8.2 Politiek-maatschappelijke stromingen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

8.2 Politiek-maatschappelijke stromingen

Liberalisme

• De belangrijkste waarde is vrijheid.
• Voortgekomen uit de Verlichting.
• Op politiek gebied streven liberalen naar burgerlijke rechten en democratie. Ze willen een grondwet en een volksvertegenwoordiging.
• De aanhangers zijn onder andere ondernemers.
• Op economisch gebied streven liberalen naar een vrijemarkteconomie met een kleine rol van de overheid.
• Adam Smith: het nastreven van het individuele eigenbelang is voordeling voor het algemene belang. 
• John Stuart Mill: de vrijheid van het individu mag alleen worden beperkt om te voorkomen dat anderen schade lijden. 

Conservatisme

• Alles zoveel mogelijk bij het oude laten 
• De ideeën van vrijheid en gelijkheid zijn gevaarlijk
• Kroon, kerk, adel en het leger moeten aan de leiding blijven
• De aanhangers waren vooral te vinden onder de adel, de geestelijkheid en de officieren
• Kapitalisten waren soms conservatief en soms liberaal

Socialisme

• De belangrijkste waarde is Gelijkheid.
• Voortgekomen uit de Verlichting en de Industriële revolutie.
• Op politiek gebied bestreden socialisten grote verschillen in rijkdom en macht. Ze streefden naar verbetering van het lot van de arbeider.
• De aanhangers zijn vooral arbeiders.
• Op economisch gebied streven socialisten naar een geleide economie met een grote rol van de overheid.
• Karl Marx (Das Kapital) 
•  Het socialisme valt aan het begin van de 20ste eeuw uiteen in de gematigde sociaaldemocratie en het revolutionaire communisme. 

• Het lot van de arbeiders binnen de bestaande maatschappij verbeteren.
• Voor een parlementaire democratie
• Via het algemeen kiesrecht (stap 1) naar sociale wetgeving (stap 2).
  
• In Nederland is de SDAP (Sociaal Democratische Arbeiders Partij) de grootste socialistische partij.

• Naar de ideeën van Karl Marx  uit Das Kapital
  
• Marx constateert een klassenstrijd tussen het proletariaat (de arbeidersklasse) en de bourgeoisie (rijke burgerij).
• Met een revolutie de staat overnemen, het kapitalisme omverwerpen en alle productiemiddelen in staatseigendom brengen. 
• Na de revolutie zou er een klasseloze samenleving ontstaan met op economisch gebied staatssocialisme (geleide planeconomie).
• Internationale arbeidssolidariteit

Sociaal-democratie

Communisme

Franse Revolutie

Tegenstanders:

geen veranderingen

Voorstanders:

meer inspraak voor het volk

Socialisme

Liberalisme

Conservatisme

Confessionalisme

Communisme

Sociaal-democraten

katholieken

Protestanten

(anti-revolutionairen)

• Voor arbeiders
• Rijkdom eerlijk verdelen 

• Voor rijke burgers
• Verschil in rijkdom

• Macht voor het Christendom
• Grote rol Kerk

• Macht voor koning en adel
• Grote rol staat

Nationalisme

1. Liefde voor het eigen volk/land  (dat soms gepaard gaat met afkeer/haat tegen andere volken/landen)
2. Streven van een volk naar een eigen staat (natiestaat)

Door de democratische revoluties groeide het besef dat mensen hoorden bij een volk met een gemeenschappelijke taal, cultuur en geschiedenis. 

1830

1848

1871

1861

Nationalisme leidt tot nieuwe staten

• Het Ottomaanse rijk valt uiteen
• Revolutiejaar 1830:

• Revolutiejaar 1848:

• Italiaanse eenwording (1861)
• Duitse eenwording (1871)

Het Ottomaanse rijk valt uiteen

Steeds meer volken binnen het Ottomaanse rijk streven naar een eigen staat en maken zich onafhankelijk. 

• Griekenland (1821)

• Servië (1815/1878) 

Revolutiejaar 1830

In een aantal landen breekt een liberale revolutie uit:

• In Frankrijk komt het volk in opstand tegen de koning. Er komt uiteindelijk een nieuwe koning. (Einde van de Restauratie).
• De Belgen komen in opstand tegen de 'Hollandse' overheersing en stichtten een eigen staat (België). 

Revolutiejaar 1848

In een groot aantal landen breekt een liberale revolutie uit:

• In Frankrijk breekt er een bloedige volksopstand uit die een einde maakte aan de monarchie. 
• In vele andere Europese staten breken ook liberale opstanden uit (Wenen, Milaan, etc.), die meestal worden neergeslagen. 
• In het Duitse Rijk komt er in Frankfurt een liberaal parlement bijeen van burgers uit verschillende Duitse staten. Dit parlement streeft naar een grondwet en een Duitse (Keizerlijke) eenheidsstaat, maar de liberale opstanden worden uiteindelijk de kop in geslagen. 

Italiaanse eenwording

(1859-1870)

Liberalen en nationalisten maakten gezamenlijk een einde aan de aparte staten en stichtten het koninkrijk Italië. Het nieuwe land kreeg een liberale grondwet. 

Risorgimento​ - Herrijzenis  - 1820-1870

Mazzini​:
de denker/idealist

Cavour​:
de politicus

Garibaldi​:
de strijder

Vier mannen geven een naam en beeld aan proces Italiaanse eenwording

Victor Emanuel II:
het symbool

Duitse eenwording

• 1848: Liberale revoluties en het parlement van Frankfurt (eenwording mislukt echter)
• Bismarck: alleen door oorlog  kan eenwording tot stand komen - oorlogen met Denemarken (1864), Oostenrijk (1866) en Frankrijk(1871)
• 1871: Het keizerrijk Duitsland onder de Pruisische keizer Wilhelm I ontstaat door nationalisme maar wordt géén liberale staat (keizer en kanselier hebben veel macht)

Wat vindt de tekenaar van nationalisme?