal
• Legeraanvoerder en 
• voor voortzetting oorlog, want wij zijn aan het winnen!

Het twaalfjarig bestand (1609-1621) 

Vrede met Spanje 

Na een conflict tussen de Stadhouder en de Raadspensionaris wordt van Oldenbarnevelt beschuldigd van verraad en onthoofd op het Binnenhof

Tegenwoordig staat er tegenover het binnenhof een standbeeld van Johan van Oldenbarnevelt. 

Vrede van Münster (1648): Republiek erkend als soevereine staat. 

6.2 De Gouden Eeuw van Nederland (les 2) 

KA

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

Gouden Eeuw wordt gekenmerkt door een snelle urbanisatie, veelal als gevolg van migratie. 

Waarom trekt men naar de Republiek? 

• Gewetensvrijheid: schrijvers, filosofen

Literaire werken die in het buiteland verboden waren, werden veelal in de Republiek gedrukt en verspreidt. 

Waarom trekt men naar de Republiek? 

• Geloofsvluchtelingen: protestanten, joden

Vluchtelingen vanwege geloofsoorlogen: in de Republiek was gewetensvrijheid

Komst van Joden 

Katholicisme werd getolereerd, zolang zij het geloof niet in het openbaar uitten. Hier een schuilkerk in Amsterdam. 

Waarom trekt men naar de Republiek? 

• Economische vluchtelingen: Val van Antwerpen (1585).
• Internationale handelaren (uit Antwerpen) brengen veel kennis en rijkdom mee. 
• Zij vestigen zich voornamelijk in Amsterdam. 

Gouden Eeuw wordt tevens gekenmerkt door een bloei van de kunsten

Burgercultuur vs. hofcultuur 

• In landen om de Republiek wordt kunst bepaald door de koning/katholieke kerk, 
• Die spelen in de Republiek geen rol, dus kunst in handen van ... 
• Burgers en adel die veelal hun eigen status wilden verhogen. 

Burgerlijk cultuur: stadhuis, A'dam (1649-1655)

Hofcultuur: Slot Schönbrunn, Wenen

(1696-1705/1780)

Burgerlijke cultuur in de schilderkunst:

• Thema's: stillevens, landschappen
• Natuurgetrouw
• religieuze voorstellingen
• historische gebeurtenissen
• groepsportretten
• familieportretten

• Opdrachtgevers:
  vorsten, adel en kerk

• belangrijke thema's:
  theater/muziek/oorlog/
  katholieke geloof/
  literatuur/adel

Hofcultuur in de schilderkunst

Zelfportret Rembrandt, 1669

Rembrandt: Marten en Oopjen (1634)

Rembrandt: Portret van een geleerde (1645)

Einde Gouden Eeuw 

de regering radeloos, het volk redeloos en het land reddeloos".

Het Rampjaar
(1672) 

• Omliggende landen verklaren de Republiek de oorlog 
• Michiel de Ruyter wint ter zee, maar ...
• Landleger verliest (geen stadhouder = geen aanvoerder + jarenlange bezuinigingen)
• Overijssel, Gelderland en Utrecht bezet
• Boze menigte doodt raadspensionaris Johan de Witt en broer Cornelis de Witt. 
• Nieuwe stadhouder, de Republiek overleeft, maar Gouden Eeuw is voorbij. 

Wetenswaardigheden 

1975

messteken

1990: met zwavelzuur bespoten

gered door gedestilleerd water

Nachtwacht voor en in WO II

'ondergedoken' in: de duinen,

een kasteel en de mijnen